Đề cương ôn tập học kỳ I môn Lịch sử Lớp 6

Nội dung text: Đề cương ôn tập học kỳ I môn Lịch sử Lớp 6

1. ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP LỊCH SỬ 6 – KÌ I 1.Các quốc gia cổ đại phương Đông được hình thành ở đâu và từ bao giờ? - Ra đời vào cuối TNK IV đầu TNK III TCN - Được hình thành trên các lưu vực sông lớn: sông Nin (Ai Cập), sông Tigơrơ, Ơphơrát (Lưỡng Hà), sông Ấn, Hằng(Ấn Độ), sông Trường Giang, Hoàng Hà (Trung Quốc). - Nghề nông trở thành nền kinh tế chính. 2.Sự hình thành các quốc gia cổ đại phương Tây: - Khoảng đầu TNK I TCN, trên bán đảo Ban căng và Italya đã hình thành 2 quốc gia Hy Lạp và Rô Ma. - Đất đai không thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. - Thủ công nghiệp và thương nghiệp, nhất là ngoại thương rất phát triển. 3.Các dân tộc phương Đông thời cổ đại đã có những thành tựu văn hoá gì? - Dựa vào sự chuyển động của mặt trăng, mặt trời và các hành tinh, người phương Đông cổ đại đã có những kiến thức về thiên văn và sáng tạo ra lịch. - Chữ viết và chữ số: + Chữ tượng hình, giấy pa pi rút. + Ai Cập nghĩ ra phép đếm đến 10, tính số pi=3,16, Lưỡng Hà giỏi số học. Ấn Độ tìm ra số 0. - Kiến trúc, điêu khắc: Kim tự tháp (Ai Cập), thành Babilon (Lưỡng Hà) 4. Người Hy Lạp, Rô Ma đã có những đóng góp gì về văn hoá? -Người phương Tây đã dựa vào sự chuyển động của trái đất quanh mặt trời để tính lịch. -Tạo ra hệ chữ cái a, b, c. -Toán học, vật lí, thiên văn, sử học, địa lý, triết học đều đạt trình độ cao. -Văn học phát triển với nhiều bộ sử thi nổi tiếng. -Nghệ thuật: đền Pactơnông (Hy Lạp) , đấu trường Côlidê (Rô Ma), tượng lực sĩ ném đĩa, tượng thần vệ nữ. 5.Những dấu tích của người tối cổ được tìm thấy ở đâu? - Cách đây 40-30 vạn năm, người tối cổ đã xuất hiện trên đất nước ta. - Dấu tich được tìm thấy ở Thẩm Khuyên, Thẩm Hai(Lạng Sơn), Núi Đọ, Quan Yên (Thanh Hoá), Xuân Lộc(Đồng Nai). - Phát hiện răng người tối cổ, công cụ đá ghè đẽo thô sơ.
2. 6. Nghề nông trồng lúa nước ra đời ở đâu và trong điều kiện nào? - Với nghề nông vốn có và công cụ cải tiến, người nguyên thủy sống định cư ở đồng bằng ven sông, ven biển thuần hóa lúa hoang dần trở thành cây lương thực chính. - Nghề nông trồng lúa nước ra đời. Cuộc sống của con người ổn định hơn. 7. Sự phân công lao động đã được hình thành như thế nào? - Thuật luyện kim ra đời làm cho sản xuất nông nghiệp ngày càng phát triển. - Sự phân công lao động hình thành. + Phụ nữ: làm việc nhà, làm đồ gốm, dệt vải, tham gia sản xuất nông nghiệp. + Nam giới: làm nông nghiệp, săn bắn, đánh cá, chế tác công cụ. 8.Từ thế kỉ VIII-I TCN, hình thành những nền văn hoá nào? nêu những nét chính về trình độ sản xuất thời văn hóa Đông Sơn? a. Từ thế kỉ VIII-I TCN, hình thành những nền văn hoá + Văn hoá Oc Eo cơ sở nước Phù Nam. + Văn hoá Sa Huỳnh cơ sở nước Champa. + Văn hoá Đông Sơn cơ sở nước Lạc Việt. b.Những nét chính về trình độ sản xuất thời văn hóa Đông Sơn: - Công cụ sản xuất, đồ đựng, đồ trang sức đều phát triển hơn trước. - Đồ đồng dần thay thế đồ đá. - Tìm thấy nhiều công cụ, vũ khí bằng đồng: lưỡi cày, rìu, lưỡi giáo, mũi tên có trang trí hoa văn -Cuộc sống ổn định Nền sản xuất phát triển 9. Nhà nước Văn Lang ra đời trong hoàn cảnh nào? - Sản xuất phát triển xã hội phân hoá thành người giàu kẻ nghèo. - Nhu cầu chống lũ lụt, bảo vệ sản xuất ở lưu vực các sông lớn. - Đấu tranh chống ngoại xâm và giải quyết xung đột giữa các bộ tộc. Nhà nước Văn Lang ra đời.
3. 10. Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước Văn lang: Hùng Vương Lạc Hầu Lạc Tướng (Trung ương) Lạc Tướng Lạc Tướng (Bộ) (Bộ) Bồ chính Bồ chính Bồ chính (Chiềng, chạ) (Chiềng, chạ) (Chiềng, chạ) 11 Đời sống vật chất của cư dân Văn Lang: - Sống thành làng chạ, phần lớn ở nhà sàn làm bằng gỗ. - An cơm nếp tẻ, rau cà, thịt cá, có gia vị.Biết dùng mâm bát. - Nam đóng khố, mình trần, đi chân đất. Nữ mặc váy, áo xẻ giữa, có yếm che ngực. - Đi lại bằng thuyền. 12. Đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang có gì mới? - Xã hội Văn Lang chia thành nhiều tầng lớp: quý tộc, dân tự do, nô tỳ. - Biết tổ chức lễ hội vui chơi. Nhạc cụ chủ yếu là trống đồng, chiên, khèn. - Biết thờ cúng các lực lực lượng tự nhiên. Người chết được chôn cất cẩn thận kèm theo công cụ lao động. Đời sống vật chất và tinh thần hoà quyện với nhau tạo nên tình cảm cộng đồng. 13. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần diễn ra như thế nào? - Năm 218 TCN, vua Tần đánh xuống phương nam. - Năm 214 TCN, quân Tần kéo đến vùng bắc Văn Lang, nơi người Lạc Việt và Tây Âu sinh sống. Cuộc kháng chiến bùng nổ. - Quân ta trốn vào rừng để kháng chiến. Họ bầu Thục Phán lên làm chủ tướng. - 6 năm sau “người Việt đại phá quân Tần”.
4. Bài 6: Văn hóa cổ đại Bài 1: Em hãy nêu những thành tựu văn hóa lớn của các quốc gia phương Đông cổ đại. Lời giải: - Tạo ra chữ viết (chữ tượng hình) và số - Sáng tạo ra lịch (Âm lịch), làm đồng hồ đo thời gian. - Toán học: nghĩ ra phép đếm, số pi. - Xây dựng nên các công trình kiến trúc đồ sộ: kim tự tháp Ai Cập, thành Ba-bi-lon ở Lưỡng Hà Bài 2: Người Hi Lạp và Rô-ma đã có những thành tựu văn hóa gì? Lời giải: Sáng tạo ra lịch (Dương lịch) :tính được 1 năm có 365 ngày, chia thành 12 tháng. - Sáng tạo ra hệ chữ cái a, b, c. - Đạt được nhiều thành tựu trong các lĩnh vực như toán học, thiên văn, vật lí, triết học, lịch sử, địa lí với các nhà khoa học nổi tiếng như Ta-let, Pi-ta-go, Ơ-cơ-lít - Các công trình kiế trúc và điêu khắc như đền Pác-tê-nông ở A-ten, tượng thần Vệ nữ ở Mi-lô Bài 3: Theo em, những thành tựu văn hóa nào của thời cổ đại còn được sử dụng đến ngày nay? Lời giải: - Lịch - Chữ viết: hệ chữ a, b, c - Một số thành tựu khoa học cơ bản như phép đếm đến 10, số pi, các chữ số, số 0, các định luật Py-ta-go, định luật Ta-lét - Những công trình kiến trúc, điêu khắc :kim tự tháp, đền Pác-tê-nông là những kiệt tác có giá trị thu hút đông đảo khách du lịch.
5. Bài 10: Những chuyển biến trong đời sống kinh tế Bài 1 trang 32 Lịch Sử 6: Hãy điểm lại những nét chính về công cụ sản xuất và ý nghĩa của việc phát minh ra thuật luyện kim. Trả lời: - Những nét mới: + Công cụ được mài rông, sắc, nhẵn, đa dạng chủng loại. + Nguồn nguyên liệu đa dạng : đồng, đá, sừng, xương. - Ý nghĩa thuật luyện kim: Công cụ sản xuất mới sắc ben, cứng cáp hơn, đa dạng về loại phù hợp cho mục đích khác nhau. Góp phần nâng cao năng xuất lao động. Bài 2 trang 32 Lịch Sử 6: Theo em, sự ra đời của nghề nông trồng lúa nước có tầm quan trọng như thế nào? Trả lời: Sự ra đời của trồng lúa giúp con người có đời sống ổn định, được định cư lâu dài con người biết tự tạo ra lương thực và tích lũy lương thực không còn phụ thuộc quá nhiều vào thiên nhiên. Bài 3 trang 32 Lịch Sử 6: Hãy trình bày sự thay đổi trong đời sống kinh tế của con người thời kì này so với người thời Hòa Bình – Bắc Sơn. Trả lời: Nội dung Thời Hòa Bình-Bắc Sơn Thời Phùng Nguyên-Hoa Lộc Công cụ Rìu, chày bằng đá Rìu, bôn được mài nhẵn Tre, xương, sừng, gỗ, Công cụ làm bằng đồng Sản xuất lương thực Trồng trọt, Chăn nuôi Trồng lúa, chăn nuôi, đánh cá
6. ÑEÀ CÖÔNG OÂN TẬP LÒCH SÖÛ 6 - KÌ 1 Caâu 1: Lòch söû laø gì ? Döïa vaøo ñaâu ñeå bieát vaø döïng laïi lòch söû ? -Lòch söû laø nhöõng gì ñaõ dieãn ra trong quaù khöù . Lòch söû laø moät khoa hoïc vì lòch söû tìm hieåu vaø döïng laïi toaøn boä hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi loaøi ngöôøi trong quaù khöù . -Döïa vaøo 3 nguoàn tö lieäu :+ Tö lieäu truyeàn mieäng +Tö lieäu hieän vaät +Tö lieäu chöõ vieát Caâu 2: Ñôøi soáng cuûa ngöôøi tinh khoân coù nhöõng ñieåm naøo tieán boä hôn ngöôøi toái coå ?Vì sao xaõ hoäi nguyeân thuûy tan raõ ? -Ngöôøi tinh khoân soáng thaønh thò toäc,bieát troàng troït chaên nuoâi,bieát laøm ñoà goám ,deät vaûi ,laøm ñoà trang söùc. -Khoaûng 4000 naêm TCN kim loaïi xuaát hieän->duøng kim loaïi cheá taïo coâng cuï -> dieän tích troàng troït taêng ->taïo ra saûn phaåm dö thöøa-> xuaát hieän keû giaøu ngöôøi ngheøo =>xaõ hoäi nguyeân thuûy tan raõ. Caâu 3:Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng ?Xaõ hoäi coå ñaïi phöông ñoâng bao goàm nhöõng taàng lôùp naøo? -Ai Caäp ,Löôõng Haø, ,Trung Quoác, Aán Ñoä. -Goàm 3 taàng lôùp:vua- quyù toäc ,noâng daân vaø noâ tì . Caâu 4:Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Taây ?Em hieåu theá naøo laø cheá ñoä chieám höõu noâ leä ? -Goàm Hy Laïp Vaø Roâ Ma. -Goàm 2 giai caáp : chuû noâ vaø noâ leä . +Chuû noâ coù quyeàn haønh , ñôøi soáng sung söôùng boùc loät noâ leä . +Noâ leä laø löïc löôïng saûn xuaát chính , lao ñoäng naëng nhoïc bò boùc loät . Caâu 5: Theá naøo laø aâm lòch vaø döông lòch ? -Aâm lòch :tính theo söï di chuyeån cuûa maët traêng quanh traùi ñaát -Döông lòch :theo söï di chuyeän cuûa traùi ñaát quanh maët trôøi Caâu 6:Neâu nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng vaø phöông Taây? +Phöông Ñoâng: *Chöõ soá ,chöõ vieát : saùng taïo ra chöõ vieát ñaëc bieät laø toaùn hoïc. *Veà caùc khoa hoïc :saùng taïo ra aâm lòch vaø döông lòch . *Veà caùc coâng trình ngheä thuaät: Kim Töï Thaùp ( Ai Caäp ), Thaønh Babilon(Löôõng Haø) +Phöông Taây : *Chöõ vieát ,chöõ soá:saùng taïo ra chöõ caùi a,b,c. *Veà caùc khoa hoïc :bieát laøm lòch vaø caùc tri thöùc khoa hoïc :toaùn ,vaät lyù ,söû hoïc , ñòa lyù ,vaên hoïc . *Veà caùc coâng trình ngheä thuaät :ñieâu khaéc noåi tieáng , töôïng löïc só neùm ñóa, thaàn veä nöõ . Caâu 7: Con ngöôøi xuaát hieän nhö theá naøo? -Khoaûng 3- 4 trieäu naêm qua quaù trình tìm kieám thöùc aên ngöôøi vöïôn coå chuyeån thaønh ngöôøi toái coå ñi = 2 chaân , 2 tay caàm naém,.bieát söû duïng nhöõng hoøn ñoù laøm coâng cuï. -Nhöõng haøi coát ñöôïc tìm thaáy ôû nhieàu nôi :Mieàn Ñoâng Chaâu Phi , Ñaûo Giava (Inñoneâsia),Baéc Kinh (Trung Quoác)
