Đề cương ôn thi môn Địa lý Lớp 12 - Trường THPT Thụy Hương

Nội dung text: Đề cương ôn thi môn Địa lý Lớp 12 - Trường THPT Thụy Hương

1. PHẦN I: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ 12 I. SỬ DỤNG ATLATS ĐỊA LÍ VIỆT NAM Trong Atlat Địa lí Việt Nam chia thành: - Phần 1: Địa lí tự nhiên (từ trang 4 đến trang 14). - Phần 2: Địa lý dân cư (từ trang 15 đến trang 16). - Phần 3: Địa lý các ngành kinh tế (từ trang 17 đến trang 25). - Phần 4: Địa lý các ngành kinh tế (từ trang 26 đến trang 30). II. Néi dung H­íng dÉn sö dông c¸c b¶n ®å 1. Phương pháp chung khi sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam 1.1 Các kĩ thuật chủ yếu khi sử dụng Atlat - Nhớ thuộc kí hiệu, ước hiệu. - Kĩ thuật tính toán, đo đạc, so sánh, xác định vị trí địa lí, xác định các mối quan hệ tương hỗ, phân tích các mối quan hệ nhân quả, đọc tổng hợp (nhớ cấu trúc, dàn bài, ) - Kĩ thuật chồng xếp bản đồ (tìm đúng tờ bản đồ, xác định phạm vi liên hệ, so sánh) - Kĩ thuật sử dụng lát cắt địa hình, biểu đồ, bảng số liệu. - Kĩ thuật trình bày, giải thích, viết báo cáo dựa vào kiến thức khai thác ở Atlat (kĩ thuật trình bày và giải thích; kĩ thuật viết báo cáo). 1.2. Cách thức sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam a. Sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam theo cách thức: - Học thuộc, nhớ và sử dụng được trang Mở đầu của Atlat Địa lí Việt Nam ( nhớ học thuộc các kí hiệu và chú giải của Atlat vận dụng được trong đọc các trang bản đồ của Atlat) - Đọc từng trang Atlat Địa lí - Đọc nhiều trang Atlat Địa lí (chồng xếp, so sánh biểu đồ). b. Để đọc được trang bản đồ Atlat Địa lí Việt Nam, cần có các kĩ năng làm việc với bản đồ như sau: - Nhận biết, chỉ và đọc tên các đối tượng địa lí trên bản đồ - Xác định phương hướng, khoảng cách, vĩ độ, kinh độ, tọa độ địa lí , kích thước, hình thái các đối tượng địa lí trên lãnh thổ. - Xác định vị trí địa lí của một đối tượng địa lí. - Trình bày đặc điểm đối tượng trên bản đồ. - Xác định các mối liên hệ không gian trên bản đồ - Xác định các mối quan hệ tương hỗ và nhân quả trên bản đồ - Trình bày tổng hợp một khu vực, một bộ phận lãnh thổ. 2. Phương pháp đọc từng trang Atlat Địa lí Việt Nam. 2.1. Các bước làm việc với trang Atlat Địa lí Việt Nam. Sử dụng trang Atlat Địa lí Việt Nam theo các bước sau: - Bước 1: Lập đề cương (dàn bài) kiến thức cần khai thác. Nếu HS lần đầu tiên làm việc với Atlat, giáo viên nên hướng dẫn HS cách làm như sau: + Quan sát trang Atlat địa lí: Xác định trang này dùng để dạy những bài nào trong chương trình, SGK? Bài nào là chủ yếu? + Làm việc với SGK (với bài cụ thể được sử dụng nhiều trong trang Atlat đã nói ở trên): Xác định những kiến thức được thể hiện trên trang bản đồ của Atlat địa lí + Sắp xếp, hình thành một đề cương (dàn ý) ngắn ngọn, lôgic hợp lý, thuận tiện cho việc tìm kiếm kiến thức trên Atlat - Bước 2: Học sinh nhớ thuộc đề cương (dàn ý), sử dụng trong đọc trang bản đồ đã nói ở trên của bản đồ Atlat Địa lí Việt Nam. Cách làm: Sử dụng các kĩ thuật làm việc với kí hiệu, lát cắt, tỉ lệ, biểu đồ, chọn lọc kiến thức theo đề cương (dàn ý) đã có. Chú ý vị trí và các đối tượng địa lí, đặc điểm của đối tượng địa lí, các mối quan hệ tương hỗ, nhân quả, các quy luật địa lí. - Bước 3: Trình bày thành bài làm (bài viết tự luận/ bản báo cáo) ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương1
2. 1. B¶n ®å hµnh chÝnh ViÖt Nam + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å hµnh chÝnh trang 2 – Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam +Néi dung chÝnh - ThÓ hiÖn toµn vÑn l·nh thæ ViÖt Nam gåm 64 tØnh thµnh, vïng l·nh thæ, h¶i ®¶o, vïng trêi - Gi¸p víi c¸c n­íc Trung Quèc; Lµo; Campuchia - DiÖn tÝch biÓn: > 1 triÖu km2 - DiÖn tÝch ®Êt liÒn - DiÖn tÝch ®¶o; quÈn ®¶o thuéc tØnh nµo th× sÏ mang mµu nÒn cña tØnh ®ã. Cã ranh giíi c¸c tØnh trong ®ã thÓ hiÖn tªn tØnh, thµnh phè, tªn thñ ®«, c¸c thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng, c¸c ®­êng quèc lé, tªn c¸c ®¶o, quÇn ®¶o, hÖ thèng s«ng. + Néi dung phô - VÞ trÝ ViÖt Nam trªn thÕ giíi, khu vùc §«ng Nam ¸ - DiÖn tÝch, tªn, d©n sè c¸c tØnh thµnh phè + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn: - Ph­¬ng ph¸p khoanh vïng diÖn tÝch + Ph­¬ng ph¸p sö dông: B­íc 1: Cho häc sinh ®äc tªn b¶n ®å B­íc 2: X¸c ®Þnh ranh giíi: . §Þa giíi . Mµu s¾c . Tªn tØnh . TØnh lþ (trung t©m) . §¶o, quÇn ®¶o thuéc tØnh nµo, mµu s¾c thuéc tØnh ®ã B­íc 3: Cho häc sinh t×m hiÓu s©u h¬n c¸c tØnh b»ng c¸ch cho häc sinh tra b¶ng diÖn tÝch, d©n sè c¸c tØnh Gi¸o viªn cã thÓ rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng ®äc b¶n ®å b»ng c¸ch ®Æt c©u hái: - NhËn xÐt vÞ trÝ ®Þa lý n­íc ta trong khu vùc; gi¸p víi c¸c n­íc nµo trªn thÕ giíi? To¹ ®é ®Þa lý? - NhËn xÐt mµu s¾c cña b¶n ®å - C¸c tØnh gi¸p biÓn - Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n do vÞ trÝ ®Þa lý ®em l¹i 2. B¶n ®å h×nh thÓ ViÖt Nam Đọc trang bản đồ Hình thể của Atlat Atlat Địa lí Việt Nam (NXB Giáo dục 2012) Cách làm: a. Quan sát trang Atlat Địa lí: Xác định trang này được sử dụng chủ yếu cho bài : Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ b. Làm việc với bài Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ, xác định những kiến thức được thể hiện trên trang bản đồ của Atlat địa lí như sau: 1. Vị trí và giới hạn lãnh thổ: Vị trí tiếp giáp, các điểm cực; các tỉnh, thành phố; múi giờ; vị trí các đảo xa nhất về phía Đông của Việt Nam 2. Đặc điểm lãnh thổ. a. Phần đất liền: Chiều dài Bắc - Nam, Đông Tây, (nơi hẹp nhất) hình dạng lãnh thổ. b. Phần biển Đông thuộc chủ quyền Việt Nam: Đặc điểm chung, một số đối tượng nổi bật c. Sắp xếp hình thành một đề cương (dàn ý) ngắn gọn, lôgic, hợp lí thuận tiện cho việc tìm kiếm kiến thức trên Atlat 1. Vị trí và giới hạn lãnh thổ: - Vị trí tiếp giáp: Phía Bắc, Nam, Tây, Đông - Các điểm cực Bắc, Nam, Đông , Tây của phần đất liền nước ta (địa điểm, tọa độ địa lí) - Các tỉnh thành phố. - Múi giờ - Vị trí các đảo xa nhất về phía Đông của Việt Nam 2. Đặc điểm lãnh thổ. a. Phần đất liền: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương2
3. - Chiều dài Bắc - Nam - Nơi hẹp nhất theo chiều Đông -Tây - Hình dạng lãnh thổ b. Phần biển Đông thuộc chủ quyền Việt Nam. - Đảo lớn nhất, vịnh đẹp nhất, quần đảo xa nhất (tên, thuộc tỉnh nào). c. HS sử dụng các kí hiệu để đọc bản đồ trang Atlat Việt nam, chọn lọc kiến thức để lấp đầy đề cương trên. 1. Vị trí địa lí: - Các điểm cực trên phần đất liền nước ta Điểm cực Bắc Nam Đông Vĩ độ/kinh độ 23023' B 8034' B 1020 09' Đ Địa điểm Tỉnh Hà Giang Tỉnh Cà Mau Tỉnh Điện Biên 1090 24' Đ Tây Tỉnh Khánh Hòa - Các tỉnh, thành phố: Kể tên các tỉnh từ bắc vào nam, từ đông sang tây theo bản đồ - Múi giờ: Số 7 (do kinh tuyến 1050 Đ chạy qua Hà Nội) - Vị trí các đảo xa nhất về phía Đông: các đảo thuộc quần đảo Trường Sa 2. Đặc điểm, lãnh thổ: a. Phần đất liền: - Chiều dài bắc nam phần đất liền: 150 vĩ tuyến (1650km) - Nơi hẹp nhất theo chiều đông - tây: Chưa đầy đủ 50km (Quảng Bình) - Hình dạng lãnh thổ: Đường bờ biển hình chữ S, lãnh thổ kéo dài theo chiều bắc nam, hẹp ngang. b. Phần biển Đông thuộc chủ quyền Việt Nam. - Rất rộng về phía đông và đông nam có nhiều đảo và quần đảo - Một số đối tượng nổi bật: + Đảo lớn nhất: Phú Quốc (thuộc tỉnh Kiên Giang) + Vịnh đẹp nhất: Hạ Long (thuộc tỉnh Quảng Ninh) + Quần đảo xa nhất: Trường Sa thuộc tỉnh Khánh Hòa 2.3. Xây dựng đề cương các trang Atlat Địa lí Việt Nam Để đọc các trang bản đồ chủ đề của Atlat Địa lí Việt Nam, cần lập đề cương nội dung cần khai thác trên trang bản đồ Atlat theo các bước đã nêu trên. Trên cơ sở đề cương đó, tìm từ Atlat các nội dung cụ thể cần thiết. Sau đây là một số dàn bài kiến thức địa lí cần khai thác qua từng trang Atlat Địa lí Việt Nam + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å h×nh thÓ ViÖt Nam trang 4 – Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam B¶n ®å h×nh thÓ ViÖt Nam trang 4,5 Atl¸t tû lÖ 1:6.000.000 +Néi dung chÝnh - ThÓ hiÖn nÐt kh¸i qu¸t vÒ h×nh thÓ l·nh thæ ViÖt Nam - Ph¹m vi c¶ n­íc, biÓn, ®¶o +Néi dung phô - ThÓ hiÖn mét sè h×nh ¶nh c¸c miÒn ë n­íc ta +Ph­¬ng ph¸p sö dông Ph­¬ng ph¸p ®­êng ®¼ng trÞ - §èi víi ®Êt liÒn: Dïng ®¼ng cao - §èi víi biÓn : Dïng ®¼ng s©u ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương3
