Sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục môi trường qua môn Địa lí Lớp 11

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục môi trường qua môn Địa lí Lớp 11

1. A. PHẦN MỞ ĐẦU I. TÍNH CẤP THIẾT: Để bảo vệ môi trường, cái nôi sinh thành của mình, con người đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có biện pháp giáo dục môi trường (GDMT ). GDMT đựơc xem là một biện pháp có hiệu quả cao, bởi vì nó giúp con người có được biện pháp đúng đắn trong việc khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức trong việc thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Hiện nay, việc giáo dục môi trường qua giảng dạy trong các trường học, nhất là các trường THPT có ý nghĩa và chiếm vị trí đặc biệt. Nhà trường là nơi đào tạo thế hệ trẻ, những người chủ tương lai đất nước, những người sẽ thực hiện khai thác, sử dụng, cải tạo và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên (TNTN) và môi trường đất nước mình. Nếu họ có nhận thức đầy đủ các vấn đề về môi trường, thì khi ra đời, dù bất cứ lĩnh vực nào, hoạt động nào họ đều có thể thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường một cách có hiệu quả. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®· ®­îc ®Ò cËp ë trªn. T«i chän nghiªn cøu " Giáo dục môi trường qua môn Địa lí lớp 11 "nhằm nâng cao nhận thức của học sinh về vai trò của môi trường II. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Thực tế, trong năm học trước với việc lồng ghép các kiến thức về môi trường vào chương trình giảng dạy Địa lí 10, học sinh đã có được cái nhìn đúng đắn và toàn diện về vấn đề môi trường. Song vần cần tiếp tục khắc sâu nội dung kiến thức này cho học sinh ở lớp 11 và 12 để nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh trong việc BVMT. Việc lống ghép kiến thức về môi trường vào giảng dạy địa lý 11 chỉ thể hiện lồng ghép và một số mục nhỏ mang tính chất liên hệ chứ không thể hiện rộng trong toàn bài và cũng chỉ lồng ghép vào một số bài dạy không dàn trải toàn bộ chương trình địa lí lớp 11,nên hiệu quả giáo dục môi trường chưa cao và chưa được thường xuyên. III. Môc ®Ých , nhiÖm vô nghiªn cøu 1. Môc ®Ých Giáo dục HS nhận thức được vai trò của môi trường thông qua giảng dạy Địa lí lớp 11 một cách có hiệu quả. H­íng dÉn häc sinh nhận biết :Loại bài kiến thức môi trường được lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học và được tích hợp vào kiến thức địa lí Gãp phÇn giáo dục HS nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn trong việc BVMT. 2. NhiÖm vô Phân loại và xác định các loại bài tích hợp và lồng ghép kiến thức về môi trường qua môn địa lí 11. Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua giảng dạy và học tập môn Địa lí 11 Liên hệ thực tế việc bảo vệ môi trường ở địa phương tỉnh nhà. 1
2. IV. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn c­u 1. §èi t­îng: Gi¸o viªn tham gia gi¶ng d¹y §Þa lÝ THPT Häc sinh THPT trong viÖc båi d­ìng kiÕn thøc về môi trường thông qua môn Địa lí 2. Ph¹m vi nghiªn c­u: ¸p dông cho viÖc giáo dục môi trường qua m«n §Þa lÝ Ph¹m vi tích hợp giáo dục môi trương trong giảng dạy Địa lí V. PHƯƠNG PHÁP VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU: 1. Thời gian nghiên cứu: Năm học 2013 - 214 2. Phương pháp nghiên cứu: a. Ph­¬ng ph¸p thu thËp tµi liÖu: T×m hiÓu, thu thËp tµi liÖu tõ s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn, giáo dục môi trường trong môn Địa lí b. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm: So¹n gi¸o ¸n vµ gi¶ng d¹y thùc nghiÖm ë mét sè líp , ®ång thêi kiÓm tra häc sinh lÊy kÕt qu¶ lµm c¨n cø. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ph¶i tæ chøc ®­îc lồng ghép giáo dục môi trường. c. Ph­¬ng ph¸p tæng hîp: Tæng hîp mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Ó h×nh thµnh lý luËn cña ®Ò tµi , v©n dông ®Ò tµi vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt 2