7. -Soáng theo baày saên baét vaø haùi löôïm , ôû hang ñoäng , cheá taïo coâng cuï lao ñoäng , bieát duøng löûa. Caâu 8: So saùnh ngöôøi toái coå vaø ngöôøi tinh khoân? Ngöøôøi Theå tích naõo Coâng cuï lao Caùch thöùc kieám Toå chöùc xaõ ñoäng soáng hoäi Toái coå 850-1.100cm3 Ñaù cuõ Saên baét ,haùi löôïm Baày ñaøn Tinh khoân 1.450 cm3 Ñaù môùi Troàng troït , chaên Thò toäc nuoâi LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM Caâu 9:Neâu nhöõng ñaëc ñieåm môùi trong ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ngöôøi nguyeân thuûy Hoøa Bình , Baéc Sôn ,Haï Long? - Hoï soáng trong caùc tuùp leàu , thöôøng xuyeân caûi tieán coâng cuï - Bieát laøm ñoà goám ,soáng thaønh töøng nhoùm nhoû ,ñònh cö laâu daøi ,cheá ñoä thò toäc ñaàu tieân ñöôïc hình thaønh - Bieát laøm ñoà trang söùc - Choân ngöôøi cheát cuøng coâng cuï lao ñoäng Caâu 10:Trình baøy nhöõng chuyeån bieán trong ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi nguyeân thuûy ? - Coâng cuï lao ñoäng ñöôïc caûi tieán , loaïi hình coâng cuï vaø ñoà goám ña daïng phong phuù -Ngheà troàng luùa nöôùc ra ñôøi ôû caùc vuøng ñoàng baèng ven soâng. Caâu 11: Laäp baûng heä thoáng caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa ngöôøi nguyeân thuûy treân ñaát nöôùc ta ( thôøi gian , ñòa ñieåm ,coâng cuï ) Caùc giai Thôøi gian Ñòa ñieåm Coâng cuï ñoaïn Ngöôøi toái coå Caùch ñaây Hang Thaåm Khuyeân ,Thaåm Hai Ñaù gheø ñeûo thoâ sô 40-30 vaïn (Laïng Sôn),Nuùi Ñoï ,Quan Yeân duøng ñeå chaët , ñaäp naêm (Thanh Hoùa ), Xuaân Loäc (Ñoàmg Nai ) Ngöôøi tinh Khoaûng 3-2 Maùi ñaù Ngöôøm( thaùi Nguyeân) Nhöõng chieác rìu = hoøn khoân (giai vaïn naêm ,Sôn Vi( Phuù Tho)ï , Lai Chaâu( cuoäi gheø ñeûo thoâ sô coù ñoaïn ñaàu) tröôùc ñaây Sôn La )Baéc Giang, Thanh Hoùa hình thuø roõ raøng Ngöôøi tinh 12.000- Hoøa Bình ,Baéc Sôn , Quyønh Vaên Coâng cuï ñaù maøi ôû löôõi khoân(giai 4.000 naêm ( Ngheä An),Haï Long ( Quaûng saéc hôn :rìu ñaù cuoäi ñoaïn phaùt Ninh), Baøu Troù ( Quaûng Bình) ,rìu ngaén , rìu coù vai trieån) Caâu 12:Söï phaân coâng lao ñoäng ñaõ ñöôïc hình thaønh nhö theá naøo ? xaõ hoäi coù gì ñoåi môùi ? -Noâng nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån . -Vieäc laøm giöõa nam vaø nöõ ñöôïc phaân ñònh roõ raøng -Xaõ hoäi coù söï ñoåi môùi : +Hình thaønh caùc laøng baûn, chieàng ,chaï coù quan heä maät thieát =>boä laïc +Cheá ñoä phuï heä thay theá maãu heä +Coù söï phaân chia giaøu ngheøo Caâu 13:Nhaø nöôùc Vaên Lang ra ñôøi trong hoaøn caûnh naøo vaø ñöôïc toå chöùc ra sao ? -Hoaøn caûnh :
8. +Saûn xuaát phaùt trieån cuoäc soáng ñònh cö ,laøng baûn ,chieàng chaï môû roäng +Söï phaân chia giaøu ngheøo +Nhu caàu giao löu töï veä -Sô ñoà toå chöùc: Huøng vöông Laïc haàu-laïc töôùng Trung öông Laïc töôùng laïc töôùng (Boä) (Boä ) Boà chính Boà chính Boà chính (chieàng, chaï ) (Chieàng, chaï) (Chieàng, chaï )  Toå chöùc coøn ñôn giaûn Caâu 14:Ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa cö daân Vaên Lang ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo ? *Ñôøi soáng vaät chaát: -Ôû = nhaø saøn , ñi laïi = thuyeàn .aên côm neáp ,côm teû , rau caø caù thòt ,quaû cuû -Nam ñoùng khoá ,nöõ maëc vaùy , ñeo ñoà trang söùc . *Ñôøi soáng tinh thaàn : -Toå chöùc caùc leã hoäi vui chôi ,thôø cuùng => “mong möa thuaän gioù hoøa” -Choân ngöôøi cheát cuøng coâng cuï lao ñoäng vaø ñoà trang söùc. =>Coù yù thöùc coäng ñoàng saâu saéc. Caâu 15:Ñaát nöôùc Aâu Laïc coù gì thay ñoåi? +Noâng nghieäp :söû duïng löôõi caøy ñoàng ñöôïc caûi tieán vaø phoå bieán ->luùa gaïo ,khoai,ñaäu ,rau ngaøy moät nhieàu hôn -Chaên nuoâi ,ñaùnh caù ,saên baét phaùt trieån +caùc ngheà thuû coâng:ñoà goám ,deät ,laøm ñoà trang söùc ,ñoùng thuyeàn ngaøy phaùt trieån hôn => Ngaønh xaây döïng vaø luyeän kim ngaøy caøng phaùt trieån hôn . =>Do kinh teá phaùt trieån ,daân soá taêng ñaõ laøm cho söï phaân bieät giöõa taàng lôùp thoáng trò vaø nhaân daân saâu saéc hôn. Caâu 16:Cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân Taây Aâu vaø Laïc Vieät choáng quaân xaâm löôïc Taàn ñaõ dieãn ra nhö theá naøo ?
9. Theá kyû thöù III TCN nöôùc Vaên Lang khoâng coøn bình yeân nöõa->naêm 218 nhaø Taàn xaâm löôïc phöông nam -> cö daân Laïc Vieät vaø Taây Aâu ñoaøn keát choáng giaëc chieán ñaáu roøng raõ -> Ñoà Thö bò gieát->nhaø Taàn baõi binh=>cuoäc khaùng chieán keát thuùc thaéng lôïi Caâu 17:Nöôùc Aâu Laïc ra ñôøi nhö theá naøo ? - Naêm 201 Thuïc phaùn phaûi buoäc V H nhöôøng ngoâi , hôïp hai vuøng ñaát Taây Aâu vaø Laïc Vieät thaønh moät nöôùc coù teân laø Aâu Laïc - Thuïc phaùn töï xöng laø An Döông Vöông ñoùng ñoâ ôû Phong Kheâ ( Coå Loa- Ñoâng Anh –Haø Noäi ) -Boä maùy nhaø nöôùc gioáng thôøi Vaên Lang nhöng chæ khaùc laø Vua coù quyeàn hôn trong vieäc trò nöôùc Caâu 18:Nöôùc Vaên Lang ñöôïc thaønh laäp nhö theá naøo ? Theá kyû VII TCN thuû lónh Vaên Lang hôïp nhaát caùc boä laïc laäp nöôùc Vaên Lang , töï xöng laø Vua Huøng ñoùng ñoâ ôû Vaên Lang ( Baïch Haïc – Phuù Thoï) Caâu 19:Noâng nghieäp vaø caùc ngheà thuû coâng cuûa cö daân Vaên Lang nhö theá naøo ? - Thoùc luùa laø löông thöïc chính ,ngoaøi ra coøn coù theâm khoai ,ñaäu ,baàu ,bí troàng daâu ,nuoâi taèm -Ngheà ñaùnh caù ,nuoâi gia suùc ngaøy caøng phaùt trieån. -Caùc ngheà thuû coâng ñöôïc chuyeân moân hoùa cao phaùt trieån nhaát laø ngheà luyeän kim , troáng ñoàng vöøa theå hieän trình ñoä kyû thuaät vöøa laø vaät tieâu bieåu cho neàn vaên hoùa cuûa ngöøôøi Laïc Vieät Caâu 20:Thuaät luyeän kim ñaõ ñöôïc phaùt minh nhö theá naøo ? -Cuoäc soáng ñònh cö laâu daøi ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi caûi tieán coâng cuï saûn xuaát -Kim loaïi ñöôïc söû duïng ñaàu tieân laø ñoàng =>thuaät luyeän kim ra ñôøi môû ra con ñöôøng tìm nguyeân lieäu môùi
10. ÑEÀ CÖÔNG OÂN TẬP LÒCH SÖÛ 6 - KÌ 1 Caâu 1: Lòch söû laø gì ? Döïa vaøo ñaâu ñeå bieát vaø döïng laïi lòch söû ? Caâu 2: Ñôøi soáng cuûa ngöôøi tinh khoân coù nhöõng ñieåm naøo tieán boä hôn ngöôøi toái coå ?Vì sao xaõ hoäi nguyeân thuûy tan raõ ? Caâu 3: Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng ?Xaõ hoäi coå ñaïi phöông ñoâng bao goàm nhöõng taàng lôùp naøo? Caâu 4: Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Taây ?Em hieåu theá naøo laø cheá ñoä chieám höõu noâ leä ? Caâu 5: Theá naøo laø aâm lòch vaø döông lòch ? Caâu 6: Neâu nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng vaø phöông Taây? Caâu 7: Con ngöôøi xuaát hieän nhö theá naøo? Caâu 8: So saùnh ngöôøi toái coå vaø ngöôøi tinh khoân? Caâu 9: Neâu nhöõng ñaëc ñieåm môùi trong ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ngöôøi nguyeân thuûy Hoøa Bình , Baéc Sôn ,Haï Long? Caâu 10: Trình baøy nhöõng chuyeån bieán trong ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi nguyeân thuûy ? Caâu 11: Laäp baûng heä thoáng caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa ngöôøi nguyeân thuûy treân ñaát nöôùc ta ( thôøi gian , ñòa ñieåm ,coâng cuï ) Caâu 12: Söï phaân coâng lao ñoäng ñaõ ñöôïc hình thaønh nhö theá naøo ? xaõ hoäi coù gì ñoåi môùi ? Caâu 13: Nhaø nöôùc Vaên Lang ra ñôøi trong hoaøn caûnh naøo vaø ñöôïc toå chöùc ra sao ? Caâu 14: Ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa cö daân Vaên Lang ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo ? Caâu 15: Ñaát nöôùc Aâu Laïc coù gì thay ñoåi? Caâu 16: Cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân Taây Aâu vaø Laïc Vieät choáng quaân xaâm löôïc Taàn ñaõ dieãn ra nhö theá naøo ? Caâu 17: Nöôùc Aâu Laïc ra ñôøi nhö theá naøo ? Caâu 18: Nöôùc Vaên Lang ñöôïc thaønh laäp nhö theá naøo ? Caâu 19: Noâng nghieäp vaø caùc ngheà thuû coâng cuûa cö daân Vaên Lang nhö theá naøo ? Caâu 20: Thuaät luyeän kim ñaõ ñöôïc phaùt minh nhö theá naøo ?
11. ÑEÀ CÖÔNG OÂN THI MOÂN LÒCH SÖÛ LÔÙP 6 Caâu 1: Lòch söû laø gì ? Döïa vaøo ñaâu ñeå bieát vaø döïng laïi lòch söû ? -Lòch söû laø nhöõng gì ñaõ dieãn ra trong quaù khöù . Lòch söû laø moät khoa hoïc vì lòch söû tìm hieåu vaø döïng laïi toaøn boä hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi loaøi ngöôøi trong quaù khöù . -Döïa vaøo 3 nguoàn tö lieäu :+ Tö lieäu truyeàn mieäng +Tö lieäu hieän vaät +Tö lieäu chöõ vieát Caâu 2: Ñôøi soáng cuûa ngöôøi tinh khoân coù nhöõng ñieåm naøo tieán boä hôn ngöôøi toái coå ?Vì sao xaõ hoäi nguyeân thuûy tan raõ ? -Ngöôøi tinh khoân soáng thaønh thò toäc,bieát troàng troït chaên nuoâi,bieát laøm ñoà goám ,deät vaûi ,laøm ñoà trang söùc. -Khoaûng 4000 naêm TCN kim loaïi xuaát hieän->duøng kim loaïi cheá taïo coâng cuï -> dieän tích troàng troït taêng ->taïo ra saûn phaåm dö thöøa-> xuaát hieän keû giaøu ngöôøi ngheøo =>xaõ hoäi nguyeân thuûy tan raõ. Caâu 3:Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng ?Xaõ hoäi coå ñaïi phöông ñoâng bao goàm nhöõng taàng lôùp naøo? -Ai Caäp ,Löôõng Haø, ,Trung Quoác, Aán Ñoä. -Goàm 3 taàng lôùp:vua- quyù toäc ,noâng daân vaø noâ tì . Caâu 4:Keå teân caùc quoác gia coå ñaïi phöông Taây ?Em hieåu theá naøo laø cheá ñoä chieám höõu noâ leä ? -Goàm Hy Laïp Vaø Roâ Ma. -Goàm 2 giai caáp : chuû noâ vaø noâ leä . +Chuû noâ coù quyeàn haønh , ñôøi soáng sung söôùng boùc loät noâ leä . +Noâ leä laø löïc löôïng saûn xuaát chính , lao ñoäng naëng nhoïc bò boùc loät . Caâu 5: Theá naøo laø aâm lòch vaø döông lòch ? -Aâm lòch :tính theo söï di chuyeån cuûa maët traêng quanh traùi ñaát -Döông lòch :theo söï di chuyeän cuûa traùi ñaát quanh maët trôøi Caâu 6:Neâu nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng vaø phöông Taây? +Phöông Ñoâng: *Chöõ soá ,chöõ vieát : saùng taïo ra chöõ vieát ñaëc bieät laø toaùn hoïc. *Veà caùc khoa hoïc :saùng taïo ra aâm lòch vaø döông lòch . *Veà caùc coâng trình ngheä thuaät: Kim Töï Thaùp ( Ai Caäp ), Thaønh Babilon(Löôõng Haø) +Phöông Taây : *Chöõ vieát ,chöõ soá:saùng taïo ra chöõ caùi a,b,c. *Veà caùc khoa hoïc :bieát laøm lòch vaø caùc tri thöùc khoa hoïc :toaùn ,vaät lyù ,söû hoïc , ñòa lyù ,vaên hoïc . *Veà caùc coâng trình ngheä thuaät :ñieâu khaéc noåi tieáng , töôïng löïc só neùm ñóa, thaàn veä nöõ . Caâu 7: Con ngöôøi xuaát hieän nhö theá naøo? -Khoaûng 3- 4 trieäu naêm qua quaù trình tìm kieám thöùc aên ngöôøi vöïôn coå chuyeån thaønh ngöôøi toái coå ñi = 2 chaân , 2 tay caàm naém,.bieát söû duïng nhöõng hoøn ñoù laøm coâng cuï. -Nhöõng haøi coát ñöôïc tìm thaáy ôû nhieàu nôi :Mieàn Ñoâng Chaâu Phi , Ñaûo Giava (Inñoneâsia),Baéc Kinh (Trung Quoác) -Soáng theo baày saên baét vaø haùi löôïm , ôû hang ñoäng , cheá taïo coâng cuï lao ñoäng , bieát duøng löûa. Caâu 8: So saùnh ngöôøi toái coå vaø ngöôøi tinh khoân? Ngöøôøi Theå tích naõo Coâng cuï lao Caùch thöùc kieám soáng Toå chöùc xaõ hoäi ñoäng Toái coå 850-1.100cm3 Ñaù cuõ Saên baét ,haùi löôïm Baày ñaøn Tinh khoân 1.450 Cm3 Ñaù môùi Troàng troït , chaên Thò toäc nuoâi LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM Caâu 9:Neâu nhöõng ñaëc ñieåm môùi trong ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ngöôøi nguyeân thuûy Hoøa Bình , Baéc Sôn ,Haï Long? - Hoï soáng trong caùc tuùp leàu , thöôøng xuyeân caûi tieán coâng cuï - Bieát laøm ñoà goám ,soáng thaønh töøng nhoùm nhoû ,ñònh cö laâu daøi ,cheá ñoä thò toäc ñaàu tieân ñöôïc hình thaønh - Bieát laøm ñoà trang söùc - Choân ngöôøi cheát cuøng coâng cuï lao ñoäng Caâu 10:Trình baøy nhöõng chuyeån bieán trong ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi nguyeân thuûy ?
