Đề thi tuyển sinh Lớp 10 Chuyên môn Ngữ văn - Năm học 2018-2019 - Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Đồng Tháp (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi tuyển sinh Lớp 10 Chuyên môn Ngữ văn - Năm học 2018-2019 - Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Đồng Tháp (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỀ THI TUYỂN SINH VÀO LỚP 10 CHUYÊN TỈNH ĐỒNG THÁP NĂM HỌC 2018 - 2019 Bài thi môn: Ngữ văn cơ sở - Ngày thi: 01/6/2018 Thời gian làm bài: 120 phút Đề bài Câu 1. (2.0 điểm) a) Tìm và nêu tác dụng của biện pháp tu từ chính trong hai dòng thơ sau: Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa Ống tre ngà mềm mại như tơ. (Lưu Quang Vũ, Tiếng Việt) b) “ Nhưng sao lại nảy ra cái tin như vậy được? Mà thằng chánh Bệu thì đích là người làng không sai rồi. Không có lửa làm sao có khói? Ai người ta hơi đâu bịa tạc ra những chuyện ấy làm gì. Chao ôi! Cực nhục chưa, cả làng Việt gian! Rồi đây biết làm ăn, buôn bán ra sao? (Ngữ văn 9, tập một, tr.166, NXB Giáo dục) - Đoạn trích trên trích từ tác phẩm nào? Do ai sáng tác? - Cái tin như vậy mà nhân vật nhắc tới trong đoạn trích trên là tin gì? Câu 2. (3,0 điểm) Thầy giáo Văn Như Cương - người truyền lửa học tập, học làm người của nền giáo dục Việt Nam từng nói: Các em có thể trở thành những nhà kỹ thuật có chuyên môn, những nhà nghiên cứu thành công những doanh nghiệp tầm cỡ, những nhà lãnh đạo xuất sắc. Nhưng trước hết phải là người tử tế. (Nguồn: Báo điện tử ngày 09/10/2017) Viết một đoạn văn bày tỏ suy nghĩ của em về người tử tế và vì sao trước hết phải là người tử tế. Câu 3. (5,0 điểm) Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ
2. theo dõi mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới. Quả bom nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Đầu này có vẽ hai vòng tròn màu vàng Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặt là mặt trời nung nóng. Chị Thảo thổi còi. Như thế là đã hai mươi phút qua. Tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Dây mìn dài, cong, mềm. Tôi khỏa đất rồi chạy lại chỗ ẩn nấp của mình. Hồi còi thứ hai của chị Thao. Tôi nép người vào bức tường đất, nhìn đồng hồ. Không có gió. Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu. Còn đằng kia, lửa đang chui bên trong cái dây mìn, chui vào ruột quả bom Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần. Tôi có nghĩ tới cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính: liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai? Tôi nghĩ thế, nghĩ thêm: đứng cẩn thận, mảnh bom ghim vào cánh tay thì khá phiền. Và mồ hôi thấm vào môi tôi, mằn mặn, cát lạo xạo trong miệng. Nhưng quả bom nổ. Một thứ tiếng kì quái, đến váng óc. Ngực tôi nhói, mắt cay mãi mới mở ra được. Mùi thuốc bom buồn nôn. Ba tiếng nổ nữa tiếp theo. Đất rơi lộp bộp, tan đi âm thầm trong những bụi cây. Mảnh bom xé không khí, lao và rít vô hình trên đầu.” (Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi, Ngữ văn 9, tập hai, tr.117 - 118, NXB Giáo dục) Cảm nhận của em về nhân vật Phương Định trong đoạn trích trên. Từ đó liên hệ với hình ảnh người lính trong tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật (Ngữ văn 9 tập một) để nhận xét vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ.
