Hướng dẫn tự chấm đề thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2019 - Nguyễn Thị Thúy Loan

Nội dung text: Hướng dẫn tự chấm đề thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2019 - Nguyễn Thị Thúy Loan

1. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan I. PHẦN Câu 1: Đoạn trích trên được viết theo thể thơ: Tự do ĐỌC HIỂU Câu 2: Nội dung của hai dòng thơ: - Câu thơ đầu cho thấy những cơ cực, nhọc nhằn, lam lũ, vất vả của con người. - Câu thơ sau gợi ra sự mất mát, hi sinh đầy đau thương của bao kiếp người trên biển. Hoặc: Hai câu thơ ngợi ca những vẻ đẹp của con người lao động trên biển cả mênh mông: (Tảo tần, chịu thương, chịu khó thậm chí cả những hy sinh thầm lặng). Đồng thời bộc lộ tấm lòng thương yêu, cảm mến, xót xa của nhà thơ đối với những cống hiến của con người . Câu 3: Hiệu quả của phép điệp: - Phép điệp tô đậm vẻ đẹp phong phú của biển cả quê hương. - Khẳng định tình yêu biển sâu sắc; ca ngợi vẻ đẹp trong phẩm chất của người lao động trên biển. - Tăng nhạc tính/âm hưởng/ nhịp điệu dồn dập cho câu thơ. Câu 4: Học sinh đưa ra những suy nghĩ của bản thân về hành trình theo đuổi khát vọng của con người một cách hợp lí, có sáng tạo. Gợi ý: - Khát vọng là những ước mơ, điều mong mỏi, cái đích hướng tới của con người trong cuộc sống. - Hành trình đeo đuổi khát vọng diễn ra trong cả một quá trình,không chỉ ngày một ngày hai, không đơn giản, thuận lợi, xuôi chèo, mát mái mà phải trải qua những giông tố, có khi phải đánh đổi bằng cả những hi sinh, mất mát, thua thiệt. - Dù vậy, con người vẫn băng tới bằng ý chí quyết tâm, bằng nghị lực phi thường luôn sẵn sàng tiến về phía trước với niềm tin mãnh liệt của mình. - Khi ta đam mê để theo đuổi đến tận cùng khát vọng, ta sẽ gặt hái những thành công, chí ít là những kinh nghiệm, những bài học giá trị (Không thành công cũng thành nhân). II. PHẦN Câu 1: LÀM VĂN 1. Giới thiệu vấn đề nghị luận: Sức mạnh của ý chí ( C1) 2. Giải thích ( C2,3) THPT Quang Trung – Đống Đa 1
2. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan - Ý chí: là ý thức, tinh thần tự giác, quyết tâm dồn hết tâm sức, trí tuệ đạt cho bằng được mục đích. - Ý chí chính là phương tiện và cũng là cách thức giúp ta duy trì, hoàn thành được mục tiêu và đạt được ước mơ. Bàn luận * Biểu hiện: (C 4,5,6) - Ý chí xây dựng và đấu tranh chống thù trong giặc ngoài mấy thế kỉ qua nhằm bảo vệ Tổ quốc (d/c). - Ý chí hiếu học (d/c): Kể 1 số tấm gương hiếu học, - Ý chí của con người vươn lên trên nghịch cảnh (d/c) * Ý nghĩa, tác dụng của sức mạnh ý chí: (C7,8,9) - Ý chí giúp con người có đủ niềm tin, nghị lực vượt qua mọi khó khăn, thử thách để đạt được những thành công. - Hình thành bản lĩnh, dám đương đầu với khó khăn, thử thách để vươn tới thành công. (d/c). * Phản đề (C10,11,12) - Hiện nay, còn không ít kẻ thiếu ý chí, quyết tâm, nghị lực, niềm tin. Dễ buông xuôi, nản lòng, không có đủ bản lĩnh để đối diện với khó khăn, thử thách. - Một bộ phận luôn chờ đợi, ỷ lại, dựa dẫm vào sự cưu mang, hỗ trợ, thương hại và giúp đỡ của người thân hoặc các tổ chức xã hội. Họ đánh mất quyền chủ động chính đáng của chính mình (d/c: Một số hộ nghèo không muốn thoát nghèo, hs ỷ vào hoàn cảnh khó khăn/sẵn nong sẵn né của bố mẹ, )-> Phê phán * Giải pháp (C13,14) - Không phải ai sinh ra cũng đã sẵn có ý chí. Do đó, cần phải học tập, rèn luyện để hình thành và rèn luyện ý chí, nghị lực. - Tăng cường truyền thông về những tấm gương có ý chí trong mọi lĩnh vực của c/s để nhân rộng gương điển hình. * Bài học nhận thức và hành động (C15,16) - Ý chí có vai trò quan trọng trong c/s. - Mỗi người cần phải bắt tay ngay trong việc tự rèn luyện ý chí cho bản thân, sẵn sàng làm tốt trong mọi hoàn cảnh nhằm tạo nên một xã hội tốt đẹp, có ý nghĩa và đáng sống hơn. * Thông điệp/câu chốt (C17): Có thể lấy 1 câu danh ngôn, châm ngôn (Đặng Thùy Trâm: Đời người phải trải qua giông tố ) Đầy đủ ý, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi dùng từ, chính tả, đưa ra quan điểm hợp lí, sáng tạo: 2 điểm. THPT Quang Trung – Đống Đa 1
3. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan Câu 2: I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề cần nghị luận: (0,5 điểm) - Hoàng Phủ Ngọc Tường là gương mặt tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại cũng là một trí thức giàu lòng yêu nước. Ông có phong cách độc đáo và đặc biệt sở trường về thể bút kí, tuỳ bút. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí - Ai đã đặt tên cho dòng sông? là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách bút kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Bài kí được viết ở Huế ngày 4 – 1 – 1981, in trong tập sách cùng tên. Tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc bởi chất trữ tình rất đậm, lối hành văn phóng túng và “cái tôi” hướng nội mê đắm của tác giả - một cái tôi tài hoa, uyên bác, giàu tình cảm và trí tưởng tượng lãng mạn, say mê cái đẹp của cảnh và người xứ Huế. - Ai cũng chỉ thấy vẻ êm đềm thơ mộng của con sông, nhưng nhà văn HPNT đã phát hiện vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương như một biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn con người xứ Huế. II. Cảm nhận chi tiết II.1. Vẻ đẹp sông Hương ở thượng nguồn * Sông Hương trong lòng Trường Sơn: - Nếu nhắc tới thủ đô Pari hoa lệ, người ta không thể không nhắc tới dòng sông Xen nổi tiếng đã đi vào biết bao trang văn, trang thơ đặc sắc của nhân loại, là để tài của những tác phẩm điện ảnh kinh điển thế giới thì nhắc đến cố đô Huế, người ta cũng không thể quên dòng Hương giang chảy lững lờ giữa lòng thành phố. Nói về dòng sông này, câu mở đầu đoạn trích bài bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết: “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất” – một nhận xét mang đậm tính chủ quan của nhà văn không chỉ thể hiện niềm tự hào, kiêu hãnh của tác giả khi đặt con sông Hương ngang hàng với vẻ đẹp những dòng sông nổi tiếng trên thế giới mà còn cho thấy vẻ chung tình của dòng sông. THPT Quang Trung – Đống Đa 1
4. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan - Không chỉ phát hiện “sông Hương dòng sông thuộc về một thành phố duy nhất” Hoàng Phủ Ngọc Tường còn đi sâu khám phá sông Hương ở cội nguồn. Nhà văn đặt sông Hương trong mối quan hệ với dãy Trường Sơn: - Là bản trường ca của rừng già: + Ở nơi khởi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp vừa hùng vừa trữ tình, mang một sức sống mãnh liệt. Qua đó nhà văn thể hiện cảm hứng cùng cái nhìn sâu sắc về cội nguồn. + Hình ảnh so sánh ấy được đặt trong một câu văn dài, được chia làm nhiều vế, có sử dụng thủ pháp điệp cấu trúc: . Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn . Mãnh liệt qua những ghềnh thác .Cuộn xoáy như những cơn lốc vào đáy vực bí ẩn -> Sông Hương ở thượng nguồn được nhà văn miêu tả với một sức sống mãnh liệt, hoang dại nhưng có lúc lại dịu dàng say đắm. Cảnh sông ở đây được tác giả khắc họa đầy ấn tượng: Dư vang của bản trường ca đại ngàn, âm hưởng hùng tráng, mạnh mẽ của con sông giữa rừng già. Hình ảnh so sánh với bản trường ca kết hợp với tính từ đặc tả “rầm rộ”, “mãnh liệt” cùng với động từ mạnh “cuộn xoáy”, nhà văn đã thể hiện thật rõ sức mạnh hoang dại của dòng sông – một vẻ đẹp vốn có của thiên nhiên, của đại ngàn trường sơn hùng vĩ. Chi tiết này đã gây ấn tượng mạnh với bạn đọc bởi nhà văn đã cho bạn đọc được khám phá tính cách mới mẻ của sông Hương mà nếu chỉ ngắm khuôn mặt kinh thành của nó sẽ không nhận ra được: đó là sức mạnh hùng vĩ, man dại của đời sông. - Bên cạnh vẻ đẹp mãnh liệt đó Hương Giang vẫn giữ được nét dịu dàng, duyên dáng của dòng sông ở xứ mơ màng “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”. Hoàng Phủ Ngọc Tường có đôi bàn tay của người họa sĩ tài hoa khi ông phối hai màu xanh – đỏ trong bức tranh của sông Hương. Vậy là trong cái lạnh lẽo, âm u đã xuất hiện ngọn lửa ấm nóng của hoa đỗ quyên rừng khiến con sông rực rỡ, lung linh, tỏa sáng. THPT Quang Trung – Đống Đa 1
5. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan - Như cô gái Di- gan phóng khoáng và man dại: - Biện pháp nhân hóa đã gợi ra vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất tình tứ của dòng sông. Tính cách mạnh mẽ, phóng túng của những cô gái Digan - cô gái của một bộ tộc người ưa sống tự do, phóng khoáng, mạnh mẽ, khiến dòng sông không còn là sinh vật vô tri, vô giác mà trở thành một sinh thể đầy cá tính, mạnh mẽ, quyến rũ, mê say. - Chính rừng già đã hun đúc cho sông Hương bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng ấy. Rừng già là hình ảnh của những cánh rừng đại ngàn hoang sơ, bí ẩn, mênh mông. Hình ảnh đem đến sắc thái hoang dại cho dòng sông nơi thượng nguồn. Dòng sông khi trôi chảy trong lòng dãy Trường Sơn đã nhận vào nó tất cả những sắc thái phong phú đa dạng. - Nhưng cũng chính rừng già đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái của sông Hương - một sức mạnh hoang sơ, man dại, vừa sáng ngời rực rỡ, vừa khơi gợi quyến rũ, bí ẩn của người con gái trẻ còn năng động, hoạt bát. Nhà văn sử dụng những hình ảnh phong phú, ấn tượng làm hiện lên dòng sông Hương ở giữa lòng Trường Sơn với vẻ đẹp đầy nữ tính, đáng yêu, vừa hoang dại vừa tự do và tràn trề sức sống. * Sông Hương ra khỏi rừng/ trên thủy trình trở về với vùng châu thổ êm đềm + Khi ra đi khỏi rừng già, sông Hương cũng nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ của một vùng xứ sở. Tác giả tỏ ra là người am hiểu dòng sông Hương khi ông nhắc nhở “nếu chỉ mải mê ngắm nhìn khuôn mặt kinh thành của nó tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương núi Kim Phụng”. Từ lời nhắc nhở của nhà văn ta nhận thấy: vậy là có một dòng sông ở phía bên kia cửa rừng và một dòng sông ở kinh thành. Sông Hương trở nên sâu sắc, kín đáo và giàu tâm trạng biết bao Khi về với Huế - sự dịu dàng như cái bến bình yên sau những gian truân, vất vả của vùng thượng nguồn. Đến đây, sông Hương như người mẹ hiền từ, nhân hậu của những THPT Quang Trung – Đống Đa 1
6. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan con người và vùng đất nơi đây. Nó mang vẻ đẹp bình lặng nhưng không nhạt nhẽo hời hợt; thâm trầm và sâu sắc. + Với biện pháp nhân hóa này, người con xứ Huế đã xem sông Hương như một đấng sáng tạo góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của một vùng thiên nhiên, xứ sở. Đây là một phát hiện độc đáo về sông Hương chỉ có thể có ở một người gắn bó và am tường về mảnh đất cố đô. + Bằng tình yêu và niềm tự hào với dòng sông quê hương, với trí tưởng tượng phong phú và khả năng khám phá tài tình, độc đáo, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả dòng sông Hương trong vẻ đẹp nguyên sơ và đầy cá tính. Với một lối hành văn uyển chuyển, ngôn ngữ đa dạng và giàu hình ảnh, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã diễn tả một cách sinh động và hấp dẫn từng bước đi của sông Hương. Mỗi đường đi nước bước của nó gắn với những địa danh khác nhau của xứ Huế đã được nhà văn giành cho một cách diễn đạt riêng. Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ tái hiện lại một cách chân thực dòng chảy tự nhiên trên bản đồ địa lí của dòng sông Hương mà quan trọng hơn là đã biến thủy trình ấy thành một hành trình của người con gái đẹp. Nhờ đó mà cùng với hành trình về xuôi của sông Hương, người đọc được đi từ hết phát hiện này sang ngạc nhiên khác. * Nhận xét của tác giả Nhà văn nhận xét dòng chảy của sông Hương ở thượng nguồn là “cuộc hành trình gian truân" không kém phần kì lạ và bí mật, vì “nó đã đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng”. Hành trình khám phá sông Hương là hành trình kì bí, thú vị. Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng thật tài hoa khi ông đã sáng tạo nên những liên tưởng, những so ánh, ẩn dụ và nhân hóa miêu tả vẻ đẹp mang tính lưỡng thể đầy tính nhân văn của dòng sông Hương giữa đại ngàn Trường Sơn. Tác giả đã gợi ý chúng ta “nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành cùa nó sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian truân mà THPT Quang Trung – Đống Đa 1
7. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan nó đã vượt qua. ”. Suy tưởng ấy đã làm cho liên tưởng mà tác giả nêu lên thêm phần rung động thấm thía, cũng là thêm những tìm tòi về con sông. II.2. Đánh giá về cách nhìn mang tính phát hiện của HPNT về sông Hương + Nhà văn phát hiện dòng sông giống như một người con gái mang trong mình nhiều phẩm chất và vẻ đẹp tâm hồn: vừa mạnh mẽ sôi nổi, vừa đằm thắm, dịu dàng. Nhà văn phát hiện dòng sông giống như một cô gái Di – gan, một bà mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. + Hoàng Phủ Ngọc Tường: khám phá ra “phần đời” mà dòng sông không muốn bộc lộ: vẻ đẹp ở thượng nguồn với cảnh sắc thiên nhiên phong phú và đa dạng. + Dòng sông được miêu tả với nhiều góc nhìn từ góc nhìn địa lí đến góc nhìn văn hóa; gắn thủy trình của dòng sông với lịch sử hình thành của nền văn hóa xứ sở. Qua việc tìm tòi, phát hiện nét đẹp của con sông ta thấy HPNT là một con người có vốn tri thức sâu rộng về địa lý, lịch sử, văn hóa, đặc biệt là phải có một tình yêu thiết tha, mãnh liệt với dòng sông Hương, với thành phố Huế, với quê hương xứ sở. Vì thế, nhà văn mới có được góc nhìn mới mẻ, độc đáo và đủ đầy con sông đến vậy. Sông Hương mang vẻ đẹp đầy nữ tính và rất mực đa tình. III. Kết luận: -Tài văn chương của tác giả lại được dịp biểu lộ thăng hoa. Ta có thể ví đoạn văn giống như một tấm đá hoa cương đủ khắc tên nhà văn làm vẻ vang một đời nghệ sĩ bởi sự khắc họa tài hoa của ông về vẻ đẹp và tính cách của sông Hương. Ở đoạn văn này người ta thấy Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ là một nhà văn mà còn là một nhà hội họa với đôi bàn tay nghệ sĩ tài hoa khi vẽ đường uốn lượn mềm mại duyên dáng, những gam màu sắc nét, ấn tượng về sông Hương. - Quê gốc không phải Huế, nhưng những gì HPNT viết về sông Hương cho thấy một tình yêu đậm sâu với Huế. Chẳng thế mà ông được mệnh danh là nhà văn của xứ Huế mộng mơ. Nó là một phần THPT Quang Trung – Đống Đa 1
8. HƯỚNG DẪN TỰ CHẤM BÀI THI THPT QG 2019 MÔN NGỮ VĂN Nguyễn Thị Thúy Loan thưởng dành cho con người cả một đời gắn bó với Huế đẹp và thơ này. - Nếu Thu Bồn cho ta thấy: Con sông dùng dằng con sông không chảy. Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu thì HPNT giúp chúng ta phát hiện đầy đủ, trọn vẹn hơn về Hương giang để ta càng thêm yêu cảnh trí non sông đất nước mình. THPT Quang Trung – Đống Đa 1