12. - Coâng cuï lao ñoäng ñöôïc caûi tieán , loaïi hình coâng cuï vaø ñoà goám ña daïng phong phuù -Ngheà troàng luùa nöôùc ra ñôøi ôû caùc vuøng ñoàng baèng ven soâng. Caâu 11: Laäp baûng heä thoáng caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa ngöôøi nguyeân thuûy treân ñaát nöôùc ta ( thôøi gian , ñòa ñieåm ,coâng cuï ) Caùc giai ñoaïn Thôøi gian Ñòa ñieåm Coâng cuï Ngöôøi toái coå Caùch ñaây 40- Hang Thaåm Khuyeân ,Thaåm Hai (Laïng Ñaù gheø ñeûo thoâ sô duøng ñeå 30 vaïn naêm Sôn),Nuùi Ñoï ,Quan Yeân (Thanh Hoùa ), chaët , ñaäp Xuaân Loäc (Ñoàmg Nai ) Ngöôøi tinh Khoaûng 3-2 Maùi ñaù Ngöôøm( thaùi Nguyeân) ,Sôn Vi( Nhöõng chieác rìu = hoøn khoân (giai vaïn naêm Phuù Tho)ï , Lai Chaâu( Sôn La )Baéc cuoäi gheø ñeûo thoâ sô coù ñoaïn ñaàu) tröôùc ñaây Giang, Thanh Hoùa hình thuø roõ raøng Ngöôøi tinh 12.000- 4.000 Hoøa Bình ,Baéc Sôn , Quyønh Vaên ( Coâng cuï ñaù maøi ôû löôõi saéc khoân(giai naêm Ngheä An),Haï Long ( Quaûng Ninh), Baøu hôn :rìu ñaù cuoäi ,rìu ngaén , ñoaïn phaùt Troù ( Quaûng Bình) rìu coù vai trieån) Caâu 12:Söï phaân coâng lao ñoäng ñaõ ñöôïc hình thaønh nhö theá naøo ? xaõ hoäi coù gì ñoåi môùi ? -Noâng nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån . -Vieäc laøm giöõa nam vaø nöõ ñöôïc phaân ñònh roõ raøng -Xaõ hoäi coù söï ñoåi môùi : +Hình thaønh caùc laøng baûn, chieàng ,chaï coù quan heä maät thieát =>boä laïc +Cheá ñoä phuï heä thay theá maãu heä +Coù söï phaân chia giaøu ngheøo Caâu 13:Nhaø nöôùc Vaên Lang ra ñôøi trong hoaøn caûnh naøo vaø ñöôïc toå chöùc ra sao ? -Hoaøn caûnh : +Saûn xuaát phaùt trieån cuoäc soáng ñònh cö ,laøng baûn ,chieàng chaï môû roäng +Söï phaân chia giaøu ngheøo +Nhu caàu giao löu töï veä -Sô ñoà toå chöùc: Huøng vöông Laïc haàu-laïc töôùng Trung öông Laïc töôùng laïc töôùng (Boä) (Boä ) Boà chính Boà chính Boà chính (chieàng, chaï ) (Chieàng, chaï) (Chieàng, chaï )  Toå chöùc coøn ñôn giaûn Caâu 14:Ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa cö daân Vaên Lang ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo ? *Ñôøi soáng vaät chaát: -Ôû = nhaø saøn , ñi laïi = thuyeàn .aên côm neáp ,côm teû , rau caø caù thòt ,quaû cuû -Nam ñoùng khoá ,nöõ maëc vaùy , ñeo ñoà trang söùc . *Ñôøi soáng tinh thaàn : -Toå chöùc caùc leã hoäi vui chôi ,thôø cuùng => “mong möa thuaän gioù hoøa” -Choân ngöôøi cheát cuøng coâng cuï lao ñoäng vaø ñoà trang söùc. =>Coù yù thöùc coäng ñoàng saâu saéc. Caâu 15:Ñaát nöôùc Aâu Laïc coù gì thay ñoåi? +Noâng nghieäp :söû duïng löôõi caøy ñoàng ñöôïc caûi tieán vaø phoå bieán ->luùa gaïo ,khoai,ñaäu ,rau ngaøy moät nhieàu hôn -Chaên nuoâi ,ñaùnh caù ,saên baét phaùt trieån +caùc ngheà thuû coâng:ñoà goám ,deät ,laøm ñoà trang söùc ,ñoùng thuyeàn ngaøy phaùt trieån hôn => Ngaønh xaây döïng vaø luyeän kim ngaøy caøng phaùt trieån hôn . =>Do kinh teá phaùt trieån ,daân soá taêng ñaõ laøm cho söï phaân bieät giöõa taàng lôùp thoáng trò vaø nhaân daân saâu saéc hôn. Caâu 16:Cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân Taây Aâu vaø Laïc Vieät choáng quaân xaâm löôïc Taàn ñaõ dieãn ra nhö theá naøo ?
13. Theá kyû thöù III TCN nöôùc Vaên Lang khoâng coøn bình yeân nöõa->naêm 218 nhaø Taàn xaâm löôïc phöông nam -> cö daân Laïc Vieät vaø Taây Aâu ñoaøn keát choáng giaëc chieán ñaáu roøng raõ -> Ñoà Thö bò gieát->nhaø Taàn baõi binh=>cuoäc khaùng chieán keát thuùc thaéng lôïi Caâu 17:Nöôùc Aâu Laïc ra ñôøi nhö theá naøo ? - Naêm 201 Thuïc phaùn phaûi buoäc V H nhöôøng ngoâi , hôïp hai vuøng ñaát Taây Aâu vaø Laïc Vieät thaønh moät nöôùc coù teân laø Aâu Laïc - Thuïc phaùn töï xöng laø An Döông Vöông ñoùng ñoâ ôû Phong Kheâ ( Coå Loa- Ñoâng Anh –Haø Noäi ) -Boä maùy nhaø nöôùc gioáng thôøi Vaên Lang nhöng chæ khaùc laø Vua coù quyeàn hôn trong vieäc trò nöôùc Caâu 18:Nöôùc Vaên Lang ñöôïc thaønh laäp nhö theá naøo ? Theá kyû VII TCN thuû lónh Vaên Lang hôïp nhaát caùc boä laïc laäp nöôùc Vaên Lang , töï xöng laø Vua Huøng ñoùng ñoâ ôû Vaên Lang ( Baïch Haïc – Phuù Thoï) Caâu 19:Noâng nghieäp vaø caùc ngheà thuû coâng cuûa cö daân Vaên Lang nhö theá naøo ? - Thoùc luùa laø löông thöïc chính ,ngoaøi ra coøn coù theâm khoai ,ñaäu ,baàu ,bí troàng daâu ,nuoâi taèm -Ngheà ñaùnh caù ,nuoâi gia suùc ngaøy caøng phaùt trieån. -Caùc ngheà thuû coâng ñöôïc chuyeân moân hoùa cao phaùt trieån nhaát laø ngheà luyeän kim , troáng ñoàng vöøa theå hieän trình ñoä kyû thuaät vöøa laø vaät tieâu bieåu cho neàn vaên hoùa cuûa ngöøôøi Laïc Vieät Caâu 20:Thuaät luyeän kim ñaõ ñöôïc phaùt minh nhö theá naøo ? -Cuoäc soáng ñònh cö laâu daøi ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi caûi tieán coâng cuï saûn xuaát -Kim loaïi ñöôïc söû duïng ñaàu tieân laø ñoàng =>thuaät luyeän kim ra ñôøi môû ra con ñöôøng tìm nguyeân lieäu môùi §Ò C¦¥ng ¤n TËP m¤n LÞch sö líp 6 I - C¸c mèc thêi gian vµ sù kiÖn lÞch sö Mèc thêi gian Sù kiÖn lÞch sö ThÕ kØ VII TCN N­íc V¨n Lang thµnh lËp 241 – 208 TCN Kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc TÇn 207 TCN N­íc ¢u L¹c cña An D­¬ng V­¬ng thµnh lËp N­íc ¢u L¹c bÞ qu©n TriÖu §µ x©m chiÕm, TriÖu §µ s¸p nhËp N¨m 179 TCN ®Êt ¢u L¹c vµo Nam ViÖt, chia ¢u L¹c thµnh hai quËn Giao ChØ vµ Cöu Ch©n Nhµ H¸n chiÕm ®­îc ¢u L¹c vµ chia n­íc ta l¹i thµnh ba N¨m 111 TCN quËn Giao ChØ, Cöu Ch©n vµ NhËt Nam. N¨m 34 T« §Þnh ®­îc cö sang lµm Th¸i thó quËn Giao ChØ Mïa xu©n n¨m 40 Hai Bµ Tr­ng dùng cê khëi nghÜa ë H¸t M«n (Hµ T©y) Th¸ng 4 n¨m 42 M· ViÖn cho qu©n tiÕn ®¸nh Hîp Phè Th¸ng 3 n¨m 43 Hai Bµ Tr­ng hi sinh oanh liÖt trªn ®Êt CÊm Khª Th¸ng 11 n¨m 43 Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n H¸n x©m l­îc kÕt thóc Mïa thu n¨m 44 M· ViÖn rót qu©n vÒ n­íc 192 – 193 N­íc L©m Êp thµnh lËp Nhµ Ng« t¸ch Ch©u Giao thµnh Qu¶ng Ch©u (®Êt Trung §Çu thÕ kØ III Quèc) vµ Giao Ch©u (®Êt ¢u L¹c cò) N¨m 248 Khëi nghÜa Bµ TriÖu bïng næ ë Phó §iÒn (Hång Léc, Thanh Ho¸) §Çu thÕ kØ VI Nhµ L­¬ng ®« hé Giao Ch©u Mïa xu©n n¨m 542 Lý BÝ phÊt cê khëi nghÜa Th¸ng 4 n¨m 542 Nhµ L­¬ng huy ®éng qu©n tõ Qu¶ng Ch©u sang ®µn ¸p lÇn thø nhÊt §Çu n¨m 543 Nhµ L­¬ng tæ chøc cuéc tÊn c«ng ®µn ¸p lÇn hai Mïa xu©n n¨m 544 Lý BÝ lªn ng«i hoµng ®Õ, n­íc V¹n Xu©n thµnh lËp
14. Vua L­¬ng cö D­¬ng Phiªu lµm Thø sö Giao Ch©u, cïng víi Th¸ng 5 n¨m 545 t­íng TrÇn B¸ Tiªn chØ huy qu©n tiÕn xuèng V¹n Xu©n §Çu n¨m 546 Qu©n L­¬ng chiÕm ®­îc thµnh Gia Ninh N¨m 548 Vua Lý Nam §Õ mÊt N¨m 550 TriÖu Quang Phôc dµnh l¹i ®éc lËp vµ lªn ng«i vua Kho¶ng n¨m 570 Lý PhËt Tö tõ phÝa nam kÐo qu©n vÒ c­íp ng«i cñaTriÖu Quang Phôc N¨m 603 Qu©n Tuú tÊn c«ng V¹n Xu©n N¨m 679 Nhµ §­êng ®æi Giao Ch©u thµnh An Nam ®« hé phñ N¨m 722 Khëi nghÜa Mai Thóc Loan Nhµ §­êng cö D­¬ng T­ Hóc sang ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa N¨m 722 cña Mai Thóc Loan 776 - 791 Khëi nghÜa Phïng H­ng TiÕt ®é sø An Nam lµ §éc C« Tæn bÞ gi¸ng chøc, Khóc Thõa N¨m 905 Dô ®· khëi nghÜa dµnh quyÒn tù chñ. §Çu n¨m 906 Vua §­êng phong Khóc Thõa Dô lµm TiÕt ®é sø An Nam ®« hé N¨m 907 Khóc Thõa Dô mÊt, con trai lµ Khóc H¹o lªn thay N¨m 917 Khóc H¹o mÊt, Khóc Thõa Mü lªn thay Mïa thu n¨m 930 Qu©n Nam H¸n sang ®¸nh n­íc ta 930 – 931 Kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nam H¸n lÇn thø nhÊt do D­¬ng §×nh NghÖ chØ huy N¨m 937 D­¬ng §×nh NghÖ bÞ KiÒu C«ng TiÔn giÕt ®Ó ®o¹t chøc Kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nam H¸n lÇn thø hai do Ng« QuyÒn N¨m 938 l·nh ®¹o vµ chiÕn th¾ng B¹ch §»ng lÞch sö kh¼ng ®Þnh nÒn ®éc lËp hoµn toµn cña d©n téc ta. II- Nh÷ng sù kiÖn chÝnh tõ thêi dùng n­íc ®Õn thÕ kØ X 1. N­íc ¢u L¹c tõ thÕ kØ II TCN ®Õn thÕ kØ I cã g× thay ®æi ? - N¨m 179 TCN, TriÖu §µ s¸p nhËp ®Êt ®ai ¢u L¹c vµo Nam ViÖt, chia ¢u L¹c thµnh hai quËn Giao ChØ vµ Cöu Ch©n. - N¨m 111 TCN, nhµ H¸n chiÕm ¢u L¹c vµ chia l¹i thµnh 3 quËn : Giao ChØ, Cöu Ch©n vµ NhËt Nam (bao gåm B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé ngµy nay), gép víi 6 quËn cña Trung Quèc thµnh Ch©u Giao. - Bé m¸y cai trÞ nhµ n­íc ®­îc chia nh­ sau: + §øng ®Çu ch©u lµ Thø sö + §øng ®Çu quËn lµ Th¸i thó coi viÖc chÝnh trÞ, §« uý coi viÖc qu©n sù. + L¹c t­íng ng­êi ViÖt cai qu¶n ë c¸c huyÖn. - Nh©n d©n ta ph¶i chÞu nhiÒu thø thuÕ vµ ph¶i cèng n¹p. - Nhµ H¸n ®­a ng­êi H¸n sang ë lÉn víi ng­êi ViÖt ®Ó nh»m ®ång ho¸ d©n téc ta, b¾t d©n ta ph¶i theo phong tôc cña hä. 2. Cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng bïng næ * Nguyªn nh©n: - Nhµ H¸n giÕt Thi S¸ch lµ chång bµ Tr­ng Tr¾c. - Nî n­íc, thï nhµ, Hai Bµ Tr­ng ®· ®øng lªn khëi nghÜa. * DiÔn biÕn: - Mïa xu©n n¨m 40, Hai Bµ Tr­ng dùng cê khëi nghÜa ë H¸t M«n ( H µ T©y), ®­îc nh©n d©n kh¾p n¬i ñng hé nªn ®· lµm chñ ®­îc Mª Linh, sau ®ã ®¸nh vµo thµnh Cæ Loa vµ thµnh Luy L©u. T« §Þnh bá trèn, qu©n Nam H¸n bÞ ®¸nh b¹i.