3. Gợi ý đáp án tham khảo: Câu 1: a) Biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản: so sánh - "như" Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa Óng tre ngà và mềm mại như tơ Tác dụng: hữu hình hóa vẻ đẹp của tiếng Việt bằng các hình ảnh, âm thanh b) - Đoạn trích trên thuộc văn bản "Làng" do Kim Lân sáng tác - "Cái cơ sự này" trong đoạn trích nói về tin: Làng chợ Dầu "Việt gian theo Tây" Câu 2: "Các em có thể trở thành những người lao động chân chính, những doanh nhân tầm c, những nhà lᖀnh đạo xut sắc, những chính hách uyên bác nhưng nht thiết phải là người tử tế". Với 2 ý muốn nhắn nhủ tới các em học sinh: - Cần phải học tập và rèn luyện để phát triển một cách toàn diện thì mới có thể “vững vàng hơn trong cuộc sống”. - Cần ý thức tu dưng những giá trị chuẩn mực về phẩm cht, đạo đức tốt đẹp để trở thành “con người chân chính”. Qua đó các em cần làm rõ được các ý: - Tử tế là phẩm cht cao quý của con người. Người tử tế, do đó, hông chỉ là người có phẩm cht cao quý mà còn là người biết sử dụng lòng tốt của bản thân, chia sẻ những nổi hổ niềm đau trong cuộc sống, nhằm góp phần xây dựng cuộc sống có giá trị. - Người tử tế香 là người làm việc tốt, sống đúng, sống đẹp, sống có ý nghĩa, phෳ hợp với đạo đức, chuẩn mực của xᖀ hội. - Người tử tế香 phải là người sống thật với bản lĩnh của chính mình. Có thể tham khảo dàn ý sau: 1. Nêu vn đề: Người tử tế và "muốn trở thành gì cũng được nhưng trước hết phải là người tử tế".
4. 2. Giải thích vn đề: - Người tử tế là gì? Người tử tế là người sống lương thiện, hông bao giờ nghĩ xu về ai và làm hại ai, luôn giúp đ mọi người và chia sẻ với những người có hoàn cảnh hó hăn. 3. Bàn luận, mở rộng: - Biểu hiện của người sống tử tế: + Luôn sẵn sàng mở lòng giúp đ những người xung quanh. Cho đi mà hông yêu cầu đền đáp. + Sống trung thực, hông gian dối, vụ lợi. + Sống đúng lương tâm, suy nghĩ, cảm xúc của bản thân - Ý nghĩa của lối sống tử tế: + Luôn được mọi người ính trọng, nể phục. + Bản thân có được sự thanh thản trong tâm hồn. - Tại sao trước hết phải là người tử tế? + Sự tử tế chính là biểu hiện của niềm tin vào cuộc sống tốt đẹp. Vì thế tử tế cũng chính là biết yêu cuộc sống này, có như vậy bạn mới có thể sống một cách tốt nht. + Khi bạn biết đối xử tử tế với mọi người cũng là lúc bạn nhận được sự tử tế từ xᖀ hội. Như vậy tử tế sẽ hiến cho các mối quan hệ trở nên tốt đẹp hơn. + Sự tử tế là biểu hiện của sự thiện tâm, đức độ. Khi con người biết làm đẹp tâm của mình, hi đó họ mới trở thành người thực sự có giá trị. - Phê phán những con người sống ích ỉ, giả dối. - Liên hệ bản thân: Em đᖀ thể hiện sự tử tế của mình trong cuộc sống như thế nào? Câu 3: Dàn ý tham khảo: I. Mở bài: - Giới thiệu được hai tác giả, hai tác phẩm và hình ảnh người lính trong háng chiến chống Mỹ.