3. B. PHẦN néi dung I. ThuËn lîi, khã kh¨n: 1. ThuËn lîi: - Häc sinh cã ®Çy ®ñ s¸ch gi¸o khoa §Þa lÝ 11, tËp b¶n ®å ®Þa lÝ 11. - Ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ trang thiÕt bÞ vËt chÊt vµ häc sinh gióp ®ì t«i thu thËp tranh ¶nh ®Ó t«i cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®Ò tµi. - Sở giáo dục đào tạo Lào Cai tổ chức cho giáo viên giảng dạy đi tập huấn tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Địa lí ,ngoài ra có hướng dẫn cụ thể tích hợp bảo vệ môi trường trong từng mục ,trong từng bài dạy. - Phßng ®å dïng d¹y häc cã nhiÒu tranh ¶nh, b¶n ®å. - Häc sinh th«ng minh, h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh, ham häc hái nhÊt lµ c¸c tiÕt d¹y cã gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng. 2. Khã kh¨n: - Mét sè em cßn chưa chú ý học m«n §Þa lý nªn häc bµi kh«ng kÜ, trong líp kh«ng chó ý nghe gi¶ng, kh«ng ph¸t biÓu x©y dùng bµi. - S¸ch tham kh¶o vÒ gi¸o dôc bảo vệ môi trường kh«ng nhiÒu. - Tr×nh ®é häc sinh kh«ng ®Òu. II. C¬ së lý luËn: 1. Kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng: Tõ khi xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt, con ng­êi cã nhiÒu mèi quan hÖ chÆt chÏ víi tù nhiªn. Tr­íc hÕt, con ng­êi lµ mét bé phËn cña tù nhiªn. Con ng­êi lÊy bÒ mÆt Tr¸i §Êt lµm n¬i sinh sèng, tån t¹i vµ ph¸t triÓn - ®ã chÝnh lµ m«i tr­êng. Cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng, nh­ng t«i thÊy kh¸i niÖm cña Allaby n¨m 1994 lµ ®Çy ®ñ h¬n c¶: “M«i tr­êng bao gåm tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ®êi sèng sinh vËt tån t¹i trong ®ã. M«i tr­êng cña con ng­êi bao gåm c¶ lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi, c«ng nghÖ, kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, v¨n ho¸, lÞch sö vµ mÜ häc”. Tãm l¹i: M«i tr­êng lµ thÓ thèng nhÊt bao gåm c¸c thµnh phÇn tù nhiªn nh­: §Þa h×nh, ®Þa chÊt, khÝ hËu, thuû v¨n, ®éng thùc vËt vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ kÜ thuËt do con ng­êi t¹o ra. V× m«i tr­êng lµ mét thÓ thèng nhÊt nªn bÊt cø mét thay ®æi nµo cña mét thµnh phÇn trong m«i tr­êng ®Òu lµm thay ®æi c¸c thµnh phÇn kh¸c vµ cã thÓ lµm thay ®æi s©u s¾c toµn bé m«i tr­êng. 2. Kh¸i niÖm vÒ bảo vệ môi trường vµ t×nh h×nh m«i tr­êng cña n­íc ta vµ thÕ giíi: a- Kh¸i niÖm: - B¶o vÖ m«i tr­êng (theo nghÜa chung) ®ã lµ bảo vệ môi trường tù nhiªn vµ môi trường nh©n t¹o cña con ng­êi (Gerasimov). - B¶o vÖ m«i tr­êng (theo nghÜa cô thÓ) ®ã lµ viÖc sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chèng « nhiÔm m«i tr­êng. b- T×nh h×nh m«i tr­êng n­íc ta vµ thÕ giíi: - HiÖn nay, c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng ngµy cµng xÊu ®i và ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn sù sèng cña con ng­êi trong hiÖn t¹i vµ ¶nh h­ëng ®Õn t­¬ng lai. - Nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n ngµy cµng c¹n kiÖt: 3