15. * KÕt qu¶: - Cuéc khëi nghÜa dµnh th¾ng lîi. 3. Hai Bµ Tr­ng ®· lµm g× sau khi dµnh ®­îc th¾ng lîi ? - Bµ Tr­ng Tr¾c ®­îc suy t«n lµm vua (Tr­ng V­¬ng) - §ãng ®« ë Mª Linh. - Phong chøc t­íc cho nh÷ng ng­êi cã c«ng (L¹c t­íng cai qu¶n ë c¸c huyÖn) - X¸ thuÕ 2 n¨m. - B·i bá luËt ph¸p hµ kh¾c vµ lao dÞch nÆng nÒ cña chÝnh quyÒn ®« hé. 4. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc H¸n (42 – 43) ®· diÔn ra nh­ thÕ nµo ? * DiÔn biÕn: - Th¸ng 4 n¨m 42, M· ViÖn cho qu©n tiÕn ®¸nh Hîp Phè. Ta chiÕn ®Êu anh dòng ë ®ã råi rót lui. ChiÕm ®­îc Hîp Phè, M· ViÖn chia qu©n thµnh hai ®­êng thuû bé, tiÕn vµo Giao ChØ, råi hîp qu©n l¹i ë L·ng B¹c. Hai Bµ Tr­ng kÐo qu©n ®Õn nghªnh chiÕn, cuéc chiÕn diÔn ra rÊt quyÕt liÖt, sau ®ã rót lui vÒ Cæ Loa, Mª Linh. M· ViÖn truy ®uæi, qu©n ta ph¶i rót vÒ CÊm Khª (Ba V×, Hµ T©y). Th¸ng 3 n¨m 43, Hai Bµ Tr­ng hi sinh oanh liÖt trªn ®Êt CÊm Khª. Cuéc kh¸ng chiÕn vÉn tiÕp tôc ®Õn th¸ng 11 n¨m 43. Mïa thu n¨m 44, M· ViÖn rót qu©n vÒ n­íc. * ý nghÜa: - Cuéc khëi nghÜa vµ kh¸ng chiÕn tiªu biÓu cho ý chÝ quËt c­êng bÊt khuÊt cña dan téc ta. - C¸c thÕ hÖ con ch¸u biÕt ¬n hai bµ ®· lËp ®Òn thê ë huyÖn Mª Linh (VÜnh Phóc). 5. ChÕ ®é cai trÞ cña c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ph­¬ng B¾c ®èi víi n­íc ta tõ thÕ kØ I ®Õn thÕ kØ VI - Sau khi ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng, nhµ H¸n gi÷ nguyªn ch©u Giao. - §Çu thÕ kØ III, nhµ Ng« t¸ch ch©u Giao thµnh Qu¶ng Ch©u (thuéc Trung Quèc) vµ Giao Ch©u (¢u L¹c cò). - Nhµ H¸n ®­a ng­êi H¸n sang thay ng­êi ViÖt lµm huyÖn lÖnh, trùc tiÕp cai qu¶n ë c¸c huyÖn. - Nh©n d©n Giao Ch©u ph¶i chÞu nhiÒu thø thuÕ, lao dÞch vµ ph¶i nép cèng. - Nhµ H¸n ®­a ng­êi H¸n sang ë lÉn víi ng­êi ViÖt ®Ó nh»m ®ång ho¸ d©n téc ta. 6. T×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta tõ thÕ kØ I ®Õn thÕ kØ VI cã g× thay ®æi ? - ChÝnh quyÒn ®« hé H¸n n¾m ®éc quyÒn vÒ s¾t nh­ng nghÒ rÌn s¾t ë Giao Ch©u vÉn ph¸t triÓn. - Chóng ta ®· t×m ®­îc nhiÒu ®å s¾t vÒ c«ng cô, vÒ vò khÝ, vÒ dông cô, - NghÒ n«ng tõ thÕ kØ I ë Giao Ch©u còng rÊt ph¸t triÓn : + BiÕt trång hai vô lóa trªn mét n¨m. + Nh©n d©n Giao Ch©u ®· biÕt dïng tr©u bß ®Ó kÐo cµy. + Cã ®ª phßng lò, cã nhiÒu kªnh ngßi. + C©y trång vµ ch¨n nu«i rÊt phong phó. + NghÒ gèm cæ truyÒn còng rÊt ph¸t triÓn. + Ng­êi ta ®· biÕt tr¸ng men vµ trang trÝ trªn ®å gèm råi míi ®em nung. + Ng­êi ta cßn dïng t¬ tre, t¬ chuèi ®Ó dÖt thµnh v¶i.
16. + C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng ®­îc ®em trao ®æi ë c¸c chî lµng. + ChÝnh quyÒn ®« hé ®­îc gi÷ ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng. 7. Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ x· héi vµ v¨n ho¸ n­íc ta ë thÕ kØ I ®Õn thÕ kØ IV Thêi V¨n Lang - ¢u Thêi k× bÞ ®« hé L¹c Vua Quan l¹i ®« hé Quý téc Hµo tr­ëng ViÖt §Þa chñ H¸n N«ng d©n c«ng x· N«ng d©n c«ng x· N«ng d©n lÖ thuéc N« t× N« t× - ChÝnh quyÒn ®« hé më mét sè tr­êng häc d¹y ch÷ H¸n, luËt lÖ phong tôc cña ng­êi H¸n nh­ng nh©n d©n ta vÉn gi÷ ®­îc tiÕng nãi riªng, phong tôc tËp qu¸n riªng. 8. Cuéc khëi nghÜa Bµ TriÖu (n¨m 248) * Nguyªn nh©n : - Kh«ng chÞu ¸p bøc, bãc lét nÆng nÒ cña chÝnh quyÒn ®« hé. - ý chÝ ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cho tæ quèc. * DiÔn biÕn : - N¨m 248, Bµ TriÖu l·nh ®¹o nghÜa qu©n khëi nghÜa ë Phó §iÒn (Thanh Ho¸) ®¸nh ph¸ c¸c thµnh Êp ë quËn Cöu Ch©n råi tõ ®ã ®¸nh ra kh¾p Giao Ch©u. - §­îc tin, nhµ Ng« cö viªn t­íng Lôc DËn ®em 6000 qu©n sang Giao Ch©u ®µn ¸p. * KÕt qu¶ : - Cuéc khëi nghÜa bÞ ®µn ¸p, Bµ TriÖu hi sinh trªn nói Tïng. * ý nghÜa : - Cuéc khëi nghÜa Bµ TriÖu tiªu biÓu cho ý chÝ ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña d©n téc ta. 9. Nhµ L­¬ng siÕt chÆt ¸ch ®« hé nh­ thÕ nµo ? - §Çu thÕ kØ VI, nhµ L­¬ng ®« hé Giao Ch©u. - ChÝnh quyÒn ®« hé chia n­íc ta thµnh s¸u quËn : + Giao Ch©u (®ång b»ng vµ trung du B¾c Bé). + Ái Ch©u (Thanh Ho¸). + §øc Ch©u, Minh Ch©u, Lîi Ch©u (NghÖ – TÜnh). + Hoµng Ch©u (Qu¶ng Ninh). - Nhµ L­¬ng chñ tr­¬ng chØ cã tôn thất nhµ L­¬ng vµ mét sè dßng hä lín míi ®­îc gi÷ nh÷ng chøc vô quan träng. - Thø sö Giao Ch©u lóc bÊy giê lµ Tiªu T­ ®· ®Æt ra hµng tr¨m thø thuÕ : ng­êi nµo trång c©y d©u cao mét th­íc ®Òu ph¶i nép thuÕ, b¸n vî ®î con còng ph¶i nép thuÕ Sö s¸ch Trung Quèc thó nhËn : "Tiªu T­ tµn b¹o mÊt lßng d©n". 10. Khëi nghÜa Lý BÝ. N­íc V¹n Xu©n thµnh lËp * Nguyªn nh©n : - Lý BÝ v× c¨m ghÐt bän ®« hé, «ng ®· ngÊm ngÇm liªn l¹c víi c¸c hµo kiÖt trong vïng ®Ó chuÈn bÞ næi dËy. * DiÔn biÕn :
17. - Mïa xu©n n¨m 542, Lý BÝ phÊt cê khëi nghÜa chèng l¹i ¸ch ®« hé tµn b¹o cña nhµ L­¬ng vµ ®­îc hµo kiÖt kh¾p n¬i kÐo vÒ h­ëng øng. Ch­a ®Çy ba th¸ng, nghÜa qu©n ®· chiÕm ®­îc hÇu hÕt c¸c quËn, huyÖn. Tiªu T­ ho¶ng sî ch¹y vÒ Trung Quèc. - Th¸ng 4 n¨m 42, nhµ L­¬ng huy ®éng qu©n tõ Qu¶ng Ch©u sang ®µn ¸p. NghÜa qu©n chñ ®éng kÐo qu©n lªn phÝa B¾c vµ ®¸nh b¹i qu©n L­¬ng, gi¶i phãng thªm Hoµng Ch©u (Qu¶ng Ninh). - §Çu n¨m 543, nhµ L­¬ng tæ chøc cuéc tÊn c«ng ®µn ¸p lÇn thø hai. Qu©n ta chñ ®éng ®ãn ®¸nh ®Þch ë Hîp Phè. T­íng ®Þch bÞ giÕt gÇn hÕt. - Mïa xu©n n¨m 544, Lý BÝ lªn ng«i hoµng ®Õ (Lý Nam §Õ), ®Æt tªn n­íc lµ V¹n Xu©n, dùng kinh ®« ë vïng cöa s«ng T« LÞch (Hµ Néi), thµnh lËp triÒu ®×nh víi hai ban lµ v¨n, vâ. TriÖu Tóc gióp vua cai qu¶n mäi viÖc. Tinh ThiÒu ®øng ®Çu ban v¨n, Ph¹m Tu ®øng ®Çu ban vâ. - Th¸ng 5 n¨m 545, vua L­¬ng cö D­¬ng Phiªu sang lµm Thø sö Giao Ch©u, cïng víi TrÇn B¸ Tiªn chØ huy qu©n tiÕn xuèng V¹n Xu©n. - Lý Nam §Õ chèng cù kh«ng næi, ph¶i rót qu©n vÒ gi÷ thµnh ë cöa s«ng T« LÞch. Thµnh vì, t­íng Ph¹m Tu tö trËn. Lý Nam §Õ ®em qu©n ng­îc s«ng Hång vÒ gi÷ thµnh Gia Ninh. §Çu n¨m 546, qu©n L­¬ng chiÕm ®­îc Gia Ninh, Lý Nam §Õ ch¹y ®Õn miÒn nói Phó Thä ; sau ®ã ®em qu©n ra ®ãng ë hå §iÓn TriÖt. - Vµo ®ªm m­a to, giã lín TrÇn B¸ Tiªn dÉn qu©n ®¸nh óp vµo hå §iÓn TriÖt. Qu©n ta tan vì, Lý Nam §Õ trèn vµo ®éng KhuÊt L·o. Anh trai vua lµ Lý Thiªn B¶o cïng Lý PhËt Tö ®em mét c¸nh qu©n lui vÒ Thanh Ho¸. N¨m 548, Lý Nam §Õ mÊt. 11. TriÖu Quang Phôc ®¸nh b¹i qu©n L­¬ng nh­ thÕ nµo ? - TriÖu Quang Phôc lµ ng­êi Lý BÝ tin cËy. ¤ng ®­îc Lý BÝ trao quyÒn chØ huy cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n L­¬ng. - TriÖu Quang Phôc quyÕt ®Þnh lui qu©n vÒ vïng D¹ Tr¹ch (H­ng Yªn). - TriÖu Quang Phôc bÝ mËt ®em qu©n ®ãng trªn b·i næi. Ban ngµy im lÆng. Ban ®ªm nghÜa qu©n trÌo thuyÒn ra ®¸nh óp, c­íp vò khÝ, l­¬ng thùc. - Qu©n L­¬ng t¨ng c­êng bao v©y D¹ Tr¹ch vµ cè søc tÊn c«ng. NghÜa qu©n anh dòng chèng tr¶. T×nh thÕ gi»ng co kÐo dµi. §Õn n¨m 550, nghÜa qu©n TriÖu Quang Phôc ph¶n c«ng ®¸nh tan qu©n x©m l­îc, chiÕm ®­îc Long Biªn. Cuéc kh¸nh chiÕn kÕt thóc th¾ng lîi. 12. N­íc V¹n Xu©n ®éc lËp ®· kÕt thóc nh­ thÕ nµo ? - TriÖu Quang Phôc lªn ng«i vua (TriÖu ViÖt V­¬ng), tæ chøc l¹i chÝnh quyÒn. - 20 n¨m sau Lý PhËt Tö tõ phÝa nam kÐo qu©n vÒ c­íp ng«i. Lý PhËt Tö lªn lµm vua. - Vua Tuú ®ßi Lý PhËt Tö sang chÇu, nh­ng Lý PhËt Tö tho¸i th¸c kh«ng chÞu ®i. - Lý PhËt Tö t¨ng thªm qu©n ë nh÷ng thµnh träng yÕu nh­ Long Biªn, ¤ Diªn, cßn m×nh th× cÇm qu©n gi÷ thµnh ë Cæ Loa. - N¨m 603, m­êi v¹n qu©n Tuú tÊn c«ng V¹n Xu©n. Lý PhËt Tö bÞ v©y b¾t ë Cæ Loa vµ bÞ gi¶i vÒ Trung Quèc. 13. D­íi ¸ch ®« hé cña nhµ §­êng, n­íc ta cã g× thay ®æi ? - N¨m 618, nhµ §­êng ®­îc thµnh lËp ë Trung Quèc vµ thèng trÞ nh©n d©n ta. - N¨m 679, nhµ §­êng ®æi Giao Ch©u thµnh An Nam ®« hé phñ. - C¸c ch©u huyÖn do ng­êi Trung Quèc cai trÞ, d­íi huyÖn lµ h­¬ng vµ x· vÉn do ng­êi ViÖt tù cai qu¶n.