4. + Ph­¬ng ph¸p sö dông: Cho häc sinh sö dông b¶n ®å víi c¸c gîi ý: - B¶n ®å nµy thÓ hiÖn tõ kh¸i qu¸t tæng thÓ ®Õn chi tiÕt - ThÓ hiÖn ®Þa h×nh ®ång b»ng; vïng ®åi nói b»ng c¸c mµu s¾c - Vïng ®ång b»ng: - C¸c ®ång b»ng lín - NhËn xÐt c¸c ®ång b»ng - Vïng nói: - C¸c d·y nói lín - H­íng c¸c d·y nói - C¸c s¬n nguyªn, cao nguyªn - §Æc ®iÓm h×nh th¸i biÓn §«ng ý nghÜa kinh tÕ - NhËn xÐt 4 c¶nh quan tiªu biÓu ë n­íc ta -Vïng nói cao: Phanxip¨ng -Cao nguyªn: Méc Ch©u -§ång b»ng: Nam Bé -BiÓn: VÞnh H¹ Long - Cho x©y dùng l¸t c¾t ®Þa h×nh ë mét sè khu vùc Nh­îc ®iÓm: - Thang bËc nÒn mµu ®é cao, ®é s©u ghi ch­a chÝnh x¸c - C¸nh cung §«ng TriÒu bÞ sai - D·y Tr­êng S¬n cã ph¹m vi l·nh thæ ch­a thèng nhÊt 3. B¶n ®å ®Þa chÊt kho¸ng s¶n ViÖt Nam + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å ®Þa chÊt kho¸ng s¶n ViÖt Nam trang 6 Atl¸t + Néi dung chÝnh - Các giai đoạn, thời kì, đặc điểm địa chất Việt Nam + Tân khiến tạo (vận động kiến tạo, các dạng địa hình lớn, các đứt gãy, các đá chủ yếu) + Cổ kiến tạo (vận động kiến tạo, các dạng địa hình lớn, các đứt gãy, các đá chủ yếu) + Tiền Cambri (vận động kiến tạo, các dạng địa hình lớn, các đứt gãy, các đá chủ yếu) - Khoáng sản (tên, phân bố) - Địa chất biển Đông và các vùng biển kề cận + Néi dung phô - B¶n ®å nhá gãc tr¸i d­íi cïng trang thÓ hiÖn sù toµn vÑn l·nh thæ ViÖt Nam + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p nÒn chÊt l­îng : thÓ hiÖn ®Þa tÇng - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu d¹ng ®­êng: thÓ hiÖn ranh giíi ®Þa chÊt, ®­êng ®øt g·y - Ph­¬ng ph¸p vïng ph©n bè: C¸c ®èi t­îng ®Þa chÊt kh¸c nh­ phun trµo maphic; axÝt; x©m nhËp axÝt - Ký hiÖu trªn nÒn mµu: VÝ dô ký hiÖu c¸c má kho¸ng s¶n + Ph­¬ng ph¸p sö dông: - B¶n ®å nµy ®­îc sö dông nh»m khai th¸c c¸c néi dung ®Þa chÊt, kho¸ng s¶n ViÖt Nam nªn gi¸o viªn thÓ hiÖn cho häc sinh khai th¸c theo gîi ý: - NhËn xÐt ®Æc ®iÓm ph©n bè c¸c má kho¸ng s¶n ViÖt Nam? - §Æc ®iÓm ®Þa chÊt ViÖt Nam: NhËn xÐt c¸c thang ®Þa tÇng ë n­íc ta (®¬n vÞ ph©n chia lín nhÊt thang ®Þa tÇng lµ giíi kû (hÖ) thÕ (thèng) kú thêi) cho häc sinh ®äc c¸c ®¬n vÞ ®Þa tÇng. Sau ®ã ®iÒn c¸c kiÕn thøc ®· ®äc vµo b¶ng sau: §¹i Kû ThÕ Thêi gian Ph©n bè (giíi) (hÖ) (thèng) (triÖu n¨m) (tØnh, vïng) - B¶n ®å ®Þa chÊt vµ c¸c vïng kÕ cËn thÓ hiÖn ®Þa chÊt vïng kÒ phÇn ®Êt liÒn ViÖt Nam - Mèi quan hÖ gi÷a ®Þa chÊt víi kho¸ng s¶n Nh­îc ®iÓm: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương4
5. - Mét sè ®èi t­îng kh«ng ®­îc gi¶i thÝch trªn b¶n ®å lín 4.B¶n ®å khÝ hËu +Tªn b¶n ®å : B¶n ®å khÝ hËu trang 7 Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam + Néi dung chÝnh: - ThÓ hiÖn khÝ hËu chung ViÖt Nam - - Nhiệt: + Nhiệt độ trung bình năm + Nhiệt độ trung bình tháng 1 và tháng 7 - Lượng mưa: + Lượng mưa trung bình năm. Những địa điểm mưa nhiều, mưa ít + Tổng lượng mưa từ tháng 11 đến tháng 4, từ tháng 5 đến tháng 10 - Gió: + Gió mùa đông + Gió màu hạ - Bão: (Hướng và tần suất) - Sự phân hóa khí hậu theo lãnh thổ: (phân tích biểu đồ khí hậu ở các địa điểm để thấy rõ) sự phân hóa tây, đông, bắc, nam; độ cao. + Nhiệt độ trung bình năm, nhiệt độ trung bình tháng 1 và tháng 7, nhiệt độ cực đại, nhiệt độ cực tiểu, biến trình nhiệt, biên độ nhiệt năm. + Lượng mưa trung bình năm, các tháng mùa mưa, các tháng mùa khô, tháng mưa lớn nhất, tháng mưa nhỏ nhất, biến trình mưa. + Gió: Các loại gió, gió chiếm ưu thế - Các miền khí hậu (điểm nổi bật về nhiệt, lượng mưa, gió mùa, bão) - Các vùng khí hậu (điểm nổi bật về nhiệt, lượng mưa, gió mùa, bão) + Néi dung phô: - C¸c b¶n ®å phô thÓ hiÖn nhiÖt ®é, l­îng m­a trung b×nh n¨m, c¸c th¸ng trong n¨m + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p nÒn chÊt l­îng: Mçi miÒn g¾n víi mét nÒn mµu - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu chuyÓn ®éng: ThÓ hiÖn yÕu tè giã, b·o vÝ dô : - mòi tªn mµu ®á thÓ hiÖn chÕ ®é giã mïa mïa h¹ - mòi tªn mµu xanh thÓ hiÖn chÕ ®é giã mïa mïa ®«ng - Mµu mòi tªn thÓ hiÖn b¶n chÊt giã (nãng, l¹nh) - H­íng mòi tªn chØ h­íng giã - §é lín, chiÒu dµi mòi tªn chØ c­êng ®é, hiÖn t­îng giã m¹nh, yÕu kh¸c nhau, lo¹i giã kh¸c nhau -H­íng giã vµ tÇn suÊt giã biÓu hiÖn: BiÓu ®å giã, l­îng m­a, nhiÖt ®é: Ph­¬ng ph¸p biÓu ®å ®Þnh vÞ - BiÓu ®å phô: Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn nÒn ®Þnh l­îng + Ph­¬ng ph¸p sö dông: Cho häc sinh tiÕn hµnh c¸c b­íc - B­íc 1: §äc c¸c miÒn khÝ hËu n­íc ta vÒ: -NhiÖt ®é - L­îng m­a - H­íng giã - Mèi quan hÖ gi÷a chóng - B­íc 2 : Ph©n tÝch tõng yÕu tè khÝ t­îng -Cã sù ph©n ho¸: -Theo mïa -Theo vÜ ®é -Theo ®é cao H¹n chÕ: - Kh«ng cã tÇn suÊt giã trong b¶n ®å trong khi b¶n ®å chó gi¶i cã - T¹i mét ®iÓm chØ ®Æt mét ký hiÖu trong khi ®ã trong b¶n ®å ®Æt 2 (VÝ dô: C¸c ®iÓm ®Æt biÓu ®å l­îng m­a; nhiÖt ®é, h­íng giã) 2.3.5. Trang Các hệ thống sông - Mạng lưới sông ngòi dày đặc, đa số sông nhỏ - Hướng sông ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương5
6. - Các hệ thống sông chính: + Mạng lưới: Dòng chính (nơi bắt nguồn, nơi đổ ra, hình thái dòng chính); các phụ và chi lưu; hình thái mạng lưới. + Lưu vực: diện tích - Lưu lượng nước và thủy chế của sông Hồng, Đà Rằng, Mê Kông 2.3.6. Trang Các nhóm và loại đất chính - Tính đa dạng 5. B¶n ®å ®Êt – thùc vËt vµ ®éng vËt + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å ®Êt, thùc vËt vµ ®éng vËt trang 8 Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam + Néi dung chÝnh: - - Các nhóm đất chính (các loại và tương quan diện tích, vùng phân bố). - Các loại đất (diện tích, phân bố) - Đặc điểm (màu sắc, độ dày tầng đất, thành phần cơ giới, ) của các loại đất feralit trên đá phiến sét, đất feralit trên đá ba zan, đất phù sa (đất mặn) 2.3.7. Trang Thực vật và động vật - Thực vật: + Sự đa dạng (loại, thảm thực vật) + Các thảm thực vật chính và sự phân bố - Động vật: + Sự đa dạng (loài) + Một số loài chính và sự phân bố + Các phân khu địa lí động vật ThÓ hiÖn ®Êt, thùc vËt vµ ®éng vËt n­íc ta + Néi dung phô - ThÓ hiÖn s«ng ngßi - Mét sè ®iÓm quÇn c­ + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - NÒn chÊt l­îng: - ThÓ hiÖn c¸c lo¹i ®Êt, mçi lo¹i ®Êt chiÕm vïng ph©n bè riªng - Vïng ph©n bè th«ng qua c¸c ký hiÖu: Th¶m thùc vËt; kh«ng cã ®­êng viÒn ®øt ®o¹n - Riªng rõng quèc gia, ®iÓm d©n c­ dïng ph­¬ng ph¸p ký hiÖu ®Þnh vÞ ®Æt ®óng vÞ trÝ n¬i ®èi t­îng ®ã - Ký hiÖu d¹ng ®­êng: ThÓ hiÖn s«ng + Ph­¬ng ph¸p sö dông: Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh sö dông b¶n ®å nµy b»ng c¸ch ®i tõ toµn thÓ ®Õn côc bé theo gîi ý: - Nh×n mµu s¾c tû lÖ lo¹i ®Êt nµo chiÕm nhiÒu nhÊt - §äc tõng lo¹i ®Êt - NhËn xÐt sù ph©n bè c¸c th¶m thùc vËt n­íc ta - Sù ph©n khu vùc ®éng vËt, ®äc tªn c¸c ®éng vËt chÝnh trong khu vùc nµy 6. B¶n ®å c¸c miÒn tù nhiªn + Tªn b¶n ®å: C¸c miÒn tù nhiªn A. MiÒn B¾c vµ §«ng B¾c Bé (trang 9) B. MiÒn T©y B¾c vµ Nam Trung Bé C. MiÒn Nam Trung Bé vµ Nam Bé (trang 10 Atl¸t) + Néi dung chÝnh - ThÓ hiÖn c¸c miÒn tù nhiªn n­íc ta - => 3 miền: Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ, Tây Bắc và Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Trong mỗi miền trình bày: - Vị trí địa lí - Địa hình - Độ cao, hướng, hướng nghiêng, hình thái (độ dốc, thung lũng, độ chia cắt. Mở rộng hay thu hẹp, ) một số dạng điạ hình nổi bật, sự phân hóa. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương6