4. DÇu má: N¨m 1990 tr÷ l­îng toµn cÇu lµ 137.249 tØ tÊn, nay ®· khai th¸c h¬n 60% tr÷ l­îng. KhÝ ®èt ®· khai th¸c h¬n 60% tr÷ l­îng. ë ViÖt Nam, nguån kho¸ng s¶n phong phó cã 5.000 má quÆng. Tuy nhiªn, khai th¸c kho¸ng s¶n bõa b·i, ch­a hîp lÝ, cßn ®Ó sãt l¹i trong lßng ®Êt rÊt nhiÒu nh­ má thiÕc mÊt 21- 27%, má s¾t mÊt 16- 34%. - Nguån tµi nguyªn ®Êt bÞ gi¶m chÊt l­îng: Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 1,43 tØ ha ®Êt trång l­¬ng thùc vµ thùc phÈm. B×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp ch­a ®­îc 0,3ha ®Êt trång. Trong khi ®ã, ®Êt chuyªn dïng t¨ng (x©y dùng thªm c¸c thµnh phè, c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, nhµ ë ). ë ViÖt Nam, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, b×nh qu©n d­íi 0,1ha/ ng­êi. ChÊt l­îng ®Êt bÞ gi¶m, bÞ xãi mßn, b¹c mÇu, röa tr«i. - Nguån n­íc bÞ « nhiÔm trÇm träng do viÖc sö dông n­íc kh«ng hîp lý, kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ do c¸c chÊt th¶i cña c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp (thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá, ph©n ho¸ häc), n­íc th¶i sinh ho¹t, sù cè tµu chë dÇu Nguån n­íc bÞ c¹n kiÖt c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã kho¶ng 50 quèc gia thiÕu n­íc dïng, nhÊt lµ §øc, Hoa K× ë ViÖt Nam, hiÖn nay nguồn n­íc đang bÞ « nhiễm. VÝ dô: ë khu gang thÐp Th¸i nguyªn, n­íc s«ng cÇu bÞ nhiÔm bÈn kh¸ nÆng. ë khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt ViÖt Tr×, n­íc s«ng Hång bÞ nhiÔm bÈn nÆng do n­íc th¶i cña ho¸ chÊt. ë Hµ Néi n­íc s«ng T« LÞch bÞ nhiÔm bÈn nÆng do n­íc th¶i sinh ho¹t, c«ng nghiÖp cña néi thµnh Hµ Néi. - Kh«ng khÝ và tài nguyên rừng bÞ « nhiÔm Tãm l¹i: Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ c¹n kiÖn vµ « nhiÔm m«i tr­êng sèng lan réng trªn kh¾p thÕ giíi. Do ®ã, b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng ®· trë thµnh nhiÖm vô cÊp b¸ch cña c¶ loµi ng­êi. 3. Gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng qua m«n §Þa lÝ trong nhµ tr­êng phæ th«ng trung häc c¬ së: a- Môc ®Ých, néi dung cña viÖc gi¸o dôc môi trường: - VÒ nhËn thøc: Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ m«i tr­êng ®Ó häc sinh thùc hiÖn nhiÖm vụ bảo vệ môi trường. Gióp häc sinh: + Cã nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ mèi quan hÖ kh¨ng khÝt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c thµnh phÇn tù nhiªn còng nh­ tù nhiªn víi x· héi. + Cã nh÷ng hiÓu biÕt t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ tù nhiªn vµ m«i tr­êng sèng cña n­íc m×nh. + HiÓu vµ n¾m v÷ng nh÷ng chñ tr­¬ng vµ luËt lÖ c¬ b¶n cña Nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò môi trừng. - VÒ th¸i ®é, hµnh vi: Tõng b­íc x©y dùng cho häc sinh t×nh c¶m yªu mÕn thiªn nhiªn, cã ý thøc gi÷ g×n, b¶o vÖ nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ cña d©n téc. Ph¶i lµm cho viÖc BVMT trë thµnh phong c¸ch sèng cña c¸c em vµ ph¶i cã th¸i ®é chèng c¸c ho¹t ®éng ph¸ ho¹i m«i tr­êng. 4
5. - VÒ kÜ n¨ng vµ biÖn ph¸p: Trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vµ kh¸i niÖm vÒ m«i tr­êng, c¸c thµnh phÇn cña m«i tr­êng tù nhiªn. Nh÷ng kiÕn thøc vÒ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn mét c¸ch hîp lý, tr¸nh khai th¸c, sö dông bõa b·i lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn. Nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ, phôc håi vµ lµm giµu thªm m«i tr­êng tù nhiªn, h¹n chÕ t¸c ®éng ph¸ ho¹i sù c©n b»ng sinh th¸i trong m«i tr­êng, chèng nh÷ng hµnh ®éng lµm « nhiÔm m«i tr­êng. b- NhiÖm vô cña viÖc gi¸o dôc môi trường trong nhµ tr­êng phæ th«ng. Mçi gi¸o viªn cÇn ph¶i trang bÞ cho m×nh ®Çy ®ñ c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng vµ chuÈn bÞ tèt c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kÕt hîp néi dung gi¸o dôc môi trường. §ång thêi gi¸o viªn ph¶i lu«n lµ tÊm g­¬ng vÒ ho¹t ®éng m«i tr­êng ®Ó häc sinh noi theo, biÕt tæ chøc, l·nh ®¹o häc sinh thùc hiÖn tèt nhiÖm vô bảo vệ môi trường. VËy nhiÖm vô chÝnh cña gi¸o dục môi trường trong nhµ tr­êng phæ th«ng lµ: Gi¸o dôc cho häc sinh cã ý thøc, th¸i ®é, hµnh vi ®óng ®¾n ®èi víi m«i tr­êng vµ bảo vệ môi trường. c- Nguyªn t¾c gi¸o dôc môi trường qua m«n §Þa lÝ trong nhµ tr­êng: - Ph¶i t«n träng tÝnh ®Æc thï cña m«n häc. Néi dung gi¸o dục môi trường ph¶i lång ghÐp vµo bé m«n mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng g­îng Ðp. - Nh÷ng kiÕn thøc môi trường ®­a vµo néi dung bµi gi¶ng §Þa lÝ ph¶i tr¸nh trïng lÆp, võa søc häc sinh. - KiÕn thøc môi trường ®­a vµo m«n häc ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc thùc tiÔn vÒ m«i tr­êng cña ®Þa ph­¬ng còng nh­ ®Êt n­íc. Tãm l¹i: §ã lµ 3 nguyªn t¾c cÇn thiÕt vµ quan träng khi ®­a néi dung gi¸o dôc môi trường qua m«n §Þa lÝ lớp 11 trong nhà trường III. Giải quyết vấn đề Gi¸o dôc môi trường qua môn Địa lí lớp 11 cã hai h×nh thøc: - H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸. - H×nh thøc trªn líp. 1. H×nh thøc ngoµi líp vµ ngo¹i kho¸: Đây không phải là hình thức phổ biến trong giảng dạy bộ môn Địa lí lớp 11 Thông qua bài thực hành, giáo viên có thể gaio bài tập cho các em về nhà s­u tÇm tranh ¶nh, bµi viÕt vÒ nh÷ng phong c¶nh ®Ñp cña ®Êt n­íc, c¸c tranh ¶nh « nhiÔm m«i tr­êng n­íc, kh«ng khÝ Tæ chøc cho c¸c em ch¬i trß ch¬i bảo vệ môi trường nh­: thi nh÷ng bµi h¸t, bµi th¬ nãi vÒ môi trường, h¸i hoa d©n chñ tr¶ lêi c¸c c©u hái vÒ m«i tr­êng. Tæ chøc cho c¸c em tham gia lao ®éng: vÖ sinh tr­êng líp, ch¨m sãc, t­íi c©y ë bån hoa Qua ®ã gi¸o dôc cho c¸c em cã ý thøc, hµnh vi x©y dùng m«i tr­êng xanh – s¹ch - ®Ñp vµ cã tr¸ch nhiÖm bảo vệ môi trường. C¸c em häc sinh cßn tham gia lµm s¹ch ®­êng lµng, ngâ xãm vµo s¸ng chñ nhËt hµng tuÇn, vµo ngµy quèc tÕ lao ®éng, trong dÞp TÕt Nguyªn §¸n ®Ó gãp phÇn x©y dùng lµng v¨n ho¸. Qua c¸c buæi lao ®éng nµy gióp c¸c em cã ý thøc kh«ng vøt r¸c bõa b·i ra ®­êng, ra tr­êng häc, ra ao hå, biÕt bảo vệ môi trường. 5
6. 2. H×nh thøc gi¸o dôc môi trường ë trªn líp: §©y lµ h×nh thøc chñ yÕu trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ häc tËp.Để giáo dục môi trường qua môn Địa lí lớp 11giáo viên cần xác định được: a. Loại bài kiến thức môi trường được lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học. Trong chương trình Địa lí 11 không có loại bài kiến thức địa lí đồng thời là kiến thức môi trường như trong chương trình địa lí 10. Và loại bài kiến thức môi trường được lồng ghép thành một mục, một ý trong bài học cũng không nhiều. Nên việc giáo viên tìm ra và xác định đúng để có ý thức hướng dẫn, truyền đạt kiến thức môi trường, đảm bảo hiệu quả cao cũng không đơn giản. Điều cần thiết là giáo viên phải có ý thức làm rõ kiến thức về môi trường, chuẩn bị những nội dung, phương pháp để thể hiện ý đồ, tư tưởng của tác giả sách giáo khoa, để học sinh hiểu và có hành vi, thái độ về những vấn đề môi trường mà những mục đích đó, những ý đó cần thể hiện. Tính chất đặc biệt thể hiện ở chỗ, ngay trong mục tiêu bài giảng cũng nên đề cập đến kiến thức này. Trong quá trình dạy học phải đạt được mục tiêu đề ra. Muốn vậy phải chuẩn bị tài liệu, phương tiện, phương pháp hợp lí và có hiệu quả để thực hiện mục tiêu đề ra. Ta có thể lám sáng tỏ vấn đề trên bằng việc soạn giáo án bài 3 : Một số vấn đề mang tính toàn cầu (Địa lí 11 - Cơ bản) Bài 3: Một số vấn đề mang tính toàn cầu I. Môc tiªu: Sau bµi häc , HS cÇn: 1. KiÕn thøc - BiÕt vµ gi¶i thÝch ®­îc bïng næ d©n sè ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ giµ ho¸ d©n sè ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ hËu qu¶ cña nã. - Tr×nh bµy ®­îc mét sè biÓu hiÖn ,nguyªn nh©n cña « nhiÔm m«i tr­êng;ph©n tÝch ®­îc « nhiÔm vµ hËu qu¶ cña « nhiªm tõng lo¹i m«i tr­êng; nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ m«i