18. - Ở miÒn nói, c¸c ch©u vÉn do c¸c tï tr­ëng ®Þa ph­¬ng cai qu¶n. Trô së cña phñ ®« hé ®Æt ë Tèng B×nh (Hµ Néi). - Nhµ §­êng cho söa c¸c ®­êng giao th«ng thuû, bé tõ Trung Quèc sang Tèng B×nh vµ tõ tíi c¸c quËn, huyÖn. Ở Tèng B×nh vµ mét sè quËn huyÖn quan träng, nhµ §­êng cho x©y thµnh, ®¾p luü vµ t¨ng thªm sè qu©n ®ån tró - Nhµ §­êng ®Æt ra rÊt nhiÒu thø thuÕ, b¾t nh©n d©n ta ph¶i cèng n¹p. - §Õn mïa v¶i, nh©n d©n An Nam ph¶i thay nhau g¸nh v¶i sang Trung Quèc nép cèng. 14. Khëi nghÜa Mai Thóc Loan (n¨m 722) * Nguyªn nh©n: - Kho¶ng cuèi nh÷ng n¨m 10 cña thÕ kØ VIII, nh©n d©n ph¶i tham gia ®oµn ng­êi g¸nh v¶i (qu¶) nép cèng, Mai Thóc Loan ®· kªu gäi nh÷ng ng­êi d©n phu bæ vÒ quª, mé binh næi dËy. * DiÔn biÕn vµ kÕt qu¶: - Sau khi khëi nghÜa, nghÜa qu©n nhanh chãng chiÕm thµnh Hoan Ch©u. Nh©n d©n ¸i Ch©u, DiÔn Ch©u næi dËy h­ëng øng. Mai Thóc Loan chän Sa Nam x©y dùng c¨n cø. ¤ng x­ng ®Õ, mäi ng­êi gäi «ng lµ Mai H¾c §Õ. - Mai H¾c §Õ kÕt hîp víi nh©n d©n Giao Ch©u vµ Ch¨m – pa, kÐo qu©n tÊn c«ng thµnh Tèng B×nh. Viªn ®« hé lµ Quang Së Kh¸ch sî ph¶i ch¹y vÒ Trung Quèc. - N¨m 722, nhµ §­êng cö D­¬ng T­ Hóc ®em 10 v¹n qu©n sang ®µn ¸p. Mai H¾c §Õ thua trËn khiÕn qu©n giÆc ®iªn cuång tµn s¸t nghÜa qu©n vµ d©n. 15. Khëi nghÜa Phïng H­ng (trong kho¶ng 776 – 791) - Kho¶ng n¨m 776, Phïng H­ng cïng em lµ Phïng Kh¶i häp qu©n khëi nghÜa ë §­êng L©m ®­îc nh©n d©n quanh næi dËy h­ëng øng, giµnh ®­îc quyÒn lµm chñ m¶nh ®Êt cña m×nh. - Sau ®ã, Phïng H­ng kÐo qu©n vÒ bao v©y phñ thµnh Tèng B×nh. Cao ChÝnh B×nh ph¶i rót vµo thµnh cè thñ, råi sinh bÖnh chÕt. Phïng H­ng chiÕm ®­îc thµnh s¾p ®Æt viÖc cai trÞ. Phïng H­ng mÊt, con trai lµ Phïng An lªn thay. N¨m 791, qu©n ®­êng ®em ®¹i qu©n sang ®µn ¸p, Phïng An ra hµng. 16. N­íc Ch¨m-pa ®éc lËp ra ®êi nh­ thÕ nµo ? - Vµo thÕ kØ II, nh©n d©n Giao Ch©u nhiÒu lÇn næi dËy Nhµ H¸n tá ra bÊt lùc. - N¨m 192 – 193, nh©n d©n T­îng L©m d­íi sù l·nh ®¹o cña Khu Liªn ®· næi dËy dµnh l¹i ®éc lËp ®Æt tªn n­íc lµ L©m Ấp. - L©m Ấp lµ quèc gia cã lùc l­îng qu©n sù kh¸ m¹nh. §©y lµ sù hîp nhÊt gi÷a hai bé l¹c: bé l¹c Dõa vµ bé l¹c Cau më réng l·nh thæ ®Õn Hoµnh S¬n. - ThÕ kØ VI, L©m Ấp ®æi thµnh Ch¨m – pa (sö s¸ch Trung Quèc cßn gäi lµ Hoµn V­¬ng). - §ãng ®« ë Sin – ha – pu – ra. 17. T×nh h×nh kinh tÕ, v¨n ho¸ Ch¨m – pa tõ thÕ kØ II ®Õn thÕ kØ X a) T×nh h×nh kinh tÕ: - Nguån sèng chñ yÕu cña c­ d©n Ch¨m – pa lµ n«ng nghiÖp trång lóa n­íc. - BiÕt dïng l­ìi cµy b»ng s¾t, dïng tr©u kÐo cµy. - BiÕt lµm ruéng bËc thang ë c¸c s­ên ®åi nói, s¸ng t¹o ra xe guång n­íc ®Ó ®­a n­íc tõ s«ng, suèi lªn ruéng vµ tõ ruéng thÊp lªn ruéng cao. - Chñ yÕu lµ tr«ng c¸c c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp. - Ng­êi Ch¨m lµm ®å gèm, dÖt v¶i, ®¸nh c¸
19. b) Nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ v¨n ho¸: - Ng­êi Ch¨m ®· cã ch÷ viÕt riªng (ch÷ Ph¹n), nh©n d©n Ch¨m chñ yÕu theo ®¹o Bµ La M«n vµ ®¹o PhËt. - Ng­êi chÕt th­êng ho¶ t¸ng. - Ng­êi Ch¨m ë nhµ sµn, cã thãi quen ¨n trÇu cau. - Hä ®· s¸ng t¹o ra mét nÒn nghÖ thuËt víi c¸c th¸p Ch¨m. Ch¨m – pa lµ mét quèc gia cã nÒn v¨n ho¸ ph¸t triÓn (thuéc nÒn v¨n ho¸ Sa Huúnh) víi nhiÒu thµnh tùu v¨n ho¸, kinh tÕ. Gi÷a ng­êi Ch¨m vµ ng­êi ViÖt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ tõ l©u ®êi. 18. Khóc Thõa Dô dùng quyÒn tù chñ trong hoµn c¶nh nµo ? - Cuèi thÕ kØ IX, nhµ §­êng suy yÕu, kh«ng cßn gi÷ v÷ng quyÒn thèng trÞ nh­ cò ®èi víi n­íc ta. - N¨m 905, TiÕt ®é sø An Nam lµ §éc C« Tæn bÞ gi¸ng chøc Khóc Thõa Dô kªu gäi nh©n d©n næi dËy ®¸nh chiÕm thµnh Tèng B×nh vµ tù x­ng lµ TiÕt ®é sø x©y dùng quyÒn tù chñ. - Hä Khóc ®· x©y dùng quyÒn tù chñ b»ng c¸c viÖc lµm sau: §Æt l¹i khu vùc hµnh chÝnh.  §Þnh l¹i møc thuÕ.  Cuéc sèng ng­êi ViÖt do ng­êi ViÖt B·i bá lao dÞch thêi B¾c thuéc. LËp l¹i sæ hé khÈu.  cai qu¶n. 19. D­¬ng §×nh NghÖ chèng qu©n x©m l­îc Nam H¸n (n¨m 930 – 931) - N¨m 917 Khóc H¹o mÊt, Khóc Thõa Mü lªn thay vµ thÇn phôc nhµ L­¬ng. - N¨m 930, nhµ H¸n x©m l­îc n­íc ta, Khóc Thõa Mü ch«ng cù kh«ng næi nªn ®· bÞ b¾t vµ ®em vÒ Qu¶ng Ch©u. - N¨m 931, D­¬ng §×nh NghÖ nghe tin ®· bao v©y thµnh Tèng B×nh. - Qu©n Nam H¸n lo sî ph¶i cÇu cøu viÖn binh nh­ng ch­a ®Õn th× D­¬ng §×nh NghÖ ®· chiÕm ®­îc thµnh Tèng B×nh, ®¸nh tan qu©n tiÕp viÖn. - Sau khi dÑp qu©n Nam H¸n, D­¬ng §×nh NghÖ tù x­ng lµ TiÕt ®é sø vµ dµnh l¹i quyÒn tù chñ. 20. Ng« QuyÒn ®· chuÈn bÞ ®¸nh qu©n Nam H¸n nh­ thÕ nµo ? - N¨m 937, KiÒu C«ng TiÔn giÕt D­¬ng §×nh NghÖ ®Ó ®o¹t chøc. - §­îc tin, Ng« QuyÒn kÐo qu©n ra B¾c. - KiÒu C«ng TiÔn sî h·i ®· cÇu cøu qu©n Nam H¸n. - N¨m 938, vua Nam H¸n sai con trai lµ L­u Ho»ng Th¸o chØ huy mét ®¹o qu©n sang x©m l­îc n­íc ta. - Ng« QuyÒn tiÕn qu©n vµo thµnh §¹i La vµ b¾t giÕt KiÒu C«ng TiÔn, sau ®ã chuÈn bÞ chèng qu©n Nam H¸n. - ¤ng huy ®éng qu©n d©n ®ãng gç vµ ®Ïo nhän ®Çu vµ bÞt s¾t råi ®em ®ãng xuèng lßng s«ng B¹ch §»ng n¬i hiÓm yÕu, x©y dùng mét trËn ®Þa cäc ngÇm cã qu©n mai phôc. 21. ChiÕn th¾ng B¹ch §»ng n¨m 938 - Cuèi n¨m 938, ®oµn thuyÒn cña L­u Ho»ng Th¸o kÐo vµo vïng biÓn n­íc ta. - Ng« QuyÒn cho to¸n thuyÒn nhá ra khiªu chiÕn råi rót ch¹y (lóc thñy triÒu lªn) ®Ó nhö qu©n giÆc vµo trËn ®Þa mai phôc. - Qu©n cña Ho»ng Th¸o h¨m hë ®uæi theo vµ v­ît qua b·i cäc ngÇm.
20. - Khi thñy triÒu rót, Ng« QuyÒn cho qu©n ph¶n c«ng. - GiÆc rót ch¹y rèi lo¹n x« vµo b·i cäc nhän vì tan tµnh. - Ta x«ng ra ®¸nh gi¸p la cµ. - GiÆc phÇn bÞ chÕt, phÇn bÞ giÕt thiÖt h¹i qu¸ nöa, Ho»ng Th¸o còng tö trËn. - Nghe tin, vua Nam H¸n hèt ho¶ng h¹ lÖnh thu qu©n vÒ n­íc, trËn chiÕn hoµn toµn th¾ng lîi. * ý nghÜa : §Ëp tan ý ®å x©m l­îc cña triÒu ®¹i phong kiÕn ph­¬ng B¾c, më ra thêi k× ®éc lËp l©u dµi cña d©n téc ta. ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP LỊCH SỬ 6 I. Thời nguyên thủy trên đất nước ta 1. Chúng ta cần phải học lịch sử vì: - Học lịch sử để biết về cội nguồn tổ tiên, quê hương, dân tộc mình. - Biết được cuộc sống đấu tranh và lao động sáng tạo của dân tộc mình và cả loài người trong quá khứ xây dựng nên xã hội văn minh như ngày nay. - Để hiểu được những gì chúng ta đang thừa hưởng của ông cha trong quá khứ và biết mình phải làm gì cho tương lai. 2. Xã hội nguyên thủy tan rã vì: - Khoảng 4000 năm TCN, con người phát hiện ra kim loại và dùng kim loại làm công cụ lao động. - Nhờ công cụ bằng kim loại, con người có thể khai phá đất hoang, tăng diện tích trồng trọt sản phẩm làm ra nhiều, xuất hiện của cải dư thừa. - Một số người chiếm hữu của dư thừa, trở nên giàu có xã hội phân hóa thành kẻ giàu, người nghèo. Xã hội nguyên thủy dần dần tan rã. 3. Các quốc gia cổ đại phương Đông: - Tên các quốc gia: Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Quốc - Thời gian hình thành: cuối thiên niên kỉ IV đầu thiên niên kỉ III TCN - Địa điểm: ở Ai Câp , khu vực Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Quốc ngày nay, trên lưu vực các dòng sông lớn như sông Nin Ở Ai Cập, Ơ-phơ-rát và Ti-gơ-rơ ở Lưỡng Hà, sông Ấn và sông Hằng ở Ấn Độ, sông Hoàng Hà và Trường Giang ở Trung Quốc. - Các quốc gia cổ địa phương Đông đều hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn vì: + Ở đó có những đồng bằng rộng lớn, phì nhiêu, màu mỡ, thuận lợi cho sự phát triển nền nông nghiệp. + Con người định cư ngày càng đông. Các quốc gia xuất hiện 4. Những thành tựu tiêu biểu về văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Đông: - Biết làm lịch và dùng lịch âm: Năm có 12 tháng, mỗi tháng có 29 hoặc 30 ngày; biết làm đồng hồ đo thời gian bằng bóng nắng mặt trời. - Sáng tạo ra chữ viết gọi là chữ tượng hình; viết trên giấy Pa-pi-rút, trên mai rùa, trên thẻ tre, trên các phiến đất sét. - Toán học: Phát minh ra phép đếm đến 10, các chữ số từ 1 đến 9 và số 0, tính Pi bằng 3,16.