7. - Bờ biển (tính đa dạng, các vịnh, đảo, quần đảo ) và vùng biển (thềm lục địa, độ sâu, rộng, dòng biển) - Sông ngòi: hướng, các hệ thống sông. + Néi dung phô - B¶n ®å nhá thÓ hiÖn vÞ trÝ ®Þa lý c¸c miÒn tù nhiªn n­íc ta - L¸t c¾t ®Þa h×nh ë mét sè vÞ trÝ ®Æc biÖt - HÖ thèng s«ng ngßi: - §Ó ®Þnh h­íng ®Þa h×nh - C¸c ®iÓm quÇn c­; ®­êng giao th«ng + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p ®­êng b×nh ®é kÕt hîp ph©n tÇng mµu ®é cao thÒ hiÖn ®Þa h×nh, mçi tÇng mµu chØ nhiÒu chØ sè cã sè l­îng - Ph­¬ng ph¸p ®iÓm ®é cao: ThÓ hiÖn mét sè ngän nói cao ë n­íc ta + Ph­¬ng ph¸p sö dông Gióp häc sinh ®äc b¶n ®å miÒn víi gîi ý: - §Þa h×nh nµo lµ chÝnh; phô - C¸c d·y nói chÝnh ë ViÖt Nam: Hoµng Liªn S¬n; Tr­êng S¬n - C¸c s¬n nguyªn; cao nguyªn: Tªn; vÞ trÝ, h­íng - C¸c ngän nói cao > 2000m - C¸c ®ång b»ng lín, nhá - §äc c¸c l¸t c¾t: Tõ n¬i xuÊt ph¸t (cao nhÊt) ®Õn thÊp nhÊt qua nh÷ng d¹ng ®Þa h×nh nµo H¹n chÕ - C¸c l¸t c¾t ®Þa h×nh cßn ch­a phï hîp nªn cã thÓ h×nh thµnh biÓu t­îng sai cho häc sinh 7. B¶n ®å d©n sè ViÖt Nam Tªn b¶n ®å : B¶n ®å d©n sè ViÖt Nam Néi dung chÝnh: - ThÓ hiÖn ®Æc ®iÓm d©n sè ViÖt Nam - Số dân và sự gia tăng số dân: + Dân số Việt Nam qua các năm + Cơ cấu dân số : Giới, độ tuổi + Cơ cấu dân số theo thành thị và nông thôn + Sự phân bố dân cư: (giữa đồng bằng, trung du và miền núi; giữa thành thị và nông thôn) - Lao động: + Nguồn lao động ( tỉ lệ so với số dân, số lượng tăng thêm mỗi năm từ 1999 đến 2007) + Cơ cấu lao động theo ngành kinh tế - Đô thị: + Quy mô đô thị (theo số dân) + Phân cấp đô thị + Chức năng đô thị + Phân bố mạng lưới đô thị + Tình hình gia tăng dân số đô thị qua cấc năm - Sè d©n ViÖt nam qua c¸c thêi k× Néi dung phô : - C¬ cÊu d©n sè theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi - C¸c ®iÓm d©n c­ ®« thÞ n¨m 2003 - C¬ cÊu d©n sè ho¹t ®éng theo c¸c ngµnh kinh tÕ n¨m 2000 Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn : - Ph­¬ng ph¸p nÒn ®Þnh l­îng kÕt hîp víi ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i - Ph­¬ng ph¸p kÝ hiÖu Ph­¬ng ph¸p sö dông : - B­íc 1: Cho häc sinh ®äc tªn b¶n ®å vµ b¶n chó gi¶i - B­íc 2 :Cho häc sinh quan s¸t b¶n ®å vµ tr¶ lêi c©u hái sau: + NhËn xÐt mµu s¾c mËt ®é gi÷a c¸c khu vùc trong c¶ n­íc - NhËn xÐt mËt ®é d©n sè gi÷a c¸c vïng - So s¸nh mËt ®é d©n sè gi÷a c¸c vïng ®ång b»ng vµ trung du miÒn nói, vïng ven biÓn - Tõ ®ã rót ra qui luËt ph©n bè d©n c­ n­íc ta ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương7
8. + NhËn xÐt sè d©n n­íc ta qua c¸c thêi k× dùa theo biÓu ®å thÓ hiÖn sè d©n ViÖt Nam tõ n¨m 1921 ®Õn n¨m 2003 + So s¸nh 2 th¸p d©n sè n¨m 1989 vµ n¨m 1999 víi c¸c néi dung : - H×nh d¹ng th¸p tuæi nãi lªn ®iÒu g× - C¬ cÊu d©n sè theo ®é tuæi, giíi tÝnh - TØ lÖ d©n sè theo nhãm tuæi - Xu h­íng ph¸t triÓn d©n sè trong t­¬ng lai - Tõ ®ã rót ra nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, biÖn ph¸p gi¶i quyÕt + Ph©n tÝch biÓu ®å c¬ cÊu d©n sè ho¹t ®éng theo nghµnh n¨m 2000-Tõ ®ã rót ra xu h­íng chuyÓn dÞch d©n sè theo nghµnh - B­íc 3 : Cho häc sinh tæng kÕt ®Æc ®iÓm d©n sè ViÖt Nam H¹n chÕ cña b¶n ®å: - B¶n ®å thÓ hiÖn d©n sè ViÖt Nam nh­ng kh«ng nªu râ n¨m nµo - Ranh giíi hµnh chÝnh tØnh thµnh kh«ng cã gi¸ trÞ 8. B¶n ®å d©n téc ViÖt Nam Néi dung chÝnh : - Tên dân tộc, số người, ngôn ngữ. - Phân bố các dân tộc. Néi dung phô : - ThÓ hiÖn 54 d©n téc cã trªn l·nh thæ n­íc ta vµ sè d©n cña c¸c d©n téc nµy - TØ lÖ c¸c d©n téc chÝnh ë n­íc ta Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn : - Ph­¬ng ph¸p vïng ph©n bè : §­îc thÓ hiÖn b»ng c¸c mµu s¾c kh¸c nhau biÓu thÞ c¸c nhãm ng«n ng÷ trªn c¸c vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh hoÆc xen kÏ lÉn nhau Ph­¬ng ph¸p sö dông : - B­íc 1 : Cho häc sinh ®äc tªn b¶n ®å, b¶n chó gi¶i - B­íc 2 : Yªu cÇu häc sinh dùa vµo kiÕn thøc ®· häc vµ b¶n ®å d©n téc, b¶n ®å hµnh chÝnh tr¶ lêi c¸c c©u hái sau : o N­íc ta cã bao nhiªu thµnh phÇn d©n téc ? o Cã bao nhiªu hÖ ng«n ng÷ chÝnh ? o NhËn xÐt sù ph©n bè c¸c thµnh phÇn d©n téc, nhãm ng«n ng÷( VD : nhãm ng«n ng÷ ViÖt - M­êng; Tµy - Th¸i ) o Nh©h xÐt tØ lÖ c¸c nhãm d©n téc ë n­íc ta ? - B­íc 3 : Rót ra ®Æc ®iÓm chung vÒ d©n téc n­íc ta H¹n chÕ : - Sù ph©n chia nhãm ng«n ng÷ kh«ng ®ång nhÊt gi÷a s¸ch gi¸o khoa vµ ¸t l¸t o VD : - S¸ch gi¸o khoa chia hÖ ng«n ng÷ thµnh 3 dßng chÝnh lµ dßng Nam ¸, Nam §¶o, H¸n - T¹ng . ¸t l¸t chia thµnh 5 ng÷ hÖ : Nam - ¸, Hm«ng - Dao, Th¸i - Ka®ai, Nam §¶o, H¸n - T¹ng - §iÒu nµy khiÕn cho häc sinh rÊt khã kh¨n trong viÖc nhËn xÐt, chÝnh v× vËy ph¶i c¨n cø vµo s¸ch gi¸o khoa ®Ó nhËn biÕt 9. B¶n ®å n«ng nghiÖp chung +Tªn b¶n ®å: B¶n ®å n«ng nghiÖp chung trang 13 Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam + Néi dung chÝnh ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương8
9. 7 vùng nông nghiệp: tên, vị trí, điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội, chuyên môn hóa sản xuất. - Cơ cấu ngành nông nghiệp; giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất của các ngành trong nông nghiệp; sự thay đổi về giá trị và cơ cấu nông nghhiệp - Một số loại đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp và đất phi nông nghiệp (diện tích, sự phân bố) - Hiện trạng sử dụng đất + Néi dung phô - HÖ thèng s«ng, ®iÓm d©n c­ - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n - Mét sè h×nh ¶nh minh ho¹ c¸c c©y trång n«ng nghiÖp quan träng - B¶n ®å phô thÓ hiÖn quÇn ®¶o Tr­êng Sa + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p vïng ph©n bè: ThÓ hiÖn c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c nhau - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu: -T­îng h×nh: ChØ mét sè lo¹i c©y, con chñ yÕu -D¹ng ®­êng: ThÓ hiÖn ranh giíi, s«ng ngßi ®Òu n»m trong vïng ph©n bè - Ch÷ sè La m· tõ I VII thÓ hiÖn 7 vïng n«ng nghiÖp ViÖt Nam + Ph­¬ng ph¸p sö dông Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh sö dông b¶n ®å qua gîi ý: - NhËn xÐt sù ph©n bè, diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp chÝnh ë ViÖt Nam - Sù ph©n bè c¸c lo¹i c©y, con chñ yÕu ë n­íc ta - Hoµn thµnh b¶ng sau khi ®äc Tªn vïng HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt C©y trång chÝnh VËt nu«i H¹n chÕ B¶n ®å thÓ hiÖn qu¸ nhiÒu néi dung, cã thÓ t¸ch ra thµnh b¶n ®å phô 10. B¶n ®å n«ng nghiÖp + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å n«ng nghiÖp trang 14 Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam +Néi dung chÝnh: Lúa: + Giá trị sản xuất cây nông nghiệp trong tổng gá trị ngành trồng trọt + Diện tích gieo trồng lúa (so với diện tích gieo trông cây lương thực, diện tích qua các năm) + Sản lượng lúa (qua các năm) + Các vùng sản xuất lương thực lớn nhất cả nước, các tỉnh trồng lúa (diện tích, sản lượng) lớn nhất cả nước. - Cây công nghiệp: + Giá trị sản xuất cây công nghiệp trong tổng giá trị sản xuất ngành trồng trọt + Diện tích gieo trồng cây công nghiệp (so với diện tích gieo trồng, diện tích gieo trồng của cây hàng năm so với cây lâu năm) + Một số cây công nghiệp chủ yếu ( Diện tích, sản lượng, sự phân bố): Cà phê, cao su, điều + Sự phân bố của một số cây công nghiệp hàng năm và lâu năm: Bông, mía, lạc, thuốc lá, đỗ tương, dâu tằm, dừa, hồ tiêu, cao su, cà phê, điều + Diện tích trồng cây công nghiệp của các tỉnh - Chăn nuôi: + Giá trị sản xuất ngành chăn nuôi trong tổng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp + Cơ cấu giá trị sản xuất ngành chăn nuôi qua các năm + Số lượng gia súc gia cầm + Sản lượng thịt hơi suất chuồng của các tỉnh theo đầu người ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương9