tr­êng. - HiÓu ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ hoµ b×nh vµ chèng nguy c¬ chiÕn tranh 2. KÜ n¨ng Ph©n tÝch ®­îc c¸c b¶ng sè liÖu ,liªn hÖ thùc tÕ,so s¸nh vµ nhËn xÐt. 3. Th¸i ®é. NhËn thøc ®­îc: Tác động của con người tới biến đổi khí hậu,ô nhiễm nước,suy giảm đa dạng sinh vật II. THIẾT BỊ DẠY HỌC : - Một số hình ảnh về ô nhiễm môi trường trên thế giới và Việt Nam. - Bảng số liệu phóng to theo SGK III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG: 1. æn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: 6
7. Mở bài : GV kể một số sự kiện mới nhất về sự già hoá dân số và sự bìng nổ dân số của mộ vài quốc gia trên thế giới, một số sự cố về môi trường ( chất thải, sự cố tràn dầu trên biển, ), một số tin mới nhất về chiến tranh khu vực và khủng bố trên thế giới. Sau đó khái quát lại thành các vấn đề. GV hỏi : Đó là những vấn đề riêng của một quốc gia hay của toàn nhân loại ? Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt HĐ 1 : Tìm hiểu vấn đề dân số(Nhóm) I. Dân số : Chia lớp làm 6 nhóm, đánh số TT từ 1-> 1. Bùng nổ dân số 6 - Dân số trên thế giới tăng nhanh, 6477 Bước 1 : triệu người năm 2005. - Các nhóm 1, 2, 3 thực hiện nhiệm vụ : - Sự bùng nổ dân số trên thế giới hiện nay Tham khảo thông tin ở mục 1 và phân chủ yếu ở những nước đang phát triển. tích bảng 3.1, trả lời câu hỏi kèm theo - Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên qua các bảng. thời kì giảm nhanh ở nhóm nước phát - Các nhóm 3, 4, 5 thực hiện nhiệm vụ: triển và giảm chậm ở nhóm nước đang Tham khảo thông tin ở mục 2 và phân phát triển. tích bảng 3.2, trả lời câu hỏi kèm theo - Chênh lệch về tỉ lệ gia tăng tự nhiên bảng. giữa 2 nhóm nước ngày càng lớn. - Dân số nhóm đang phát triển vẫn tiếp Bước 2 : Đại diện các nhóm lên trình tục tăng nhanh, nhóm nước phát triển bày. Các nhóm còn lại theo dõi, trao đổi, đang có xu hướng chững lại. chất vấn, bổ sung. - Dân số tăng nhanh gây sức ép nặng nề đối với tài nguyên môi trường, phát triển Bước 3 : GV kết luận về đặc điểm của kinh tế và chất lượng cuộc sống. bùng nổ dân số, già hoá dân số và hệ quả 2. Già hoá dân số của chúng, kết hợp liên hệ với chính sách Dân số thế giới ngày càng già đi. dân số ở Việt Nam. a. Biểu hiện : - Tỉ lệ trên 15 tuổi ngày càng thấp, tỉ lệ trên 65 tuổi ngày càng cao, tuổi thọ ngày càng tăng. - Nhóm nước phát triển có cơ cấu dân số già. - Nhóm nước đang phát triển có cơ cấu Chuyển ý : Sự bùng nố dân số, sự phát dân số trẻ. triển kinh tế vượt bậc lại gây ra vấn đề b. Hậu quả : toàn cầu thứ hai. Chúng ta cùng tìm hiểu - Thiếu lao động. phần II. - Chi phí phúc lợi cho người già lớn. II. Môi trường : HĐ 2 : Tìm hiểu môi trường(Cá nhân/ ( Thông tin phản hồi phiếu học tập ) Cả lớp) - Yêu cầu HS ghi vào mảnh giấy tên các 7
8. vấn đề môi trường toàn cầu mà các em biết. Sau đó một số em đọc cho cả lớp 1. Biến đổi khí hậu toàn cầu và suy giảm nghe, đồng thời GV ghi lên bảng.Khi tầng ô dôn. thấy danh mục vừa phù hợp với các vấn đề môi trường trong SGK, Gv dừng lại và yêu cầu HS sắp xếp các vấn đề theo nhóm. HĐ 3 : Cặp 2. Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại Bước 1 : Từng cặp HS nghiên cứu SGK, dương. kết hộ với hiểu biết bản thân, hoàn thành phiấu học tập số 1. Bước 2: Đại diện các nhóm lên trả lời. 3. Suy giảm đa dạng sinh học. Bước 3: GV kết luận và nhấn mạnh tính nghiêm trọng của các vấn đề về môi trường trên phạm vi thế giới. ? Thế giới đã có những hành động gì đẻ III. Một số vấn đề khác: bảo vệ môi trường? - Nạn khủng bố đã xuất hiện trên toàn thế GV kết hợp làm rõ câu hỏi 2 ( cuối bài ) giới HĐ 4: Tìm hiểu một số vấn đề khác(Cả - Các hoạt động kinh