21. - Kiến trúc: Các công trình kiến trúc đồ sộ như Kim tự tháp ở Ai Cập, thành Ba- bi-lon ở Lưỡng Hà 5. Những thành tựu tiêu biểu về văn hóa của các quốc gia cổ đại phương Tây: - Biết làm lịch và dùng lịch dương, chính xác hơn : một năm có 365 ngày và 6 giờ chia thành 12 tháng. - Sáng tạo ra hệ chữ cái a,b,c có 26 chữ cái, gọi là hệ chữ cái La-tinh, đang được dùng phổ biến hiện nay. - Khoa học: Một số nhà khoa học nổi tiếng như: ta-lét, Pi-ta-go (toán học), Ác- si-mét (Vật lí) - Kiến trúc: Nhiều công trình nổi tiếng như: Đền Pác-tê-nông, đấu trường Cô- li-dê, tượng lực sĩ ném đĩa * Đánh giá: - Những thành tự văn hóa trên có tầm quan trọng to lớn đối với nền văn minh và sự phát triển của loài người. - Nó đặt cơ sở nền móng cho sự phát triển của các ngành khoa học Nhiều thành tựu đến nay vẫn được sử dụng như hệ chữ cái a,b,c , lịch dương, 6. Đặc điểm của người tối cổ: - Vẫn còn những dấu tích của loài vượn (trán thấp bợt ra phía sau, mày nổi cao, xương hàm nhô ra phía trước, trên người còn một lớp lông bao phủ ) - Đã hoàn toàn đi bằng hai chân, hai chi trước đã biết cầm nắm, hộp sọ đã phát triển, thể tích sọ não lớn, biết sử dụng và chế tạo công cụ lao động. 7. Dấu tích của Người tối cổ được tìm thấy ở Việt Nam: - Dấu tích của người tối cổ được tìm thấy ở Việt Nam là những chiếc răng của Người tối cổ, những mảnh đá được ghè mỏng ở nhiều chỗ, có hình thù rõ ràng dùng để chặt đập; có niên đại cách đây 40-30 vạn năm. 8. Các địa điểm tìm thấy dấu tích của Người tối cổ trên đất nước Việt Nam: - Dấu tích của Người tối cổ được tìm thấy ở các hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai (Lạng Sơn); Núi Đọ (Thanh Hóa); Xuân Lộc (Đồng Nai). 9. Những nét chính trong đời sống vật chất của người nguyên thủy thời Hòa Bình-bắc Sơn- Hạ Long: - Từ thời Sơn Vi, con người đã biết ghè đẽo các hòn cuội thành rìu; đến thời Hòa Bình - Bắc Sơn họ đã biết dùng các loại đá khác nhau để mài thành các loại công cụ như rìu, bôn, chày. - Họ còn biết dùng tre, gỗ, xương, sừng làm công cụ và biết làm đồ gốm; biết trồng trọt (rau, đậu, bí, bầu ) và chăn nuôi. 10. Sự xuất hiện của nghề nông, chăn nuôi có tầm quan trọng to lớn: - Sự xuất hiện của nghề nông và chăn nuôi, người nguyên thủy đã chủ động được lương thực, thực phẩm, dần thoát khỏi sự lệ thuộc vào thiên nhiên. Đời sống ngày càng ổn định và nâng cao. 11. Những nét chính trong đời sống tinh thần của người nguyên thủy thời Hòa Bình-bắc Sơn- Hạ Long: - Người tối cổ biết chế tác và sử dụng đồ trang sức; biết vẽ những hình mô tả cuộc sống tinh thần của mình. - Người tố cổ đã hình thành một số phong tục tập quán: Thể hiện trong mộ táng có chôn theo lưỡi cuốc đá. * Đánh giá: - Trong thời kì nguyên thủy con người bắt đầu quan tâm đến đời sống tinh thần như biết làm đẹp bản thân, bày tỏ tình cảm đối với người chết. Đó là một bước tiến đáng kể trong sự phát triển của loài người
22. II. Thời kì Văn Lang - Âu Lạc đã có những chuyển biến như thế nào trong đời sống kinh tế, xã hội ? 1. Trình độ sản xuất, chế tác công cụ của người Việt cổ đã có sự phát triển, tiến bộ như thế nào? Người nguyên thủy trên đất nước ta lúc đầu sinh sống ở các hang động, sau đó tiếp tục mở rộng vùng cư trú đến các vùng chân núi, thung lũng ven khe suối, vùng đất bãi ven sông. Qua các di chỉ Phùng Nguyên (Phú Thọ), Hoa Lộc (Thanh Hóa), Lung Leng (Kon Tum), có niên đại cách đây 4.000 - 3.500 năm, các nhà khảo cổ đã phát hiện hàng loạt công cụ: rìu đá, bôn đá được mài nhẵn toàn bộ, có hình dáng cân xứng; những đồ trang sức, những loại đồ gốm khác nhau như bình, vò, vại, bát, đĩa Những mảnh gốm thường in hoa văn hình chữ S nối nhau, đối xứng, hoặc in những con dấu nổi liền nhau Điều đó chứng tỏ người Việt cổ đã đạt được trình độ cao về mặt chế tác công cụ sản xuất và đồ trang sức, đồ dùng sinh hoạt Đặc biệt, người Việt cổ ở Phùng Nguyên (Phú Thọ) và Hoa Lộc (Thanh Hóa) còn phát minh ra thuật luyện kim (kim loại được dùng đầu tiên là đồng). Kỹ thuật luyện kim phát triển mạnh, cư dân Lạc Việt đã biết làm ra những công cụ sản xuất bằng kim loại như rìu đồng và quan trọng nhất là lưỡi cày đồng và lưỡi hái bằng đồng ảnh hưởng mạnh đến sinh hoạt nông nghiệp. Lưỡi cày thời ấy có hình cánh bướm hoặc hình tam giác. Và xuất sắc đặc biệt là dân Lạc Việt đã đúc nên những chiếc đồng phức tạp đòi hỏi một trình độ kỹ thuật văn hóa cao. Những dụng cụ sinh hoạt như mâm đồng, đục, kim khâu, dao, lưỡi câu, chuông và đồ trang sức cũng được sản xuất với số lượng đáng kể. Ngoài ra, đã có nghề luyện sắt và nghề gốm. Thuật luyện kim ra đời đánh dấu bước tiến bộ vượt bậc trong chế tác công cụ sản xuất, đồ trang sức, dụng cụ sinh hoạt và cả vũ khí của người Việt cổ, làm cho sản xuất và đời sống sinh hoạt xã hội có bước phát triển cao hơn hẳn. 2. Sự ra đời nghề nông trồng lúa nước của người Việt cổ có ý nghĩa, tầm quan trọng như thế nào? Người nguyên thủy trên đất nước ta lúc đầu sinh sống ở các hang động, sau đó tiếp tục mở rộng vùng cư trú đến các vùng chân núi, thung lũng ven khe suối, vùng đất bãi ven sông. Trên các vùng cư trú rộng lớn ở đồng bằng ven sông, ven biển và vùng thung lũng ven suối, người Việt cổ đã phát hiện ra cây lúa và nghề trồng lúa nước ra đời. Thoạt tiên đó là những giống lúa hoang. Về sau được thuần dưỡng để trở thành hạt gạo dẻo thơm. Qua các di chỉ Phùng Nguyên - Hoa Lộc, các nhà khoa học phát hiện hàng loạt lưỡi cuốc đá được mài nhẵn toàn bộ ; tìm thấy gạo cháy, dấu vết thóc lúa bên cạnh các bình, vò đất nung lớn Chứng tỏ cây lúa nước đã dần dần trở thành cây lương thực chính của con người. Sự ra đời nghề nông trồng lúa nước có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt trong quá trình tiến hóa của con người : từ đây, con người có thể định cư lâu dài ở vùng đồng bằng ven các con sông lớn ; cuộc sống trở nên ổn định hơn, phát triển hơn cả về vật chất và tinh thần. 3. Trình bày những biểu hiện về sự chuyển biến xã hội thời Văn Lang - Âu Lạc ? Từ khi thuật luyện kim được phát minh và nghề nông trồng lúa nước ra đời, con người phải chuyên tâm làm một công việc nhất định. Sự phân công lao động đã được hình thành cụ thể : Phụ nữ làm việc nhà, thường tham gia sản xuất nông nghiệp và làm đồ gốm, dệt vải vì người Việt cổ không chỉ độc canh cây lúa mà còn trồng các loại rau củ, cây trái như khoai, đậu, trồng dâu, nuôi tằm. Nam giới, một phần làm nông nghiệp, đi săn, đánh cá ; một phần chuyên hơn làm công việc chế tác công cụ, đúc đồng, làm đồ trang sức , về sau, được gọi chung là nghề thủ công. Từ khi có sự phân công lao động, sản xuất ngày càng phát triển, cuộc sống con người ngày càng ổn định ; ở các vùng đồng bằng ven các con sông lớn hình thành các
23. làng bản (chiềng, chạ), các làng bản ở vùng cao cũng nhiều hơn trước. Dần dần hình thành các cụm chiềng, chạ hay làng bản có quan hệ chặt chẽ với nhau được gọi là bộ lạc. Vị trí của người đàn ông trong sản xuất và gia đình, làng bản ngày càng cao hơn. Chế độ phụ hệ dần dần thay thế cho chế độ mẫu hệ. II. Nước Văn Lang đã ra đời và phát triển như thế nào? 1. Trình bày những điều kiện dẫn tới sự ra đời của nhà nước Văn Lang, nhà nước đầu tiên trong lịch sử Việt Nam? Vào khoảng các thế kỉ VIII - VII TCN, ở vùng đồng bằng ven các con sông lớn thuộc Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ngày nay, đã hình thành những bộ lạc lớn. Sản xuất phát triển, mâu thuẫn giữa người giàu và người nghèo đã nảy sinh và ngày càng tăng thêm. Việc mở rộng nghề nông trồng lúa nước ở các vùng đồng bằng ven các con sông lớn thường xuyên phải đối mặt với hạn hán, lũ lụt. Vì vậy, cần phải có người chỉ huy đứng ra tập hợp nhân dân các làng để giải quyết vấn đề thủy lợi bảo vệ sản xuất, mùa màng và đời sống. Ngoài mâu thuẫn, xung đột giữa kẻ giàu và người nghèo như đã nói ở trên thì các làng bản khi giao lưu với nhau cũng có xung đột. Đó là xung đột giữa người Lạc Việt với các bộ tộc người khác và cả giữa các bộ lạc Lạc Việt với nhau. Để có cuộc sống yên ổn, cần phải có một thế lực đủ sức giải quyết, chấm dứt các xung đột đó. Như vậy là để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển sản xuất, làm thủy lợi và giải quyết các vấn đề xung đột chính là những điều kiện dẫn tới sự ra đời của nhà nước Văn Lang - nhà nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc Việt Nam. 2. Trình bày những hiểu biết của em về nước Văn Lang ? Thời gian và địa bàn thành lập : Bộ lạc Văn Lang cư trú trên vùng đất ven sông Hồng là vùng có nghề đúc đồng phát triển sớm, dân cư đông đúc. Bộ lạc Văn Lang là một trong những bộ lạc hùng mạnh nhất thời đó. Vào khoảng thế kỉ VII TCN ở vùng Gia Ninh (Phú Thọ), thủ lĩnh của bộ lạc Văn Lang đã dùng tài trí khuất phục được các bộ lạc khác và tự xưng là Hùng Vương, đóng đô ở Bạch Hạc (thuộc Phú Thọ ngày nay), đặt tên nước là Văn Lang. Tổ chức nhà nước Văn Lang : Sơ đồ tổ chức bộ máy Nhà nước Văn lang HÙNG VƯƠNG LẠC HẠU - LẠC TƯẠNG (trung ương) LẠC TƯẠNG LẠC TƯẠNG (bẠ) (bẠ) BẠ chính BẠ chính BẠ chính BẠ chính (chiạng, (chiạng, (chiạng, (chiạng, chạ)Chính quyền TW gồm (vua,chạ) lạc hầu, lạc tướng) ; ở chạ)địa phương (chiềng, chchạ)ạ) ; đơn vị hành chính : nước - bộ (chia nước làm 15 bộ, dưới bộ là chiềng, chạ) ; Vua nắm mọi quyền hành trong nước, đời đời cha truyền con nối và đều gọi là Hùng Vương. Nhà nước Văn Lang tuy chưa có luật pháp, quân đội, nhưng đã là một tổ chức chính quyền cai quản cả nước. Đời sống vật chất : Nước Văn Lang là một nước nông nghiệp, thóc lúa đã trở thành lương thực chính, ngoài ra, cư dân còn trồng khoai, đậu, cà, bầu, bí, chuối, cam Nghề trồng dâu, đánh cá, chăn nuôi gia súc và các nghề thủ công như làm đồ gốm, dệt vải, xây nhà, đóng thuyền đều được chuyên môn hóa.