10. + Sự phân bố của trâu, bò, lợn + Néi dung phô: - DiÖn tÝch vµ s¶n l­îng lóa c¶ n­íc qua c¸c n¨m - C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n l­îng ngµnh ch¨n nu«i qua c¸c n¨m - Sè l­îng gia sóc b×nh qu©n + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn: - Ph­¬ng ph¸p b¶n ®å – biÓu ®å - Ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i: Cã diÖn tÝch, tªn tØnh, ký hiÖu + Ph­¬ng ph¸p sö dông Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh sö dông b¶n ®å qua c¸c gîi ý: - NhËn xÐt vÒ diÖn tÝch vµ s¶n l­îng lóa c¸c tØnh; cho häc sinh ®o, tÝnh trªn b¶n ®å - Sè l­îng gia sóc vµ gia cÇm c¸c tØnh - Sù ph©n bè lóa; ch¨n nu«i; hoa mµu; c¸c c©y c«ng nghiÖp chÝnh ë n­íc ta - NhËn xÐt vÒ diÖn tÝch trång lóa so víi diÖn tÝch trång c©y l­¬ng thùc - Tû lÖ diÖn tÝch trång c©y hoa mµu so víi tæng diÖn tÝch trång c©y l­¬ng thùc tõ ®ã rót ra nhËn xÐt? - NhËn xÐt diÖn tÝch trång hoa mµu vµ tæng s¶n l­îng hoa mµu? - C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n l­îng ngµnh ch¨n nu«i qua c¸c n¨m? - Tû lÖ diÖn tÝch trång c©y c«ng nghiÖp so víi tæng diÖn tÝch gieo trång ®· sö dông - DiÖn tÝch gieo trång c©y c«ng nghiÖp qua c¸c n¨m (c©y l©u n¨m, hµng n¨m) H¹n chÕ Trong cïng mét b¶n ®å thÓ hiÖn 2 gam mµu nãng, l¹nh ®èi lËp h¼n víi nhau ®Ó thÓ hiÖn cïng mét ®èi t­îng nh­ diÖn tÝch trång lóa so víi diÖn tÝch trång c©y l­¬ng thùc. V× vËy häc sinh sÏ ph©n tÝch khã trùc quan h¬n 11. B¶n ®å l©m – ng­ nghiÖp + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å l©m nghiÖp vµ ng­ nghiÖp (trang 15) Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam + Néi dung chÝnh 2.3.14. Trang Lâm nghiệp và thủy sản - Giá trị sản xuất thủy sản trong tổng giá trị sản xuất nông lâm thủy sản + Các điều kiện tự nhiên để phát triển ngành thủy sản (bờ biển, vùng đặc quyền kinh tế trên biển, các bãi tôm và bãi cá, bãi triều, đầm phá, hải đảo, vũng vịnh, sông suối, kênh rạch, ao hồ ) + Sản lượng thủy sản (khai thác, nuôi trồng) + Phân bố (các tỉnh có khai thác và nuôi trồng, các tỉnh dẫn đầu về sản lượng đánh bắt và nuôi trồng thủy sản lớn) - Lâm nghiệp + Diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng của cả nước qua các năm, tỉ lệ diện tích rừng so với tỉ lệ diện tích mỗi tỉnh. + Thành tựu về trồng rừng + Giá trị sản xuất lâm nghệp + Néi dung phô - ThÓ hiÖn s¶n l­îng thuû s¶n c¶ n­íc qua c¸c mµu - QuÇn ®¶o Tr­êng Sa thÓ hiÖn toµn vÑn l·nh thæ - H×nh ¶nh ®Æc tr­ng cña hai ngµnh l©m nghiÖp, thuû s¶n 11. B¶n ®å l©m nghiÖp vµ thuû s¶n ViÖt Nam + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i: ThÓ hiÖn tû lÖ diÖn tÝch rõng - Ph­¬ng ph¸p cartodiagran: ThÓ hiÖn quy m« gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp cña c¸c tØnh vµ thµnh phè. S¶n l­îng thuû s¶n ®¸nh b¾t vµ nu«i trång c¸c tØnh vµ thµnh phè + Ph­¬ng ph¸p sö dông - Gi¸o viªn cho häc sinh sö dông b¶n ®å theo gîi ý - NhËn xÐt vÒ tû lÖ diÖn tÝch rõng so víi diÖn tÝch toµn tØnh chung c¶ n­íc - TØnh cã tû lÖ diÖn tÝch rõng so víi diÖn tÝch rõng nhiÒu nhÊt ? lµ bao nhiªu ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 10
11. - TÝnh quy m« gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp lína nhÊt? nhá nhÊt? v× sao? - NhËn xÐt chung vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp n­íc ta - NhËn xÐt s¶n l­îng thuû s¶n ®¸nh b¾t vµ nu«i trång c¸c tØnh vµ thµnh phè n­íc ta? NhËn xÐt chung vÒ s¶n l­îng thuû s¶n n­íc ta qua c¸c n¨m - KÓ tªn c¸c ng­ tr­êng lín cña n­íc ta - NhËn xÐt chung vÒ ngµnh thuû s¶n n­íc ta H¹n chÕ: C¸c b·i c¸, t«m thÓ hiÖn b»ng c¸c ®­êng liªn tôc nh­ vËy kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt hiÖn t­îng lµ sù di chuyÓn liªn tôc cña c¸c ng­ tr­êng nµy. 12. B¶n ®å c«ng nghiÖp chung + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å c«ng nghiÖp chung trang 16 Atl¸t ®Þa lý + Néi dung chÝnh: - Giá trị sản xuất công nghiệp (giá trị sản xuất công nghiệp của cả nước qua các năm) - Cơ cấu công nghiệp theo ngành: + Đa dạng: dẫn chứng + Cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp theo ngành - Cơ cấu công nghiệp theo lãnh thổ: + Các khu vực tập trung công nghiệp, các khu vực chậm phát triển công nghiệp + Các tung tâm công nghiệp (phân theo giá trị sản xuất công nghiệp) + Giá trị sản xuất công nghiệp của các tỉnh so với cả nước - Cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế + Các thành phần kinh tế trong công nghiệp + Giá trị sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế + Néi dung phô - ThÓ hiÖn gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp qua c¸c n¨m - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph©n theo nhãm ngµnh c«ng nghiÖp - H×nh ¶nh khai th¸c than ë Qu¶ng Ninh vµ b¶n ®å phô thÓ hiÖn quÇn ®¶o Tr­êng Sa. Sù ph©n bè c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ chèt ë n­íc ta + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn thÓ hiÖn c¸c trung t©m c«ng nghiÖp, ®iÓm c«ng nghiÖp, ngµnh c«ng nghiÖp ®Æt ®óng vÞ trÝ, ®óng ®èi t­îng + Ph­¬ng ph¸p sö dông Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc b¶n ®å vµ gîi ý: - NhËn xÐt sù ph©n bè c¸c trung t©m c«ng nghiÖp n­íc ta - C¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n c¸c trung t©m c«ng nghiÖp nµy - NhËn xÐt c¸c b¶n ®å H¹n chÕ Ký hiÖu kh«ng thèng nhÊt : -VÝ dô ký hiÖu nhµnh ®iÖn tö ë trªn b¶n ®å vµ b¶ng chó gi¶i lµ thèng nhÊt nh­ng trong biÓu ®å phô “gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph©n theo nhãm ngµnh c«ng nghiÖp” l¹i g¾n thªm tõ “tin häc” lµm cho b¶n ®å thiÕu tÝnh chÆt chÏ Trung t©m c«ng nghiÖp vµ ®iÓm c«ng nghiÖp cïng ®­îc ph©n laäi theo mét thang chØ sè l­îng còng lµ ®iÒu bÊt hîp lý 13. B¶n ®å c«ng nghiÖp + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å c«ng nghiÖp n¨ng l­îng + Néi dung chÝnh Công nghiệp năng lượng - Cơ cấu ngành công nghiệp năng lượng - Tỉ trọng giá trị sản xuất của công nghiệp năng lượng trong tổng giá trị sản xuất của toàn ngành công nghệp b. Công nghiệp khai thác nguyên nhiên liệu - Khai thác than: + Các mỏ than khai thác (than đá, than nâu, than bùn) + Sản lượng than sạch ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 11
12. - Khái thác dầu khí + Các mỏ dầu, khí đốt khai thác + Sản lượng dầu thô - Công nghiệp điện lực: + Sản lượng điện + Cơ cấu công nghiệp điện lực + Các nhà máy thủy điện xây dựng và đang xây dựng + Các nhà máy nhiệt điện: hệ thống trạm và đường dây tải điện - Tỉ trọng giá trị sản xuất của công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm so với toàn ngành công nghiệp - Giá trị sản xuất công nghiệp lương thực, thực phẩm qua các năm - Các ngành chế biến chính (tên, phân bố) - Các trung tâm công nghiệp chế biến lượng thực, thực phẩm (rất lớn, lớn, vừa, nhỏ) d. Công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng - Ti trọng giá trị sản xuất cuả công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng so với toàn ngành công nghiệp - Giá trị sản xuất công nghiệp hàng tiêu dùng qua các năm - Các ngành sản xuất chính (tên, phân bố) - Các trung tâm công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng (rất lớn, lớn, vừa, nhỏ) - B¶n ®å c«ng nghiÖp n¨ng l­îng: ThÓ hiÖn sù ph©n bè c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, côm diezen, c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn ®ang x©y dùng vµ c¸c má than, má dÇu ®ang khai th¸c, hÖ thèng ®­êng d©y t¶i ®iÖn 500kv, tr¹m biÕn ¸p - B¶n ®å c«ng nghiÖp luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö, tin häc thÓ hiÖn quy m« gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp (tû ®ång), c¸c ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö, tin häc ho¸ chÊt - B¶n ®å c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm: ThÓ hiÖn sù ph©n bè vµ quy m« gi¸ trÞ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm (tû ®ång) + Néi dung phô *B¶n ®å c«ng nghiÖp n¨ng l­îng - BiÓu ®å phô thÓ hiÖn s¶n l­îng dÇu th«, than s¹ch qua c¸c n¨m - BiÓu ®å trßn gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n¨ng l­îng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp *B¶n ®å c«ng nghiÖp luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö tin häc, ho¸ chÊt - BiÓu ®å trßn thÓ hiÖn gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp (%) *B¶n ®å c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm - BiÓu ®å cét chồng: ThÓ hiÖn gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm qua c¸c n¨m (tû ®ång) - BiÓu ®å trßn thÓ hiÖn gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ký hiÖu d¹ng ®­êng thÓ hiÖn s«ng, ®­êng d©y t¶i ®Þªn, ®­êng Quèc tÕ - Trung t©m c«ng nghiÖp ®­îc thÓ hiÖn b»ng vßng trßn víi c¸c quy m« kh¸c nhau, bªn trong ®Æt c¸ ngµnh c«ng nghiÖp víi c¸c ký hiÖu kh¸c nhau + Ph­¬ng ph¸p sö dông Cho häc sinh nhËn xÐt - Sù ph©n bè c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn, thuû ®iÖn lín ë n­íc ta kÕt luËn chung ngµnh c«ng nghiÖp n¨ng l­îng - Sù ph©n bè c«ng nghiÖp luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö, tin häc, ho¸ chÊt kÕt luËn chung - Sù ph©n bè c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm kÕt luËn chung sù ph¸t triÓn cña ngµnh nµy H¹n chÕ -Trªn c¸c biÓu ®å cét kh«ng ghi 1mm t­¬ng øng víi bao nhiªu tû ®ång do chó gi¶i thiÕu nªn c¸c em muèn t×m hiÓu xem c¸c ngµnh ph¸t triÓn qua c¸c n¨m ra sao sÏ gÆp khã kh¨n -B¶n ®å c«ng nghiÖp luyÖn kim, c¬ khÝ, ®iÖn tö, tin häc, ho¸ chÊt cã ký hiÖu lµ h/c vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt song ë b¶n ®å chung l¹i gi¶i thÝch lµ “ho¸ chÊt ph©n bè” nh­ vËy É«i sai vÒ biªn tËp lµm cho cÊu tróc Atl¸t kh«ng chÆt chÏ -Ký hiÖu “s¶n xuÊt giÊy xenlulo” trong b¶n ®å chung song trong b¶n ®å c«ng nghiÖp nhÑ l¹i dïng lµ “gç, giÊy, xenlul«” ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 12
13. -B¶n ®å c«ng nghiÖp n¨ng l­îng vÞ trÝ nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn U«ng BÝ biÓu hiÖn qu¸ sai lÖch so víi thùc tÕ 14. B¶n ®å giao th«ng + Tªn b¶n ®å: Giao th«ng + Néi dung chÝnh Các loại hình vận tải - Đường bộ: + Mạng lưới rộng khắp + Các tuyến đường chính + Các cửa khẩu quốc tế - Đướng sắt: các tuyến đường sắt - Đường sông: các cảng sông, các tuyến vận tải đường sông - Đường biển + Các tuyến đường biển ven bờ + Các cảng biển và cụm cảng quan trọng - Đường hàng không + Các sân bay: (nội địa, quốc tế + Các đường bay: (nội địa, quốc tế) + Ba đầu mối chủ yếu + Néi dung phô - Ranh giíi c¸c tØnh, thµnh - Tªn c¸c tØnh; tØnh lþ; cöa khÈu - H×nh ¶nh ®oµn tµu thèng nhÊt B¾c Nam, sù toµn vÑn l·nh thæ ë b¶n ®å phô + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ký hiÖu d¹ng ®­êng thÓ hiÖn c¸c ®èi t­îng ph©n bè kÐo dµi theo tuyÕn nh­ ®­êng s¾t, bé, hµng kh«ng, biÓn, s«ng, ranh giíi - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu thÓ hiÖn s©n bay, bÕn c¶ng, cöa khÈu + Ph­¬ng ph¸p sö dông §äc tªn c¸c tuyÕn ®­êng chÝnh: - Quèc lé 1A - -N¬i xuÊt ph¸t - TuyÕn ®­êng s¾t thèng nhÊt - -KÕt thóc - §i qua vïng - C¸c tuyÕn giao th«ng §«ng – T©y - C¸c bÕn c¶ng, s©n bay H¹n chÕ Ký hiÖu m¸y bay ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng, Hµ Néi ®­îc thÓ hiÖn mµu ®á song ë b¶n ®å vïng còng t¹i ®Þa ®iÓm nµy m¸y bay ®­îc ký hiÖu mµu ®en khã giải thÝch 15. B¶n ®å th­¬ng m¹i + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å th­¬ng m¹i; ngo¹i th­¬ng + Néi dung chÝnh - Nội thương: + Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của nước ta phân theo thành phần kinh tế qua các năm + Những nơi có nội thương phát triển (tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của các tỉnh tính theo đầu người) + Cơ cấu giá trị hàng xuất nhập khẩu + Các mặt hàng xuất nhập khẩu - Ngoại thương: + Giá trị xuất - nhập khẩu hàng hóa qua các năm + Cơ cấu giá trị hàng xuất - nhập khẩu ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 13
14. + Các mặt hàng xuất - nhập khẩu + Thị trường xuất khẩu và thị trường nhập khẩu + B¶n ®å th­¬ng m¹i - ThÓ hiÖn tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ doanh thu dÞch vô c¸c tØnh tÝnh theo ®Çu ng­êi - Tæng sè ng­êi kinh doanh th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô cña c¸c tØnh - XuÊt nhËp khÈu cña c¸c tØnh +B¶n ®å ngo¹i th­¬ng: ThÓ hiÖn kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc + Néi dung phô B¶n ®å th­¬ng m¹i - ThÓ hiÖn c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng xuÊt nhËp khÈu - Tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ doanh thu dÞch vô qua mét sè n¨m - XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua c¸c n¨m (tû USD) B¶n ®å ngo¹i th­¬ng - ThÓ hiÖn b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n bè sè l­îng + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn B¶n ®å th­¬ng m¹i - Ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i: ThÓ hiÖn tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ doanh thu dÞch vô c¸c tØnh theo ®Çu ng­êi chia 5 cÊp - Ph­¬ng ph¸p Cartodiagran: ThÓ hiÖn b»ng biÓu ®å cét, trßn + Ph­¬ng ph¸p sö dông B¶n ®å th­¬ng m¹i - §äc vµ ghi tªn c¸c tØnh cã sè l­îng b¸n lÎ hµng ho¸ vµ doanh thu dÞch vô c¸c tØnh theo ®Çu ng­êi cao nhÊt vµ thÊp nhÊt - Sè ng­êi ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô cña tØnh cao nhÊt vµ thÊp nhÊt - Gi¶i thÝch biÓu ®å c¬ cÊu gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu n­íc ta - NhËn xÐt tæng møc b¸n lÎ vµ doanh thu dÞch vô cña n­íc ta qua c¸c n¨m B¶n ®å ngo¹i th­¬ng - NhËn xÐt kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc vµ l·nh thæ xÕp theo thø tù tõ lín ®Õn bÐ - NhËn xÐt sù xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ n­íc ta qua c¸c n¨m vµ gi¶i thÝch 16. B¶n ®å du lÞch ViÖt Nam + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å du lÞch + Néi dung chÝnh - Tài nguyên du lịch: (tự nhiên, nhân văn) - Tình hình phát triển du lịch + Khách du lịch và doanh thu từ du lịch + Cơ cấu khách du lịch quốc tế phân theo quốc gia, khu vực, vùng lãnh thổ - Các trung tâm du lịch (trung tâm quốc gia, trung tâm vùng) - Các vùng du lịch + Néi dung phô - BiÓu ®å cét thÓ hiÖn khchs du lÞch vµ doanh thu tõ du lÞch qua c¸c n¨m - BiÓu ®å trßn thÓ hiÖn kh¸ch du lÞch quèc tÕ ®Õn ViÖt Nam qua c¸c n¨m - h×nh ¶nh vÒ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n (cè ®« HuÕ), tù nhiªn (VÞnh H¹ Long) - B¶n ®å nhá thÓ hiÖn sù toµn vÑn l·nh thæ ViÖt Nam + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu thÓ hiÖn trung t©m du lÞch, t×a nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n - Ph­¬ng ph¸p ®­êng ®¼ng trÞ: Dïng ®¼ng cao + Ph­¬ng ph¸p sö dông - XÕp lo¹i mét sè trung t©m du lÞch theo c¸c cÊp ®é hk¸c nhau - Nªu râ sù ph©n bè mét sè tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ nh©n v¨n næi tiÕng - NhËn xÐt vÓ sè kh¸ch du lÞch vµ doanh thu du lÞch qua c¸c n¨m - NhËn xÐt vÒ c¬ cÊu kh¸ch quèc tÕ ®Õn ViÖt Nam qua c¸c n¨m 17. B¶n ®å vïng kinh tÕ B¾c Bé; B¾c Trung Bé; Nam Trung Bé; Nam Bé + Tªn b¶n ®å: B¶n ®å ®Þa lý chung (trang 21 Atl¸t ®Þa lý ViÖt Nam) ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 14