5. - Hai tác phẩm được coi là tiêu biểu cho cảm hứng ngợi ca người chiến sĩ anh hෳng của văn học thời ỳ này. Mỗi tác phẩm là một bức tranh đẹp về hình tượng người chiến sĩ điển hình cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh quang vinh. II. Thân bài: a. Nhân vật Phương Định trong “Những ngôi sao xa xôi” * Đoạn trích đᖀ ghi lại một cách chân thực chiến tích thầm lặng của tổ trinh sát mặt đường. Trọng điểm đang chìm trong mưa bom bᖀo lửa. - Cảnh tượng chiến trường trở nên "vắng lặng đến phát sợ" => Cảnh vật bị hủy diệt: cây xơ xác, đt nóng, hói đen vật vờ từng cụm trong hông trung: Phương Định, dũng cảm và bình tĩnh tiến đến gần quả bom, "đàng hoàng mà bước tới". - Đoạn văn tả cảnh phá bom trên cao điểm là đoạn văn xut sắc nht trong truyện Những ngôi sao xa xôi. - Phương Định cෳng những người bạn của mình sống và chiến đu trên một cao điểm, giữa một vෳng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. - Chị Thao, Nho và Phương Định đᖀ sáng ngời lên trong hói lửa bom đạn. Chiến công thầm lặng của họ bt tử với năm tháng và lòng người. Tổ quốc và nhân dân có bao giờ quên những nữ anh hෳng Đồng Lộc, những nữ anh hෳng trên con đường chiến lược Trường Sơn. - Phương Định đᖀ để sự dũng cảm, ngoan cường và vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, giàu tình thương tôn thêm vẻ đẹp cho mình. => Lê Minh Khuê đᖀ sử dụng bút pháp hiện thực nghiêm ngặt tái hiện lại cảnh phá bom vô cෳng nguy hiểm, dựng nên một tượng đài về hí phách anh hෳng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường. - Mặc dෳ đᖀ quen với công việc nguy hiểm này, thậm chí một ngày có thể phải phá tới năm quả bom nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách tột độ với thần inh của Phương Định. - Từ hung cảnh và hông hí chứa đầy căng thẳng đến cảm giác là các anh cao xạ ở trên ia cෳng đang theo dõi từng động tác cử chỉ của mình để lòng dũng cảm ở cô như được ích thích bởi sự tự trọng: 香香Tôi đến gần quả bom đàng hoàng mà bước tới”. Ở bên quả bom, ề sát với cái chết im lìm và bt ngờ,
6. từng cảm giác của con người như cũng trở nên sắc nhọn hơn: “Thỉnh thoảng lưi xẻng du hiệu chẳng lành". - Một cô gái Hà Nội chính gốc, lᖀng mạn và mơ mộng như thế, nhưng trong chiến đu lại dũng cảm, gan dạ đến tuyệt vời. Một mình phá bom trên đồi “quang cảnh vắng lặng đến dễ sợ” nhưng tinh thần cô hông hề nao núng. Đáng lẽ cô phải “đi hom” nhưng sợ my anh chiến sĩ “có cái ống nhòm có thể thu cả trái đt vào tầm mắt” nhìn thy, nên cô “cứ đàng hoàng mà bước tới”. => Khi ở bên quả bom, tử thần có thể cướp đi mạng sống của cô bt cứ lúc nào, nhưng cô vẫn bình tĩnh thao tác một cách chính xác và chạy đua với thời gian để vượt qua cái chết. - “Thỉnh thoảng lưi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rෳng mình và bỗng thy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một du hiệu chẳng lành”. => Những cảm giác tinh tế y hông chỉ là sự nhạy cảm mà còn là inh nghiệm của sau bao nhiêu lần phá bom ở tuyến lửa và chỉ những người nữ thanh niên xung phong dạn dày như Phương Định, Nho, chị Thao mới có được ! => Lê Minh Khuê đᖀ miêu tả sinh động, chân thực tâm lý nhân vật; làm hiện lên một thế giới nội tâm rt phong phú nhưng hông phức tạp, rt đời thường, giản dị nhưng vô cෳng trong sáng và cao thượng của những nữ thanh niên xung phong. b. Người lính trong “Bài thơ về tiểu đội xe hông ính”: - Hình ảnh người lính lái xe – hình ảnh thế hệ trẻ Việt Nam những năm chống Mỹ phơi phới, dũng cảm, yêu thương được hắc