tế ngầm đã trở lớp) thành mối đe doạ đối với hoà bình và ổn ? Em hãy kể 1 vài thông tin mới nhất về định thế giới. nạn khủng bố và hoạt động kinh tế ngầm của một vài nước trên thế giới. - HS suy nghĩ, trả lời. - GV thuyết trình về chủ nghĩa khủng bố, hoạt động kinh tế ngầm. - GV nhấn mạnh sự cấp thiết phải chống chủ nghĩa khủng bố, các hoạt dộng kt ngầm. 4. Củng cố: ? Tại sao nói chống khủng bố không phải là việc riêng của chính phủ, mà còn là nhiệm vụ của mỗi cá nhân? - Hướng dẫn HS trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài. 5. Dăn dò: - Làm bài tập 2 và 3 trong SGK - Sưu tầm các tài liệu liên quan đến các vấn đề môi trường toàn cầu. V. Phụ lục: 1. Phiếu học tập : Dựa vào SGK và hiểu biết của bản thân, trao đổi và hoàn thành phiếu học tập sau: Một số vấn đề môi trường toàn cầu Vấn đề môi trường Hiện trạng Nguyên nhân Hậu quả Giải pháp 8
9. Biến đổi khí hậu toàn cầu Suy giảm tầng ô dôn Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và đại dương Suy giảm đa dạng sinh học 2. Thông tin phản hồi Một số vấn đề môi trường toàn cầu Vấn đề môi Hiện trạng Nguyên nhân Hậu quả Giải pháp trường Biến đổi khí - Trái đất nóng - Khí CO2 - Băng tan - Cắt giảm hậu toàn cầu lên tăng-> hiệu - Mực nước lượng CO2, - Mưa axit. ứng nhà kính biển tăng-> NO2, SO2, - Chủ yếu từ ngập 1 số vùng CH4 troóngản ngành sản xuất đất thấp. xuất và sinh điện và các - Ảnh hưởng hoạt. ngành CN sử đến sức khoẻ, dụng than đốt. sinh hoạt, sản xuất. Suy giảm tầng Tầng ôdôn bị Hoạt động CN, ảnh hưởng đến Cắt giảm lượng ô dôn thủng và lỗ sinh hoạt -> 1 sức khoẻ, mùa CFCs trong sản thủng ngày lượng khí thải màng, sinh vật xuất và sinh càng lớn. lớn trong khí thuỷ sinh. hoạt. quyển. Ô nhiễm nguồn - Ô nhiễm - Chất thải CN, - Thiếu nguồn - Tăng cường nước ngọt,biển nghiệm trọng NN và sinh nước sạch xây dựng các và đại dương nguồn nước hoạt - ảnh hưởng nhà máy xử kí ngọt. - Việc vận đến sức khoẻ chất thải. - Ô nhiễm biển chuyển dầu và - ảnh hưởng - Đảm bảo an các sản phẩn từ đến SV thuỷ toang hàng hải dầu sinh Suy giảm đa Nhiều loài sinh Khai thác thiên - Mất đi nhiều - Toàn thế giới dạng sinh học vật bị tuyệt nhiên quá mức. loài sinh vật, tham gia vào chủng hoặc nguồn thực mạng lưới các đứng trước phẩm, nguồn trung tâm sinh nguy cơ tuyệt thuốc chữa vật, xây dựng chủng. bệnh, nguồn các khu bảo vệ nguyên liệu, thiên nhiên. - Mất cân bằng sinh thái b. Loại bài kiến thức môi trường được tích hợp vào kiến thức địa lí 9
10. Trong chương trình Địa lí 11 có nhiều kiến thức giáo dục môi trường được tích hợp trong kiến thức địa lí.Có được những kiến thức này phải trên cơ sở giáo viên quan tâm, lưu ý đến việc kết hợp, bố xung, thêm vào một cách linh hoạt, khéo léo những kiến thức môi trường. Kiến thức môi trường ở đây thường liên quan đến những hậu quả của việc phát triển dân số, phát triển kinh tế, Hoặc những đường lối chính sách, biện pháp của các nhà nước khác nhau đén việc bảo vệ môi trường và những thành tựu của việc làm này. Ta có thể lấy một loạt các ví dụ sau: Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại. - Mục II: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước. Những kiến thức môi trường được tích hợp vào mục này là + Sự gia tăng dân số quá nhanh ngoài viêc gây nên những sức ép về kinh tế, giáo dục còn làm môi trường bị ô nhiễm, thay đổi không có lợi.Đó là nguồn gốc của những vấn đề mang tính toàn cầu. + Nền kinh tế của những nước đang phát triển phụ thuộc nhiều vào nền nông nghiệp đã dẫn tới việc khai thác đất đai mạnh mẽ nhưng không hợp lí, thiếu khoa học, đã làm cho đất giảm dộ phì, xấu đi, dặc biệt là một số nước khu vực nhiệt đới Châu á, Châu Phi. - Mục III: Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại Kiến thức môi trường ở đây là "sự thay thế giảm bớt việc sử dụng các nguồn năng lượng, nguyên vật liệu truyền thống"đã làm giảm sự ô nhiễm, sự phá hoại môi trường nguyên nhân là do sự giảm các chất thải do sử dụng than đá, dầu mỏ,khí đốt.