15. B¶n ®å kinh tÕ (trang 22;23;24) + Néi dung chÝnh B¶n ®å ®Þa lý chung - ThÓ hiÖn tù nhiªn chung vïng B¾c Bé; B¾c TRung Bé; Nam Trung Bé; Nam Bé - §Þa h×nh - §Êt - S«ng ngßi - Kho¸ng s¶n B¶n ®å kinh tÕ - ThÓ hiÖn c¸c trung t©m kinh tÕ lín vµ c¸c ngµnh kinh tÕ chñ chèt (gåm c«ng nghiÖp; n«ng nghiÖp; l©m nghiÖp; dÞch vô ) + Néi dung phô - ThÓ hiÖn GDP cña vïng so víi GDP c¶ n­íc - C¬ cÊu GDP cña vïng ph©n theo ngµnh + Ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu: ThÓ hiÖn kho¸ng s¶n; trung t©m c«ng nghiÖp; c¸c ngµnhg kinh tÕ - Ph­¬ng ph¸p ®­êng ®¼ng trÞ: §¼ng cao - Ph­¬ng ph¸p ký hiÖu d¹ng ®­êng: ThÓ hiÖn hÖ thèng s«ng, tuyÕn ®­êng chÝnh + Ph­¬ng ph¸p sö dông Gi¸o viªn cho häc sinh sö dông b¶n ®å theo gíi ý sau: +B¶n ®å ®Þa lý chung: - Vïng §«ng B¾c: §äc tªn cads c¸nh cung, h­íng - Vïng T©y B¾c: NhËn xÐt ®é cao vïng T©y B¾c + B¶n ®å kinh tÕ: - C¸c trung t©m kinh tÕ tõ lín ®Õn nhá - C¸c ngµnh kinh tÕ chñ chèt ë c¸c trrung t©m nµy - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ - Nªu sù ph©n bè mét sè ®èi t­îng n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp - NhËn xÐt GDP vïng so víi c¶ n­íc - NhËn xÐt c¬ cÊu GDP vïng ph©n theo ngµnh 3. Phương pháp làm việc với nhiều trang Atlat Địa lí Việt Nam 3.1. Phương pháp Phương pháp làm việc với nhiều trang Atlat Địa lí Việt Nam thông thường là chồng xếp bản đồ, so sánh hoặc tổng hợp các đối tượng địa lí với nhau ở cùng một lãnh thổ. Ví dụ yêu cầu phân tích sự phát triển và phân bố ngành công nghiệp điện lực Việt Nam, đòi hỏi sử dụng nhiều trang bản đồ khác nhau để phân tích điều kiện tự nhiên (các trang hệ thống sông, trang Khí hậu, trang Địa chất, ) điều kiện kinh tế xã hội (trang Dân cư), tình hình phát triển và phân bố (trang Công nghiêp. Hoặc yêu cầu giải thích tại sao Đông Nam Bộ là vùng phát triển nhất nước ta, đòi hỏi nhiều trang bản đồ để phân tích các điều kiện phát triển, tình hình phát triển nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ của Đông Nam Bộ so với các vùng khác trong cả nước. Phươnng pháp sử dụng nhiều trang bản đồ dựa trên kĩ thuật sử dụng từng trang bản đồ, nghĩa là phải có đề cương (dàn bài) cụ thể cho từng trang ở nội dung liên quan đến yêu cầu. Tuy nhiên ở mỗi trang không phải trình bày tất cả các nội dung, mà chỉ quan tâm đến nội dung cần đi sâu. Chẳng hạn để phân tích về công nghiệp điện lực, ở trang Các hệ thống sông chỉ cần quan tam đến hình thái của các sông, ở trang Công nghiệp chỉ cần quan tâm đến các nhà máy điện, mạng lưới truyền tải điện 3.2. Thí dụ minh họa a. Thí dụ 1: Dựa vào át lát địa lí Việt Nam và kiến thức đã học, hãy so sánh các điều kiện phát triển cây công nghiệp lâu năm ở Trung du và miền núi phía Bắc với Tây Nguyên Để trả lời câu hỏi này cần sử dụng các trang Atlat vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, vùng Tây Nguyên, các miền tự nhiên, các nhóm đất chính, khí hậu, hệ thống sông. Dân cư, dân tộc Hướng dẫn: So sánh các điều kiện phát triển cây công nghiệp lâu năm ở Trung du và miền núi Bắc Bộ với Tây Nguyên - Nêu vị trí địa lí của 2 vùng - Phân tích những điểm giống và khác nhau về: + Điều kiện tự nhiên: (địa hình, đất đai, khí hậu, nguồn nước) ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 15
16. + Điều kiện kinh tế xã hội: Dân cư lao động, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật, chính sách của Đảng Nhà nước, thị trường) b. Thí dụ 2. Dựa vào át lát địa lí Việt Nam và kiến thức đã học hãy so sánh thế mạnh tự nhiên để phát triển nông nghiệp ở Trung du và miền núi phía Bắc với Tây Nguyên Để trả lời câu hỏi này cần sử dụng các trang Atlat về các miền tự nhiên. Các nhóm đất. Hướng dẫn: a. Giống nhau: - Có các cao nguyên và đồi thấp, tạo điều kiện cho phát triển trồng trọt, chăn nuôi, (Mộc Châu, Sơn La, Playku, Đắc Lắc ) - Đất đai: Nhóm đất feralit với diện tích rộng, thuận lợi cho trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, cây lương thực, hoa màu - Khí hậu: Có cả nhiệt đới và cận nhiệt cho phép trồng nhiều loại cây. b. Khác nhau: - Trung du và miền núi Bắc Bộ: + Đất: phần lớn là đất feralit trên đá phiến, đá vôi và các đá mẹ khác; còn có đất phù sa cổ ở trung du, đất phù sa dọc các thung lũng sông và các cánh đồng giữa núi Than Uyên, Nghĩa Lộ ) tạo điều kiện trồng nhiều loại cây. + Khí hậu: Nhiệt đới ẩm gió mùa, có mùa đông lạnh, lại chịu ảnh hưởng sâu sắc của địa hình vùng núi là thế mạnh đặc biệt để phát triển cây công nghiệp có nguồn gốc cận nhiệt và ôn đới (chè, trẩu, sở, hồi ). Khí hậu núi cao ở vùng núi Hoàng Liên Sơn, vùng núi giáp bên giới Cao Bằng, Lạng Sơn, ) thuận lợi cho trồng cây thuốc quý, cây rau ôn đới + Có nhiều đồng cỏ trên các cao nguyên Mộc Châu, để phát triển chăn nuôi trâu, bò, ngựa, dê - Tây Nguyên: + Đất bazan mà mỡ, tập trung với diện tích rộng, thuận lời cho phát triển cây công nghiệp lâu năm (cà phê, cao su, hồ tiêu, ) trên quy mô lớn. + Khí hậu có tính chất cận xích đạo gió mùa, thuận lợi cho trồng các cây công nghiệp lâu năm nhiệt đới (cao su, hồ tiêu, cafe, ). Trên các cao nguyên cao trên 1000m (Lâm Viên, khí hậu khá mát mẻ thuận lợi cho trồng các cây có nguồn gốc cận nhiệt đới, + Một số nơi có đồng cỏ tạo điều kiện phát triển chăn nuôi trâu bò. Câu hỏi, bài tập. Câu 1. a. Hãy phân tích thế mạnh và hạn chế trong việc phát triển công nghiệp của vùng Đông Nam Bộ. b.Hãy trình bày và phân tích trung tâm công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. a.Thế mạnh và hạn chế: a.1. Dùng bản đồ NN trang 13 để: +Xác định vị trí, giới hạn của vùng, đánh giá vị trí vùng. +Đối chiếu bản đồ NN chung với các bản đồ cần sử dụng khác, để xác định tương đối ranh giới của vùng. a.2. Sử dụng bản đồ Đông Nam Bộ trang 24 để xác định tiềm năng của vùng: + Tự nhiên: -Các mỏ dầu -Rừng ở phía Tây Bắc của vùng. + KT-XH: -Nhiều TTCN lớn, đặc biệt thành phồ Hồ Chí Minh, nên có nhiều lao động lành nghề, có trình độ kỹ thuật cao. -Vùng còn là vùng chuyên canh cây công nghiệp và cây ăn quả lớn tạo điều kiện thúc đẩy công nghiệp chế biến. -Cơ sở hạ tầng thuận lợi. Hệ thống cơ sở vật chất tốt. -Đầu mối giao thông trong và ngoài nước. -Thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất cả nước. Có thể kết hợp nhiều bản đồ có liên quan. b.Trung tâm công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh: Dựa vào bản đồ trang 24 hoặc trang 16, để nêu: -Vị trí đầu mối GTVT trong và ngoài nước. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 16
17. -Là TTCN lớn nhất nước (trang 16) -Trung tâm có nhiều ngành CN quan trọng: luyện kim, cơ khí, hoá chất, dệt may, thực phẩm Câu 2. Trình bày về những điều kiện thuận lợi để phát triển cây công nghiệp ở nước ta. Hãy cho biết từng vùng ở nước ta trồng chủ yếu các cây công nghiệp lâu năm như: cafe, chè, cao su, dừa, hồ tiêu. Câu 2. a. Thuận lợi: a.1. Tự nhiên: Cần sử dụng các bản đồ sau: -Bản đồ khí hậu, trang 7, để nêu đặc điểm khí hậu từng vùng. -Bản đồ Đất-thực vật-động vật, trang 8, để nêu đặc điểm đất từng vùng. a.2. KT-XH: Tương tự sử dụng các bản đồ ở các trang 11, 16 b. Các vùng trồng cây công nghiệp lâu năm: Sử dụng bản đồ NN trang 14 sẽ thấy được cây công nghiệp lâu năm yếu của từng vùng như sau: -Trung du-miền núi Bắc Bộ: chè. -Tây Nguyên: cafe, cao su, chè, hồ tiêu. -Đông Nam Bộ: cao su. Sử dụng bản đồ các vùng kinh tế trang 21, 23, 24, để thấy được các cây công nghiệp lâu năm khác Câu 3. Từ Hà Nội hoạt động công nghiệp toả theo những hướng chính nào? Hãy cho biết từng hướng có những trung tâm công nghiệp nào và hướng chuyên môn hoá của từng cụm. Có thể sử dụng bản đồ công nghiệp chung trang 16, nhưng tốt hơn là dùng bản đồ trang 21, để thấy từ Hà Nội hoạt động công nghiệp tỏa ra các hướng chuyên môn hoá sau: -Phía Đông: Hải Phòng, Hạ Long, Cẩm Phả với các ngành chuyên môn hoá: cơ khí, khai thác than. -Phía Đông Bắc: Bắc Giang, chuyên môn hoá: phân hoá học. -Phía Bắc: Thái Nguyên, chuyên môn hoá: luyện kim, cơ khí. -Phía Tây Bắc: Việt Trì, Lâm Thao, Phú Thọ, chuyên môn hoá: hoá chất, chế biến gỗ. -Phía Tây: Hoà Bình, chuyên môn hoá: thuỷ điện. -Phía Nam: Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hoá: dệt, vật liệu xây dựng. Câu 4. Dựa vào trang 14, Atlas Địa lý Việt Nam, hãy nhận xét sự phân bố ngành chăn nuôi ở các vùng. Nêu một số xu hướng mới trong sự phát triển và phân bố ngành chăn nuôi. -Gia súc -Gia cầm Câu 5. Kể tên các ngành kinh tế ở vùng Đông Nam Bộ ? Ngành trồng trọt phát triển mạnh những cây gì ? Những loại cây này được phát triển chủ yếu trên loại địa hình nào và loại đất nào ? -Kể tên các ngành kinh tế ở vùng Đông Nam Bộ có thể sử dụng bản đồ trang 24. -Ngành trồng trọt phát triển mạnh những cây gì ? Dùng bản đồ NN chung trang 13 hoặc trang 24. -Những loại cây này được phát triển chủ yếu trên loại địa hình nào và loại đất nào ? Sử dụng bản đồ địa hình trang10 và bản đồ đất trang 8 để nêu. Câu 6. Hãy trình bày nguồn tài nguyên khoáng sản ở nước ta: -Khoáng sản: năng lượng ? -Các khoáng sản: kim loại ? -Các khoáng sản: phi kim loại ? -Các khoáng sản: vật liệu xây dựng ? Tl: Để trình bày nguồn tài nguyên khoáng sản ở nước ta, có thể sử dụng bản đồ địa chất-khoáng sản nước ta trang 6 hoặc kết hợp bản đồ các vùng ở các trang 21, 22, 23, 24, lần lượt kể từng loại khoáng sản: -Khoáng sản: năng lượng -Các khoáng sản: kim loại -Các khoáng sản: phi kim loại -Các khoáng sản: vật liệu xây dựng Câu 7.Trình bày thế mạnh sản xuất cây lương thực của: -Các vùng đồng bằng -Các vùng trung du-miền núi. TL: Trình bày thế mạnh sản xuất cây lương thực của: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 17