họa qua hình ảnh những chiếc xe hông có ính và một giọng điệu thơ ngang tàn, trẻ trung, gần gũi. - Những chiếc xe hông có ính là hình ảnh để triển hai tứ thơ về tuổi trẻ thời chống Mỹ anh hෳng. Đây là một thành công đặc sắc của Phạm Tiến Duật. Qua hình ảnh chiếc xe bị bom giặc tàn phá, nhà thơ làm hiện lên một hiện thực chiến trường ác liệt, dữ dội. Nhưng cũng “chính sự ác liệt y lại làm cái tứ, làm nền để nhà thơ ghi lại những hám phá của mình về những người lính, về tinh thần dũng cảm, hiên ngang, lòng yêu đời và sức mạnh tinh thần cao đẹp của lí tưởng sống chạy bỏng trong họ”. Phân tích các dẫn chứng: tư thế thật bình tĩnh, tự tin “Ung dung buồng lái ta ngồi”, rt hiên ngang, hào sảng “Nhìn đt, nhìn trời, nhìn thẳng”. Một cái nhìn
7. cuộc đời chiến đu thật lᖀng mạn, bay bổng, trẻ trung: “Thy sao trời và đột ngột cánh chim”. Và độc đáo hơn nữa là tinh thần hóa rủi thành may, biến những thách thức thành gia vị hp dẫn cho cuộc đối đầu, hiến cho lòng yêu đời được nhận ra và miêu tả thật độc đáo: các câu thơ “ừ thì có bụi”,"ừ thì ướt áo” và thái độ coi nhẹ thiếu thốn gian nguy “gió vào xoa mắt đắng”. Họ đᖀ ly cái bt biến của lòng dũng cảm, thái độ hiên ngang để thắng cái vạn biến của chiến trường gian hổ và ác liệt. - Sâu sắc hơn, nhà thơ bằng ống ính điện ảnh ghi lại được những hoảnh hắc “bắt tay nhau qua cửa ính v rồi”,"nhìn nhau mặt lm cười ha ha”. Đó là hoảnh hắc người ta trao nhau và nhà thơ nhận ra sức mạnh của tình đồng đội, của sự sẻ chia giữa những con người cෳng trong thử thách. - Hai câu ết bài thơ làm sáng ngời tứ thơ “Xe vẫn chạy ” về tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ: Họ mang trong mình sức mạnh của tình yêu với miền Nam, với lí tưởng độc lập tự do và thống nht đt nước. * Vẻ đẹp của người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn: + Mục đích chiến đu: Vì nền độc lập của dân tộc. + Đều có tinh thần vượt qua mọi hó hăn, gian hổ. + Họ rt iên cường, dũng cảm trong chiến đu. + Họ có tình cảm đồng chí, đồng đội sâu nặng, yêu đời c. Liên hệ vẻ đẹp về thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ trong hai tác phẩm: * Điểm gặp gỡ và khác biệt của hai tác phẩm + Giống nhau: => Những con người trẻ trung, sôi nổi, tâm hồn lᖀng mạn. => Dũng cảm, iên cường. => Lí tưởng sống cao đẹp, cống hiến cả tuổi trẻ vì sự nghiệp thống nht đt nước + Khác nhau. Ngoài vẻ đẹp iên cường, dũng cảm và lí tưởng sống cao đẹp, ở Bài thơ về tiểu đội xe hông ính, những người lính Trường Sơn còn nổi bật với nét ngang tàng, hóm hỉnh, tinh nghịch, còn Phương Định trong Những ngôi sao xa xôi lại mang nét mơ mộng, hồn nhiên rt đỗi nữ tính của người con gái Hà Thành.
8. III – Kết bài: Phương Định - một hình tượng đẹp, có ý nghĩa tiêu biểu về người thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp chiến đu bảo vệ tổ quốc. Cෳng với những hình tượng nghệ thuật hác như hình tượng anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa, người chiến sĩ lái xe trong Bài thơ về tiểu đội xe hông ính thì nhân vật Phương Định đᖀ góp phần phong phú hóa hình tượng cao đẹp của con người Việt Nam trong chiến đu. Vẻ đẹp của những “cô gái mở đường” Trường Sơn cෳng với vẻ đẹp của người chiến sĩ lái xe trong các tác phẩm văn học chống Mỹ nói chung và trong các tác phẩm của Phạm Tiến Duật và Lê Minh Khuê nói riêng đᖀ giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn về ý chí, tâm hồn và nhân cách của thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm háng chiến chống Mỹ cứu nước.