Để có sức thuyết phục, GV cần nêu ra những con số do các chất thải, bụi, khói từ các nhà máy điện, các loại động cơ ô tô, xe máy trên thế giới và Việt Nam. Bài 4 : Một số vấn đề của châu lục và khu vực Tiết 1: Một số vấn đề của Châu Phi Kiến thức môi trường nên đề cập ở phần này là : + Sự bùng nổ dân số ở đây vẫn tiếp diễn mạnh mẽ. Điều đặc biệt là do nguồn gốc chiến tranh và dân số phát triển quá nhanh dẫn tới xã hội gặp nhiều khó khăn, trong đó môi trường bị phá huỷ ở nhiều nơi gây nên bệnh tật nhiều, đặc biệt là khu vực còn tồn tại các loại dịch bệnh gây nên hiện tượng chết hàng loạt như bệnh dịch tả, bệnh HIV + Đây là châu lục nghèo nhất thế giới, trên 2/3 dân số sống nhờ nông nghiệp. Vì vậy việc canh tác chủ yếu theo hình thức quảng canh, hơn nữa khí hậu châu Phi mấy thập niên gần đây bị hạn hán, do đó môi trường canh tác nông nghiệp bị phá huỷ nghiêm trọng, làm cho đất bặc màu Bài 8: Liên Bang Nga Kiến thức môi trường cần được tích hợp ở bài này trong các trường hợp sau: + Khi dạy về điều kiện tự nhiên và dân cư, cần nhấn mạnh đến vị trí lớn lao của rừng Taiga ở nước này. Đay là 1 trong 2 lá phổi xanh của thế giới, có tác dụng điều hoà khí hậu thế giới, nếu không có hoặc bị phá hoại sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khí hậu thế giới. 10
11. + Nước Nga là đất nước rộng lớn nhất thế giới, dân số không quá đông nên việc sử dụng đất đai với cường độ không lớn, nên đất đai, điều kiện tự nhiên ít thay đổi theo hướng không có lợi. + Tuy vậy, nước Nga cũng để xảy ra những vụ việc làm ô nhiễm môi trường như các vụ rò rỉ ống dẫn dầu, vụ rò rỉ nhà máy điện nguyên tử Chécnôbưn đây là thảm họa của đất nước này, không những đã làm chết người mà còn gây ô nhiễm một vùng rộng lớn và ảnh hưởng lâu dài. Kiến thức này được tích hợp khi giảng về ngành năng lượng nước Nga. Bài 10: Cộng hoà nhân dân Trung Hoa Trong bài này kiến thức về môi trường cần được tích hợp là: + Hiện tượng sa mạc hoá ngày càng phát triển mạnh ở 1 số vùng của Trung Quốc. Nguyên nhân do khai thác tự nhiên không hợp lí nên khí hậu thay đổi ( các đợt gió cát mạnh đã tiến gần đến ngoại ô Bắc Kinh - Về phía Tây Bắc ) + Một số vùng hay mưa lớn, gây nên những khó khăn choviệc bảo vệ môi trường ( Bắc Kinh, Thượng Hải ) 11
12. C. PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. KÕt qu¶: Qua viÖc gi¶ng d¹y m«n §Þa lÝ cã lång ghÐp vÊn ®Ò gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng t«i nhËn thÊy kh«ng khÝ líp häc s«i næi h¬n, c¸c em h¨ng h¸i ph¸t biÓu x©y dùng bµi, kÕt qu¶ häc tËp tèt h¬n. ViÖc chuÈn bÞ bµi míi tr­íc khi ®Õn líp tèt h¬n, c¸c em chÞu khã s­u tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh mµ gi¸o viªn yªu cÇu, gióp c« gi¸o cã sæ t­ liÖu gi¶ng d¹y rÊt phong phó. C¸c em th­êng xuyªn tham gia lao ®éng ë tr­êng líp ®Ó x©y dùng tr­êng häc xanh - s¹ch - ®Ñp. HiÖu qu¶ lao ®éng ë tr­êng rÊt cao, tr­êng líp s¹ch sÏ, Qua nh÷ng giê häc §Þa lý, c« gi¸o ®· gieo nh÷ng ­íc m¬ vÒ t­¬ng lai cho häc sinh. Khi ®­îc nghe c« gi¸o kÓ vÒ nh÷ng phong c¶nh ®Ñp cña ®Êt n­íc mµ c« ®­îc ®i tham quan tõ ngµy cßn lµ sinh viªn khoa §Þa lÝ, nhiÒu em ®· ­íc m¬ sau nµy trë thµnh gi¸o viªn §Þa lÝ ®Ó ®­îc ®i kh¾p mäi miÒn cña Tæ quèc. §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc kÕt qu¶ häc sinh mét c¸ch chÝnh x¸c, t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm tra kh¶o s¸t häc sinh víi c¸c c©u hái cã liªn quan tíi vÊn ®Ò gi¸o dôc môi trường cho häc sinh, ®a sè c¸c em hiÓu vµ lµm ®­îc bµi. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ kiÓm tra kh¶o s¸t năm học 2013 - 2014 §iÓm kh¸, giái khi ch­a §iÓm kh¸ giái khi ®· Sè GDBVMT GDBVMT Líp bµi §iÓm kh¸ §iÓm giái §iÓm kh¸ §iÓm giái SL % SL % SL % Sl % 11A8 36 9 25,0 10 27,5 15 41,6 16 44,1 11A2 36 11 30,6 9 25,0 16 44,1 17 47,2 11A10 35 10 28,6 8 22,6 16 45,7 15 42,8 Qua b¶ng trªn ta thÊy tØ lÖ kh¸ giái t¨ng lªn khi ®· gi¸o dôc bảo vệ môi trường cho häc sinh. V× vËy, ph¶i gi¸o dôc cho c¸c em ý thøc b¶o vÖ thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng sèng cña nh©n lo¹i. 2. Bµi häc kinh nghiÖm: Muèn giê d¹y cã néi dung gi¸o dôc môi trường ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao th× ph¶i lång ghÐp khÐo lÐo c¸c phÇn, kh«ng g­îng Ðp, ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o cña gi¸o viªn vµ häc sinh. Sù chuÈn bÞ cña gi¸o viªn ph¶i thÓ hiÖn qua hÖ thèng c©u hái trong bµi so¹n ph¶i ng¾n gän, khoa häc phï hîp víi mäi ®èi t­îng trong líp (tõng líp, tõng bµi, tõng phÇn) cã c¸c c¸ch kh¸c nhau. Ngoµi viÖc so¹n bµi, ng­êi gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc cÇn thiÕt nh­: b¶n ®å, biÓu ®å, tranh ¶nh, s¬ ®å l¸t c¾t ®Þa h×nh, m« h×nh §èi víi häc sinh ph¶i lµm tèt c¸c bµi tËp trong SGK, trong tËp b¶n ®å, t×m hiÓu liªn hÖ thùc tÕ ®Þa ph­¬ng vµ ®äc bµi míi tr­íc khi ®Õn líp. Gi¸o viªn vµ häc sinh cÇn tÝch luü cho m×nh vèn kiÕn thøc thùc tÕ vÒ ®êi sèng cña con ng­êi víi m«i tr­êng sèng. 12
13. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o viªn ph¶i chó ý l¾ng nghe ý kiÕn cña häc sinh, gi¶i ®¸p c¸c c©u hái cña c¸c em, quan t©m ®Õn c¸c em . Tõ ®ã, gi¸o viªn sÏ gióp c¸c em tù t×m ra kiÕn thøc míi, gióp c¸c em hiÓu bµi s©u s¾c h¬n. Gi¸o viªn bé m«n th­êng xuyªn kÕt hîp víi gi¸o viªn chñ nhiÖm, ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng, gia ®×nh vµ ®Þa ph­¬ng ®Ó thèng nhÊt c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc mô trường cho c¸c em. 3. ý kiÕn ®Ò xuÊt: Lµ ng­êi gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n §Þa lý, víi lßng say mª nghÒ nghiÖp, yªu mÕn häc sinh, t«i xin có một số đè xuất như sau: Cần trang bị đÇy ®ñ s¸ch tham kh¶o vÒ m«i tr­êng. S¸ch båi d­ìng chuyªn m«n bảo vệ môi trường , nhÊt lµ c¸c gi¸o viªn trùc tiÕp tham gia gi¶ng d¹y c¸c m«n cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng. Th­êng xuyªn tæ chøc cho gi¸o viªn, häc sinh ®i th¨m quan c¸c danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸ cña ®Êt n­íc. 4. Kết luận: Giáo dục môi trường có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ. Địa lí là mét trong các môn học có nhiều khả năng giáo dục môi trường cho HS, vì vậy trong quá trình giảng dạy tôi cũng đã lồng ghép các kiến thức giáo dục môi trường vào những bài giảng có nội dung phù hợp. Việc đưa các phương pháp giáo dục môi trường vào hoàn cảnh cụ thể của trường THPT còn gặp nhiều khó khăn. Việc sử dụng các phương tiện trực quan như : băng hình, video, phim ảnh vẫn chưa được áp dụng. Tuy vậy, qua các bài giảng cụ thể HS đ· có những hiểu biết nhất định về môi trường, có ý thức, thái độ, hành vi tốt đối với môi trường, các em cũng đã có được một số kĩ năng và biện pháp bảo vệ môi trường thông thường để áp dụng ở địa phương nơi các em sinh sống. Giáo dục môi trường ở trường THPT không chỉ có thể áp dụng với môn Địa lí mà có thể áp dụng với nhiều môn học khác. Đã đến lúc "Mỗi GV phải trưởng thành một nhà giáo dục môi trường để giảng dạy các môn trong nhà trường" ( GS.TS Vũ Ngọc Hải) 13
14. NHẬN XÉT ĐỀ TÀI 14