18. -Các vùng đồng bằng -Các vùng trung du-miền núi. Cần sử dụng các bản đồ sau: -Tự nhiên: Bản đồ các trang 7, 8. -KT-XH: Bản đồ các trang 11, 13,14, 16. Câu 8. Hãy trình bày và phân tích những thế mạnh và hạn chế trong việc khai thác tài nguyên khoáng sản và thuỷ điện ở Trung du-miền núi Bắc Bộ. 1. Gợi ý trả lời: Để trình bày và phân tích những thế mạnh và hạn chế trong việc khai thác tài nguyên khoáng sản và thuỷ điện ở Trung du-miền núi Bắc Bộ, có thể sử dụng các bản đồ ở trang 6, 17, 21. III. VẼ, NHẬN XÉT BIỂU ĐỒ. NHẬN XÉT BẢNG SỐ LIỆU. 1. Bài tập. Câu 1: Cho bảng số liệu sau : DIỆN TÍCH MỘT SỐ CÂY CÔNG NGHIỆP LÂU NĂM CỦA NƯỚC TA THỜI KỲ 1995-2010 (Đơn vị : Nghìn ha) Năm 1995 1999 2000 2003 2005 2010 Cà phê 186,4 477,7 561,9 510,2 497,4 554,8 Cao su 278,4 394,9 412,0 440,8 482,7 748,7 Hồ tiêu 7,0 17,6 27,9 50,5 49,1 51,3 1. Vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện tốc độ tăng trưởng diện tích cây cà phê, cây cao su, cây hồ tiêu của nước ta giai đoạn 1995-2010. 2. Nhận xét tốc độ tăng trưởng diện tích cây cà phê, cây cao su, cây hồ tiêu của nước ta giai đoạn 1995-2010. *Gợi ý trả lời : a.Vẽ biểu đồ. - Xử lý số liệu TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG DIỆN TÍCH MỘT SỐ CÂY CÔNG NGHIỆP LÂU NĂM CỦA NƯỚC TA THỜI KỲ 1995-2006 (Đơn vị : %). Năm 1995 1999 2000 2003 2005 2010 Cà phê 100 256.3 301.4 273.7 266.8 297.6 Cao su 100 141.8 148 158.3 173.4 268.9 Hồ tiêu 100 251.4 398.6 721.4 701.4 732.9 - Vẽ biểu đồ đường % (lấy năm 1995= 100%), chính xác, rõ, đẹp; có đầy đủ kí hiệu, tên biểu đồ. b. Nhận xét: - Nhìn chung, tốc độ tăng trưởng diện tích cây cà phê, cây cao su, cây hồ tiêu của nước ta giai đoạn 1995- 2010 đều tăng - Tốc độ tăng diện tích các cây trên không đều: + Cây hồ tiêu tăng nhanh nhất : 632.9% (nhanh nhất là từ năm 2000-2003), sau 2003 có giảm nhẹ, từ 2005 đến 2010 tăng + Cây cà phê tăng nhanh thứ 2 với 197.6 %. Từ 2000- 2005 có giảm nhẹ, sau đó tăng + Cây cao su tăng liên tục: 168.9%, tăng nhanh nhất sau 2005 Câu 2:Cho bảng số liệu sau: Lao động và việc làm ở nước ta, giai đoạn 1996 - 2009. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 18
19. Năm Số lao động đang làm Tỉ lệ thất nghiệp ở Thời gian thiếu việc làm việc (triệu người) thành thị (%) ở nông thôn (%) 1996 33,8 5,9 27,7 2000 37,6 6,4 25,8 2005 42,7 5,3 19,4 2009 47,7 4,6 15,4 a.Vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện số lao động đang làm việc, tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị và thời gian thiếu việc làm ở nông thôn nước ta, giai đoạn 1996 - 2009. b.Nêu nhận xét và giải thích tình trạng lao động và việc làm của nước ta trong thời gian trên. *Gợi ý trả lời: a. Vẽ biểu đồ: - Biểu đồ thích hợp nhất: cột kết hợp đường (các biểu đồ khác không cho điểm) - Yêu cầu: chính xác khoảng cách năm, tỉ lệ, tên biểu đồ, chú thích, đơn vị b. Nhận xét và giải thích. + Nhận xét: - Số lao động đang làm việc ở nước ta tăng nhanh trong giai đoạn 1996 – 2009 (dẫn chứng). - Tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị có xu hướng giảm dần, tuy nhiên vẫn còn chậm (dẫn chứng) - Thời gian thiếu việc làm ở nông thôn nước ta giảm nhanh (dẫn chứng) + Giải thích: Do quá trình CNH, HĐH, cùng với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đa dạng hoá các ngành nghề ở nông thôn đang góp phần giảm tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị và thời gian dư thừa lao động ở nông thôn. Câu 3. Cho bảng số liệu dưới đây: Diện tích gieo trồng cây công nghiệp lâu năm, năm 2005 ( Đơn vị: nghìn ha) Cả nước Trung du và miền núi Bắc Bộ Tây Nguyên Cây công nghiệp lâu năm 1633,6 91,0 634,3 Cà phê 497,4 3,3 445,4 Chè 122,5 80,0 27,0 Cao su 482,7 - 109,4 Các cây khác 531,0 7,7 52,5 a. Vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện quy mô và cơ cấu diện tích cây công nghiệp lâu năm của Trung du, miền núi Bắc Bộ và Tây Nguyên năm 2005. b. Dựa vào kiến thức đã học, hãy nhận xét và giải thích về sự giống nhau và khác nhau về sản xuất cây công nghiệp lâu năm giữa hai vùng này. * Gợi ý trả lời: a. Vẽ biểu đồ * Xử lí số liệu (0,25 đ) Trung du, miền núi Bắc Bộ Tây Nguyên Cây công nghiệp lâu năm 100 100 Cà phê 3,6 70,2 Chè 87,9 4,3 Cao su - 17,2 Cây khác 8,5 8,3 * Tính bán kính * Vẽ hai biểu đồ tròn ( 1,5 đ) b. Nhân xét:( 1,25 đ) - Đều là hai vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn của cả nước. - Chủ yếu là cây công nghiệp lâu năm -Tây nguyên là vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn thứ hai cả nước, Trung du miền núi Bắc bộ là vùng chuyên canh cây công nghiệp thứ ba. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 19
20. - Tây Nguyên thế mạnh về cây cà phê, Trung du núi phía Bắc là cây chè. - Vì hai vùng có điều kiện tự nhiên khác nhau về khí hậu, đất đai Caâu 4: Cho baûng soá lieäu sau ñaây: Toång giaù trò xuaát nhaäp khaåu vaø caùn caân xuaát nhaäp khaåu cuûa nöôùc ta, giai ñoaïn 1988 – 2005 (Ñôn vò: trieäu ruùp – ñoâ la) Naêm Toång giaù trò xuaát nhaäp khaåu Caùn caân xuaát nhaäp khaåu 1988 3795,1 – 1718,3 1990 5156,4 – 348,4 1992 5121,4 + 40,0 1995 13 604,3 – 2706,5 1999 23 162,0 – 82,0 2002 35 830,0 – 2770,0 2005 69 114,0 – 4648 1. Tính giaù trò xuaát nhaäp khaåu vaø nhaäp khaåu cuûa nöôùc ta qua caùc naêm. 2. Veõ bieåu ñoà theå hieän söï chuyeån dòch cô caáu giaù trò xuaát - nhaäp khaåu ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn treân. 3. Nhaän xeùt vaø giaûi thích tình hình ngoaïi thöông ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn ñoù. *Ñaùp aùn 1. Tính giaù trò xuaát nhaäp khaåu vaø nhaäp khaåu theo coâng thöùc toång giaùtrò xuaát nhaäp khaåu - caùn caân xuaát nhaäp khaåu Giaù trò xuaát nhaäp khaåu = 2 Giaù trò xuaát nhaäp khaåu = toång giaù trò xuaát nhaäp khaåu – giaù trò nhaäp khaåu. Bài 11: Tiết 2: Đông Nam Á. Naêm Xuaát khaåu Nhaäp khaåu 1988 1 038,4 2 756,7 1990 2 404,0 2 752,4 1992 2 580,7 2 540,7 1995 5 448,9 8 155,4 1999 11 540,.0 11 622,0 2002 16 530,0 19 300,0 2005 32 223,0 36 881,0 2. Veõ bieåu ñoà: a. Xöû lyù soá lieäu: Cô caáu giaù trò xuaát nhaäp khaåu cuûa nöôùc ta giai ñoaïn 1988 – 2005 (%). Naêm Xuaát Nhaäp khaåu khaåu 1988 27,4 72,6 1990 46,6 53,4 1992 50,4 49,6 1995 40,1 59,9 1999 49,8 50,2 2002 46,1 53,9 2005 46,6 53,4 b. Veõ bieåu ñoà mieàn: Veõ caùc loaïi bieåu ñoà khaùc khoâng cho ñieåm. 3. Nhaän xeùt: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 20