24. Nghề luyện kim đạt trình độ kĩ thuật cao. Cư dân cũng bắt đầu biết rèn sắt. Thức ăn chính của người Văn Lang là cơm nếp, cơm tẻ, rau, cà, thịt, cá, biết làm mắm và dùng gừng làm gia vị. Họ ở nhà sàn mái cong hình thuyền hay mái tròn hình mui thuyền làm bằng gỗ, tre, nứa, lá. Làng, chạ thường gồm vài chục gia đình, sống ven đồi, ven sông, ven biển. Họ đi lại bằng thuyền. Về trang phục, nam đóng khố mình trần, nữ mặc váy, áo xẻ giữa, có yếm che ngực, tóc cắt ngắn hoặc bỏ xõa, búi tó hoặc tết đuôi sam. Ngày lễ họ thích đeo các đồ trang sức như vòng tay, khuyên tai, đội mũ cắm lông chim hoặc bông lau. Đời sống tinh thần : Xã hội thời Văn Lang đã chia thành nhiều tầng lớp khác nhau: những người quyền quý, dân tự do, nô tì. Sự phân biệt các tầng lớp còn chưa sâu sắc. Thường tổ chức lễ hội, vui chơi (một số hành ảnh về lễ hội đã được ghi lại trên mặt trống đồng như : đua thuyền, giã gạo, ca hát nhảy múa ). Cư dân Văn Lang có một số phong tục tập quán : như hôn nhân, thờ cúng tổ tiên (truyện Tấm Cám ; Bánh chưng, bánh giầy ). III. Nước Âu Lạc đã ra đời và phát triển như thế nào? 1. Hoàn cảnh ra đời và tổ chức nhà nước Âu Lạc? Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần (hoàn cảnh ra đời nhà nước Âu Lạc) Năm 218 TCN, nhà Tần đánh xuống phương Nam để mở rộng bờ cõi. Sau 4 năm chinh chiến, quân Tần kéo đến vùng Bắc Văn Lang, nơi người Lạc Việt cùng sống với người Âu Việt, vốn có quan hệ gần gũi với nhau từ lâu đời. Cuộc kháng chiến bùng nổ. Thủ lĩnh Âu Việt bị giết, nhưng nhân dân Âu Việt và Lạc Việt không chịu đầu hàng. Họ tôn người kiệt tuấn tên là Thục Phán lên làm tướng, ngày ở trong rừng, đêm ra đánh quân Tần. Năm 214 TCN, người Việt đã đại phá quân Tần, giết được Hiệu úy Đồ Thư. Kháng chiến thắng lợi. Sự ra đời của Nhà nước Âu Lạc: Sau cuộc kháng chiến chống Tần thắng lợi, năm 207 TCN, Thục Phán buộc vua Hùng nhường ngôi cho mình và sáp nhập hai vùng đất cũ của người Âu Việt và Lạc Việt thành một nước mới, đặt tên nước là Âu Lạc. Thục Phán tự xưng An Dương Vương, đóng đô ở Phong Khê (nay là vùng Cổ Loa, huyện Đông Anh - Hà Nội). Bộ máy nhà nước thời An Dương Vương không có gì thay đổi so với thời Hùng Vương. Tuy nhiên, quyền hành của Nhà nước đã cao và chặt chẽ hơn trước. Vua có quyền thế hơn trong việc trị nước. 2. Tình hình sản xuất và đời sống xã hội thời Âu Lạc đã có sự thay đổi và tiến bộ như thế nào ? Trong nông nghiệp, lưỡi cày đồng đã được cải tiến và dùng phổ biến hơn. Lúa gạo, khoai, đậu, củ, rau làm ra ngày một nhiều. Chăn nuôi, đánh cá, săn bắn đều phát triển. Các nghề thủ công như làm đồ gốm, dệt, làm đồ trang sức đều tiến bộ. Các ngành luyện kim và xây dựng đặc biệt phát triển. Việc chế tác công cụ sản xuất bằng đồng và sắt đã đạt đến trình độ kĩ thuật cao. Giáo, mác, mũi tên đồng, rìu đồng, cuốc sắt, rìu sắt được sản xuất ngày càng nhiều. Đặc biệt về xây dựng có thể kể đến công trình thành Cổ Loa. Sau cuộc kháng chiến chống quân Tần thắng lợi, An Dương Vương cho xây dựng ở Phong Khê một khu thành đất rộng hơn nghìn trượng, có ba vòng khép kín với chu vi khoảng 16.000 m như hình trôn ốc, sau này gọi là Loa thành hay thành Cổ Loa. Các vòng thành đều có hào bao quanh và thông nhau. Bên trong thành Nội là nơi ở, làm việc của An Dương Vương và các Lạc hầu, Lạc tướng. Ở vào thời điểm cách đây hơn 2.000 năm, khi mà trình độ kĩ thuật chung còn rất thấp kém thì công trình thành Cổ Loa là một biểu tượng rất đáng tự hào của nền văn minh Việt cổ. 3. Cuộc kháng chiến chống Triệu Đà năm 179 TCN, Nhà nước Âu Lạc thất bại ? Diễn biến chính cuộc kháng chiến :
25. Vào năm 207 TCN, nhân lúc nhà Tần suy yếu, Triệu Đà cắt đất ba quận lập thành nước Nam Việt, rồi đem quân đánh xuống Âu Lạc. Quân dân Âu Lạc với thành cao, hào sâu, vũ khí tốt và tinh thần chiến đấu dũng cảm đã giữ vững được nền độc lập. Triệu Đà biết không thể đánh bại được, bèn vờ xin hàng và dùng mưu kế li gián, chia rẽ nội bộ Âu Lạc. Năm 179 TCN, Triệu Đà lại sai quân sang đánh chiếm nước ta, An Dương Vương do chủ quan không đề phòng, lại mất hết tướng giỏi nên bị thất bại nhanh chóng. Nước ta rơi vào ách thống trị của nhà Triệu. Nguyên nhân thất bại của Âu Lạc : Do An Dương Vương chủ quan, thiếu cảnh giác, nội bộ bị chia rẽ, li gián, mất đoàn kết. Nhớ lại Truyện nỏ thần (đơn giản hóa sự thực về âm mưu cướp nước Âu Lạc của Triệu Đà). ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN LỊCH SỬ LỚP: 6 I/ CHỦ ĐỀ 1: CÁC QUỐC GIA CỔ ĐẠI PHƯƠNG ĐÔNGVÀ PHƯƠNG TÂY 1/ Sự xuất hiện các quốc gia cổ đại phương Đông và phương Tây (thời gian, địa điểm, điều kiện tự nhiên) Ở phương Đông - Thời gian xuât hiện: cuối thiên niên kỉ IV đầu thiên nien kỉ thứ III TCN - Địa điểm: trên các lưu vực của các con sông lớn như: sông Nin ở Ai Cập; sông Ấn và sông Hằng ở Ấn Độ; sông Ti-gờ-rờ và Ơ-phơ-rát ở Lưỡng Hà; sông Hoàng Hà và Trường Giang ở Trung Quốc - Điều kiện tự nhiên: đất đai mầu mỡ thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp Ở phương Tây - Thời gian: vào đầu thiên niên kỉ I TCN - Địa điểm: trên các bán đảo Ban căng và Italia - Điều kiện tự nhiên: chủ yếu là đồi núi, đất đai khô cằn nhưng lại có nhiều hải cảng tốt thuận lợi cho việc buôn bán bằng đường biển 2/ Sơ lược về tổ chức và đời sống kinh tế - xã hội ở các quốc gia cổ đại a.Ở các quốc gia cổ đại phương Đông - Đời sống kinh tế: + Ngành kinh tế chính là nông nghiệp, ngoài ra còn chăn nuôi và làm các nghề thủ công + Biết làm thủy lợi, đào kênh mương dãn nước vào đồng ruộng + Thu hoạch lúa ổn định hàng năm - Các tầng lớp xã hội + Nông dân công xã là tầng lớp đông đảo nhất và là lực lượng sản xuất chính trong xã hội + quý tộc là tầng lớp có nhiều của cải và quyền thế, bao gồm vua, quý tộc và tăng lữ + Nô lệ là những người hầu hạ phục dịnh cho quý tộc quan lại, thân phận không khác gì con vật - Tổ chức xã hội + Vua đứng đầu nhà nước có quyền chỉ huy quân đội và đặt ra luật pháp, là người đại diện của thần thánh dưới trần gian + Giúp việc cho vua là hệ thống quan lại từ trung ương đến địa phương lo việc thu thuế, xây dựng cung điện
26. b.Ở các quốc gia cổ đại phương Tây - Đời sống kinh tế + Ngành kinh tế chính là thủ công nghiệp và thương nghiệp + Ngoài ra còn trồng các loại cây lưu niên như : nho, ô liu, cam chanh - Các tầng lớp xã hội + Giai cấp chủ nô: gồm các chủ xưởng thủ công, các chủ thuyền buôn các trang trại rất giàu có và có thế lực về chính trị, sở hữu nhiều nô lệ + Giai cấp nô lệ số lượng đông, là lực lượng lao động chính trong xã hội, bị chủ nô bóc lột và đối xử rất tàn bạo - Tổ chức xã hội + Giai cấp chủ nô nắm mọi quyền hành + Nhà nước do chủ nô bầu ra làm việc theo thời gian + Khái niệm “xã hội chiếm hữu nô lệ”: là xã hội có hai giai cấp chính là chủ nô và nô lệ trong đó giai cấp chủ nô thống trị và bóc lột giai cấp nô lệ II/ CHỦ ĐỀ 2. XÃ HỘI NGUYÊN THỦY TRÊN ĐẤT NƯỚC TA 1. Đặc điểm của người tinh khôn và những dấu tích của người tinh khôn được tìm thấy trên đất nước ta. * Đặc điểm: - Giống người ngày nay, xương cốt nhỏ hơn người tối cổ, bàn tay khéo léo hộp sọ và thể tích não phát triển, trán cao, mặt phẳng, cơ thể gọn và linh hoạt * Những dấu tích - Ở giai đoạn đầu là những chiếc rìu bằng hòn cuội được nghè đẽo thô sơ được tìm thấy ở mái đá Ngườm (Thái Nguyên); Sơn Vi (Phú Thọ) có niên đại 3-2 vạn năm - Ở giai đoạn phát triển là những công cụ được mài ở lưỡi như rìu có vai, rìu ngắn và một số công cụ bằng xương, sừng thú được tìm thấy ở Hòa Bình, Bắc Sơn (Lạng Sơn), Quỳnh Văn (Nghệ An), Hạ Long (Quảng Ninh) . Có niên đại cách nay 12000 - 4000 năm 2. Đời sống vật chất và tinh thần của người tinh khôn * Đời sống vật chất - Công cụ lao động thường xuyên được cải tiến - Nhiều loại hình công cụ được ra đời - Biết dùng tre, gỗ, xương, sừng thú làm công cụ và biết làm gốm - Biết trồng trọt rau, đậu, bầu bí và chăn nuôi chó lợn * Đời sống tinh thần - Biết chế tác và sử dụng đồ trang sức - Biết vẽ lại những hoạt động tinh thần trên các vách đá - Phong tục tập quán là chôn cất người chết cùng với công cụ lao động CHỦ ĐỀ 3: THỜI KÌ VĂN LANG - ÂU LẠC 1. Phát minh ra thuật luyện kim - Nhờ nghề làm gốm phát triển con người đã phát minh ra thuật luyện kim - Người Phùng Nguyên, Hoa lộc là cư dân đầu tiên tìm ra thuật luyện kim - Kim loại được dùng đầu tiên là đồng
27. - Thuật luyện kim ra đời đánh dấu bước phát triển trong chế tác công cụ sản xuất, làm cho sản xuất phát triển 2. Ý nghĩa và tầm quan trọng của sự ra đời nghề nông trồng lúa nước. - Mang lại nguồn lương thực dồi dào cho con người - Từ đây con người có thể sống định cư lâu dài ở các đồng bằng ven sông lớn - Cuộc sống của con người ngày càng trở nên ổn định hơn, phát triển hơn về cả vật chất và tinh thần 3. Nhà nước Văn Lang ra đời - Khoảng cuối TK VIII – đầu TK VII TCN, ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung đã hình thành những bộ lạc lớn, gẫn gũi nhau về tiếng nói và phương thức hoạt động kinh tế - Sản xuất phát triển. - Trong các chiềng, chạ có sự phân biệt giàu nghèo, mâu thuẫn giàu nghèo đã nảy sinh. - Sản xuất nông nghiệp trồng lúa nước ở lưu vực các con sông lớn gặp nhiều khó khăn: lũ, lụt. - Các bộ lạc, chiềng, chạ đã liên kết với nhau và bầu ra người có uy tín để tập hợp nhân dân các bộ lạc chống lũ lụt, bảo vệ mùa màng và cuộc sống. => Cư dân Lạc Việt luôn phải đấu tranh với thiên nhiên để bảo vệ màu màng. Họ còn đấu tranh chống ngoại xâm và giải quyết xung đột giữa các tộc người, các bộ lạc hợp lại với nhau => Nhà nước Văn Lang ra đời. 4.Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước Văn lang Hùng vương ( Lạc hầu, lạc tướng) Lạc tướng Lạc tướng (bộ) (bộ) Bồ chính Bồ chính Bồ chính (Chiềng,chạ) (Chiềng,chạ) (Chiềng,chạ) 5. Đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang Đời sống vật chất: - Ăn: cơm nếp, cơm tẻ, rau, đậu, thịt, cá . Biết sử dụng gia vị trong các bữa ăn
28. -Ở: nhà sàn mái cong hình thuyền, có cầu thang lên xuống để tránh thú dữ - Mặc: nam đóng khố mình trần, nữ mặc váy áo xẻ giữa, tóc cắt ngắn, hoặc để búi - Đi lại: chủ yếu bằng thuyền Đời sống tinh thần: - Xã hội Văn Lang chia thành nhiều tầng lớp khác nhau: những người quyền quý, dân tự do, nô tỳ, sự phân biệt giữa các tầng lớp chưa sâu sắc - Thường tổ chức các lễ hội vui chơi ca hát - Phong tục tập quán: ăn trầu, nhuộm răng, làm bánh chưng bánh giầy  Đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang hòa quyện nhau trong con người Lạc Việt tạo nên tình cảm cộng đồng sâu sắc  6. Cộc kháng chiến chống quân xâm lược Triệu Đà năm 179 TCN Diễn biến: - Năm 207 TCN nhà Tần suy yếu Tiệu Đà cắt 3 quận thành lập nước Nam Việt, rồi đêm quân đánh xuống Âu Lạc - Quân dân Âu Lạc với vũ khí tốt, tinh thần chiến đấu dũng cảm đã giữ vững nền độc lập - Không thể đánh bại được Âu Lạc nên Triệu Đà xin giảng hòa và dung kế chia rẽ nội bộ nước ta - Năm 179 TCN Triệu Đà lại sai quân sang đánh chiếm nước ta, An Dương Vương chủ quan không đề phòng, lại mất hết tướng giỏi nên thất bại nhanh chóng - Nước ta rơi vào ách đô hộ của Triệu Đà Nguyên nhân thất bại: do An Dương Vương chủ quan thiếu cảnh giác, nội bọ mất đoàn kết
29. ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN LỊCH SỬ LỚP: 7 CHỦ ĐỀ 1: XÃ HỘI PHONG KIẾN PHƯƠNG ĐÔNG VÀ PHƯƠNG TÂY 1. Phong trào văn hóa phục hưng a. Nguyên nhân: - Do sự kìm hãm, vùi dập của chế độ phong kiến đối với các giá trị văn hóa. -Sự lớn mạnh của giai cấp tư sản có thế lực về kinh tế nhưng không có địa vị chính trị, xã hội nên đấu tranh giành địa vị chính trị, xã hội, mở đầu bằng cuộc đấu tranh trên lĩnh vực văn hóa. b. Khái niệm: “phong trào Văn hóa Phục hưng” : Đó là khôi phục những tinh hoa giá trị tinh thần của nền văn hóa cổ Hi Lạp và Rô-ma, đồng thời phát triển nó ở tầm cao hơn c. Nội dung: - lên án nghiêm khắc Giáo hội Ki-tô, đả phá trật tự xã hội phong kiến ; - Đề cao những giá trị con người, đề cao khoa học tự nhiên, xây dựng thế giới quan duy vật. d. Ý nghĩa: - Thức tỉnh và phát động quần chúng đấu tranh chống lại xã hội phong kiến bảo thủ, lạc hậu - Đồng thời mở đường cho sự phát triển văn hóa ở một tầm cao mới của châu Âu và nhân loại. 2. Những thành tựu văn hóa của Trung Quốc thời phong kiến -Tư tưởng : Nho giáo trở thành hệ tư tưởng và đạo đức của giai cấp phong kiến -Văn học : thời Đường xuất hiện nhiều nhà thơ nổi tiếng như Lí Bạch, Đỗ Phử thời Minh xuất hiện những tiểu thuyết có giá trị: Tam quốc; tây du kí -Sử học: có các bộ sử kí của Tư Mã Thiên; hán thư Đường thư ; Minh sử - Nghệ thuật kiến trúc: với nhiều công trình độc đáo như Cố cung, những bức tượng phật sinh động 3. So sánh quá trình hình thành và phát triển của xã hội PK ở các nước phương Đông và phương Tây để rút ra những điểm khác biệt ? Xã hội PK phương Đông : - Hình thành sớm, vào thời kì trước CN (như Trung Quốc), phát triển chậm, mức độ tập quyền cao hơn so với xã hội PK phương Tây. - Quá trình khủng hoảng, suy vong kéo dài và sau này rơi vào tình trạng lệ thuộc hoặc trở thành thuộc địa của CNTB phương Tây. Xã hội PK phương Tây : - Ra đời muộn (thế kỉ V), nhưng phát triển nhanh. - Xuất hiện CNTB trong lòng chế độ PK. - Lúc đầu quyền lực của nhà vua bị hạn chế trong lãnh địa, mãi đến thế kỉ XV khi các quốc gia PK thống nhất, quyền lực mới tập trung trong tay nhà vua. 4. Trình bày những nét chính về cơ sở kinh tế - xã hội của chế độ PK ? - Cơ sở kinh tế chủ yếu của chế độ PK là sản xuất nông nghiệp, kết hợp với chăn nuôi và một số nghề thủ công. - Sản xuất nông nghiệp đóng kín ở các công xã nông thôn (phương Đông) hay các lãnh địa (phương Tây).
30. - Tư liệu sản xuất, ruộng đất nằm trong tay lãnh chúa hay địa chủ, giao cho nông dân hay nông nô sản xuất. - Xã hội gồm hai giai cấp cơ bản là địa chủ và nông dân lĩnh canh (phương Đông), lãnh chúa phong kiến và nông nô (phương Tây). Địa chủ, lãnh chúa bóc lột nông dân và nông nô bằng địa tô. - Riêng ở xã hội PK phương Tây, từ thế kỉ XI, công thương nghiệp phát triển mạnh. CHỦ ĐỀ 2: NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI LÍ – TRẦN 1. Trình bày những chuyển biến về kinh tế, xã hội, văn hóa thời Lý: Về kinh tế: Nông nghiệp: - Nhà nước có nhiều biện pháp quan tâm sản xuất nông nghiệp (lễ cày tịch điền, khuyến khích khai hoang, đào kênh mương, đắp đê phòng lụt, cấm giết hại trâu bò ), - Nhiều năm mùa màng bội thu. Thủ công nghiệp và xây dựng: - Nghề dệt, làm đồ gốm, xây dựng chùa chiền, cung điện, nhà cửa rất phát triển. - Các nghề làm đồ trang sức bằng vàng, bạc; làm giấy, đúc đồng, rèn sắt đều được mở rộng. - Nhiều công trình nổi tiếng đã được các thợ thủ công dựng nên như chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên (Hà Nội), vạc Phổ Minh (Nam Định). Thương nghiệp: - việc mua bán trong nước và với nước ngoài được mở mang hơn trước. -Cảng Vân Đồn (Quảng Ninh) là nơi giao thương buôn bán với nước ngoài rất sầm uất. Về xã hội: - Vua quan là bộ phận chính trong giai cấp thống trị, một số quan lại, một số ít dân thường có nhiều ruộng cũng trở thành địa chủ. - Thành phần chủ yếu trong xã hội là nông dân gắn bó với làng, xã; họ phải làm các nghĩa vụ với nhà nước và nộp tô cho địa chủ; một số đi khai hoang lập nghiệp ở nơi khác. - Những người làm nghề thủ công sống rải rác ở các làng, xã phải nộp thuế và làm nghĩa vụ đối với nhà vua. Nô tì phục vụ trong cung điện, các nhà quan. 2 . Văn hóa , giáo dục, khoa học và kĩ thuật thời Trần Văn hóa: + Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và có phần phát triển hơn như tục thờ cúng tổ tiên và các anh hùng dân tộc + Đạo Phật tuy vẫn phát triển nhưng không bằng thời Lý. Nho giáo ngày càng phát triển, có địa vị cao và được trọng dụng. + Các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian: ca hát, nhảy múa, hát chèo, các trò chơi vẫn được duy trì, phát triển. + Nền văn học (bao gồm cả chữ Hán, chữ Nôm) phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc phát triển rất mạnh ở thời Trần, làm rạng rỡ cho nền văn hóa Đại Việt như: Hịch tướng sỹ của Trần Quốc Tuấn, Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu Giáo dục và khoa học - kĩ thuật: + Quốc tử giám được mở rộng, các lộ, phủ đều có trường học, các kì thi được tổ chức ngày càng nhiều.
31. + Năm 1272, tác phẩm Đại Việt sử kí của Lê Văn Hưu ra đời. Y học có Tuệ Tĩnh là thầy thuốc nổi tiếng. + Về khoa học: các ngành khoa học như toán học; y học; thiên văn học bước đầu phát triển Nghệ thuật: + Kiến trúc điêu khắc thời Trần không huy hoàng như thời Lý nhưng cũng có những công trình quan trọng như tháp mộ của vua Trần Nhân Tông trước chùa Phổ Minh ở Tức Mặc (Nam Định) xây năm 1310, thành Tây Đô ở Thanh Hóa (1397). 3. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt: *Diễn biến: -Quách Quỳ cho quân đánh phòng tuyến ta - Ta phản công quyết liệt - Quân Tống rơi và tình trạng hoang mang thiếu lương thực -Mùa xuân 1077 nhà Lý cho quân bất ngờ đánh vào đồn giặc *Kết quả: -Quân địch mười phần chết đến năm sáu phần - Quách Quỳ chấp nhận giảng hoà và rút về nước * Nguyên nhân thắng lợi: - Nhà Lí chuẩn bị chu đáo về mọi mặt - Có kế sách đánh giặc đúng đắn sáng tạo *Ý nghĩa: - Là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm - Củng cố nền độc lập tự chủ Đại Việt - Nhà Tống từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt 4. Tại sao Lý Thường Kiệt lại kết thúc cuộc kháng chiến chống Tống bằng biện pháp giảng hòa? - Để đảm bảo mối quan hệ bang giao hòa hiếu giữa hai nước sau chiến tranh - Không làm tổn thương danh dự của nước lớn - Bảo đảm hòa bình lâu dài cho đất nước - Đó là truyền thống nhân đạo của dân tộc ta. 5. Cuộc kháng chiến chiến lần thứ 2 chống quân xâm lược Mông – Nguyên 1285 a. Âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Nguyên - Sau khi thống trị hoàn toàn Trung Quốc vua Nguyên ráo riết chuẩn bị xâm lược Đại Việt và Cham- Pa. - Làm cầu nối xâm lược các nước phía Nam Trung Quốc. Mở rộng phạm vi thống trị và thôn tính các nước khác. -Dùng Chăm-pa làm bàn đạp tấn công Đại Việt. b.Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến: * Quân sự : Triệu tập hội nghị các vương hầu bàn kế đánh giặc. + Cắt cử tướng chỉ huy + Duyệt binh + Cho quân đóng giữ các vị trí hiểm yếu.
32. * Chính trị : -1285 mở hội nghị Bình Than và hội nghị Diên Hồng c. Diễn biến và kết quả của cuộc kháng chiến *Diễn biến: -1.1285 năm mươi vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy xâm lược Đại Việt . ->ta lui về Vạn Kiếp, Thăng Long rồi Nam Định ->địch dựng doanh trại ở bắc sông Hồng -Cánh quân Toa Đô từ Chăm-pa đánh lên Nghệ An – Thanh Hoá, quân Thoát Hoan đánh xuống phía Nam tạo thế gọng kìm -Ta rút lui để bảo toàn lực lượng. -Quân Nguyên lâm vào khó khăn ->ta tổ chức phản công *Kết quả: Toa Đô bị chém đầu, Thoát Hoan chui vào ống đồng thoát về nước, quân địch thua to 6. Phân tích nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên dưới thời Trần? Nguyên nhân thắng lợi: - Tất cả các tầng lớp nhân dân, các thành phần dân tộc đều tham gia đánh giặc, (bảo vệ quê hương đất nước tạo thành khối đại đoàn kết toàn dân, trong đó các quý tộc, vương hầu nhà Trần là hạt nhân lãnh đạo.) - Sự chuẩn bị chu đáo về mọi mặt cho mỗi cuộc kháng chiến. (Đặc biệt, nhà Trần rất quan tâm chăm lo sức dân, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân bằng nhiều biện pháp để tạo nên sự gắn bó giữa triều đình và nhân dân). - Tinh thần hi sinh, quyết chiến quyết thắng của toàn dân mà nòng cốt là quân đội. - Chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo của vương triều Trần, đặc biệt là của vua Trần Nhân Tông, các danh tướng Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư (đã buộc giặc từ thế mạnh chuyển dần sang thế yếu, từ chủ động chuyển sang bị động để tiêu diệt chúng, giành thắng lợi). Ý nghĩa lịch sử: - Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Mông - Nguyên, bảo vệ được độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia của dân tộc. - Thể hiện sức mạnh của dân tộc, đánh bại mọi kẻ thù xâm lược (góp phần nâng cao lòng tự hào dân tộc, củng cố niềm tin cho nhân dân ). - Góp phần xây dựng truyền thống dân tộc, xây dựng học thuyết quân sự, để lại nhiều bài học cho đời sau trong cuộc đấu tranh chống xâm lược. - Ngăn chặn được âm mưu xâm lược Nhật Bản và các vùng đất còn lại ở châu Á của Hốt Tất Liệt 7. Những cải cách của Hồ Quý Ly, ý nghĩa và tác dụng của cải cách Hồ Quý Ly. a. Về chính trị: - Thay thế dần các võ quan cao cấp do quý tộc, tôn thất nhà Trần nắm giữ bằng những người không phải họ Trần thân cận với mình. - Đổi tên một số đơn vị hành chính cấp trấn và quy định cách làm việc của bộ máy chính quyền các cấp. -Các quan ở triều đình phải về các lộ để nắm tình hình. b. Về kinh tế, tài chính,: - Phát hành tiền giấy thay cho tiền đồng;
33. - Ban hành chính sách “hạn điền”, quy định số ruộng đất mà các vương hầu, quan lại cùng địa chủ được phép có - Quy định lại biểu thuế đinh, thuế ruộng; c. xã hội - Ban hành chính sách hạn nô - Năm đói kém bắt nhà giàu phải bán lương thực cho dân d. Về văn hóa, giáo dục: - Bắt nhà sư dưới 50 tuổi phải hoàn tục; - Cho dịch chữ Hán ra chữ Nôm, yêu cầu mọi người phải học. - Quy định cách thức thi cử và có những chính sách quan tâm đến việc học hành, thi cử. e. Về quân sự: - Thực hiện một số biện pháp nhằm tăng cường củng cố quân sự và quốc phòng - Chế tạo súng thần công, đóng chiến thuyền, bắt tất cả mọi người từ hai tuổi trở lên đều phải ghi vào sổ hộ tịch. f. Ý nghĩa, tác dụng - Đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng -Hạn chế tập trung ruộng đất quý tộc địa chủ. - Làm suy yếu thế lực nhà Trần. - Tăng nguồn thu nhập cho dất nước. -Hạn chế: chưa triệt để, chưa phù hợp với tình hình thực tế và chưa phù hợp với lòng dân.