21. _ Toång giaù trò xuaát nhaäp khaåu cuûa nöôùc ta khoâng ngöøng taêng trong giai ñoaïn 1988 – 2005. Trong ñoù xuaát khaåu taêng nhanh hôn nhaäp khaåu. _ Caùn caân xuaát nhaäp khaåu coù söï chuyeån bieán: + Töø 1988 – 1992: caùc caân xuaát nhaäp khaåu tieán tôùi caân ñoái. 1992 nöôùc ta xuaát sieâu. + Sau 1992 ñeán nay tieáp tuïc nhaän sieâu do nhaäp nhieàu tö lieäu saûn xuaát. _ Cô caáu xuaát nhaäp khaåu cuõng coù söï thay ñoåi: tyû troïng xuaát khaåu taêng vaø tyû troïng nhaäp khaåu giaûm. Giaûi thích: + Ña daïng hoaù caùc maët haøng xuaát khaåu, ñaåy maïnh nhöõng maët haøng xuaát khaåu muõi nhoïn nhö gaïo, caø pheâ, thuyû saûn, daàu thoâ, deät, may, giaøy deùp, ñieän töû. + Ña phöông hoaù thò tröôøng xuaát nhaäp khaåu. + Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù hoaït ñoäng ngoaïi thöông. _ Toàn taïi: maát caân ñoái giöõa xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu, nhaäp sieâu laø chuû yeáu. Giaûi thích: + Haøng xuaát khaåu laø noâng saûn sô cheá, khoaùng saûn thoâ. + Haøng nhaäp khaåu laø maùy moùc, thieát bò, vaät tö Bài 5: Dựa vào bảng số liệu sau đây về sản lượng thuỷ sản của nước ta thời kì 1990-2005 ( đơn vị là nghìn tấn). Chỉ tiêu 1990 1995 2000 2005 Tổng số 890,6 1584,4 2250,5 3432,8 Khai thác 728,5 1195,3 1660,9 1995,4 Nuôi trồng 162,1 389,1 589,6 1437,4 a. Vẽ biểu đồ thích hợp để so sánh sản lượng thuỷ sản khai thác và nuôi trồng của nước ta b. Nêu nhận xét và giải thích cần thiết * Gợi ý trả lời: a. Vẽ biểu đồ cột ghép. b. Nhận xét và giải thích: - Sản lượng thuỷ sản tăng nhanh, tăng liên tục, cả nuôi trồng lẫn khai thác đều tăng ( Sản lượng tăng 3,85 lần, giá trị năm sau cao hơn năm trước, nuôi trồng tăng 8,8 lần, khai thác tăng 2,74 lần) Do: + Nước ta có nhiều tiềm năng + Phương tiện được tăng cường và hiện đại có thể ra khơi xa đánh bắt với công suất lớn hơn. + Nhu cầu thị trường tăng cả trong lẫn ngoài nước. + Những đổi mới trong chính sách của Nhà nước. - Nuôi trồng tăng nhanh hơn khai thác: nuôi trồng tăng 8,8 lần, khai thác chỉ tăng 2,74 lần. Do: + Nước ta có nhiểu điều kiện để đẩy mạnh nuôi trồng + Chủ trương đẩy mạnh nuôi trồng để vừa chủ động trong nguồn nguyên liệu và nguồn hàng xuất khẩu vừa bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản tốt hơn + Hiệu quả kinh tế của nuôi trồng cao hơn - Tỉ trọng của nuôi trồng còn thấp song đang tăng nhanh. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 21
22. CHUYÊN ĐỀ 1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ 1. Sơ đồ tư duy. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ VIÊT NAM Các đặc điểm của VTĐL Phạm vi lãnh thổ nước ta - Tọa độ địa lí: - Vùng đất: - Rìa đông: - Vùng biển: - Tiếp giáp: - Vùng trời: + Đất liền: + Chung biển Đông: Ý NGHĨA 1.Tự nhiên 2. Kinh tế 3.VHXH 4. Quốc phòng an ninh 2.Câu hỏi, bài tập. Câu 1: a. Xác định vị trí địa lí của nước ta. Kể tên các nước tiếp giáp với nước ta trên đất liền và tên các quốc gia ven biển Đông b. Cho biết tọa độ địa lí của nước ta. Câu 2: Phạm vi lãnh thổ nước ta bao gồm những bộ phận nào? Trình bày khái quát về các bộ phận đó. Câu 3: Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đối với tự nhiên và KT VHXH, quốc phòng nước ta. Câu 4: Đặc điểm về hình dáng lãnh thổ nước ta có ảnh hưởng gì tới điều kiện tự nhiên và hoạt động giao thông vận tải. 3.Trả lời câu hỏi, bài tập Câu 1: a. Xác định vị trí địa lí của nước ta. Kể tên các nước tiếp giáp với nước ta trên đất liền và tên các quốc gia ven biển Đông - Vị trí: rìa đông bán đảo Đông Dương, gần trung tâm ĐNA. - Tiếp giáp: + trên đất liền: phía bắc: Trung Quốc (1400km), phía Tây: Lào (2100km), phái Tây Nam: Campuchia (1100km) + trên biển: cùng chung biển Đông với Trung Quốc, Philippin, Malaixia, In đô nê xi a, Xingapo, Bru nây, Thái Lan, Campuchia. b. Cho biết tọa độ địa lí của nước ta. + Vĩ độ: 23 023’B (Lũng Cú, Đồng Văn, Hà Giang) - 8 034’B (Đất Mũi, Ngọc Hiển, Cà Mau) (kể cả đảo 23023’B - 6050’B) + Kinh độ: 102009’Đ (Sín Thầu, Mường Nhé, Điện Biên) - 109024’Đ (Vạn Thạnh, Vạn Ninh, Khánh Hòa) (kể cả đảo 1010Đ - 117020’Đ) Câu 2. Phạm vi lãnh thổ nước ta bao gồm những bộ phận nào? Trình bày khái quát về các bộ phận đó. * Vùng đất: - Diện tích đất liền và các hải đảo 331.212 km2. - Biên giới: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 22
23. + Phía Bắc giáp Trung Quốc: >1400 km, + Phía tây giáp Lào gần 2100km, Campuchia hơn >1100km. - Nước ta có 4000 đảo lớn nhỏ, trong đó có 2 quần đảo Trường Sa (Khánh hoà), Hoàng Sa (Đà nẵng). * Vùng biển: Diện tích khoảng 1 triệu km 2 gồm nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và vùng thềm lục địa. + Vùng nội thủy: đường nối liền các công trình xa nhất trên biển, phía trong đường cơ sở. + Lãnh hải: 12 hải lí tính từ đường cơ sở, song song với đường cơ sở, nước ta có chủ quyền biên giới trên biển ở vùng này. + Vùng tiếp giáp lãnh hải: 12 hải lí tính từ lãnh hải, vùng biển đảm bảo để nước ta thực hiện quyền làm chủ trên biển. + Vùng đặc quyền kinh tế: 200 hải lớ tính từ đường cơ sở, nước ta có chủ quyền hoàn toàn về kinh tế, nước khác được đặt ống dẫn dầu, dây cáp ngầm, tàu thuyền máy bay nước ngoài có thể hoạt động. + Thềm lục địa: phần ngầm dưới biển và lòng đất dưới đáy biển của phần lục địa kéo dài, mở rộng ra ngoài lãnh hải đến bờ ngoài của rìa lục địa, sâu 200m, rộng tối da 350km. * Vùng trời: khoảng không gian bao trùm trên lãnh thổ, cả trên đát liền và trên biển. Câu 3: Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đối với tự nhiên và KT VHXH, quốc phòng nước ta. a/ Ý nghĩa về tự nhiên - Nằm hoàn toàn trong vành đai nhiệt đới và chịu ảnh hưởng của khu vực gió mùa châu Á làm cho thiên nhiên nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa. -Giáp biển Đông nên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển, thiên nhiên bốn mùa xanh tốt. - Nằm ở nơi gặp gỡ của nhiều luồng di cư động thực vật tạo nên sự đa dạng về động – thực vật. -Nằm trên vành đai sinh khoáng châu Á-Thái Bình Dương nên có nhiều tài nguyên khoáng sản. - Có sự phân hoá đa dạng về tự nhiên: phân hoá Bắc – Nam, miền núi và đồng bằng * Khó khăn: bão, lũ lụt, hạn hán b/ Ý nghĩa về kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng. - Về kinh tế: + Có nhiều thuận lợi để phát triển cả về giao thông hàng hải, hàng không, đường bộ với các nước trên thế giới. Tạo điều kiện thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập với các nước trên thế giới. + Vùng biển rộng lớn, giàu có, phát triển các nghành kinh tế (khai thác, nuôi trồng, đánh bắt hải sản, giao thông biển, du lịch ) - Về văn hóa- xã hội: nằm ở nơi giao thoa các nền văn hóa nên có nhiều nét tương đồng về lịch sử, văn hóa . Đây cũng là thuận lợi cho nước ta chung sống hoà bình, hợp tác hữu nghị và cùng phát triển với các nước láng giềng và các nước trong khu vực Đông Nam Á. - Về chính trị quốc phòng: vị trí quân sự đặc biệt quan trọng của vùng Đông Nam Á. Biển Đông có ý nghĩa chiến lược trong công cuộc phát triển và bảo vệ đất nước. *Khó khăn: vừa hợp tác vừa cạnh tranh quyết liệt trên thị trường thế giới. Câu 4: Đặc điểm về hình dáng lãnh thổ nước ta có ảnh hưởng gì tới điều kiện tự nhiên và hoạt động giao thông vận tải. a. Đặc điểm hình dáng lãnh thổ nước ta – Lãnh thổ nước ta kéo dài và hẹp ngang Lãnh thổ kéo dài từ 8 0 34 B - 23 0 23B Hẹp ngang điểm cực Tây là 102 0 09 Đ , điểm cực đông là 109 0 24Đ , như vậy chỉ chênh nhau 7 kinh độ, nơi hẹp nhất là Bắc Trung Bộ Đường bờ biển cong hình chữ S, kéo dài từ Móng Cái tới Hà Tiên, dài 3260Km b. Ảnh hưởng tới các điều kiện tự nhiên Hình dáng lãnh thổ nước ta kéo dài, tạo cho thiên nhiên nước ta phân hoá đa dạng mà điển hình là sự phân há theo chiều Bắc – Nam Khí hậu: + Miền Bắc mang tính chất khí hậu nhiệt đới gió mùacó một mùa đông lạnh trong năm: nhiệt độ trung bình từ 22-25 0 c, mùa đông có tháng thấp dưới 180c + Miền Nam mang tính chất nhiệt đới điển hình: Nhiệt độ trung bình năm từ 26-29 0c, biên độ nhiệt năm nhỏ - Sinh vật ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 23
24. + Miền Bắc có các cây trồng đa dạng, phong phú, có các cây trồng nhiệt đới, cận nhiệt và ôn đới + Miền Nam chủ yếu phát triển các cây trồng nhiệt đới - Sông ngòi: Lãnh thổ hẹp ngang nên phần lớn sông ngòi nước ta ngắn và nhỏ, những hệ thống sông lớn thường bắt nguồn từ nước ngoài - Nước ta chịu ảnh hưởng của Biển Đông + Bờ biển kéo dài, đồng bằng nằm ở phía đông phần lãnh thổ, làm cho nước ta chịu ảnh hưởng mạnh của Biển Đông, kết hợp với yếu tố gió mùa làm cho thiên nhiên nước ta có tính chất ẩm, không bị hoang mạc hoá như các nước cùng vĩ độ ở Tây Á, Tây Phi. + Biển Đông góp phần tạo nên cảnh quan miền duyên hải hải đảo, làm cho thiên nhiên nước ta thêm đa dạng . Nước ta còn chịu ảnh hướng của các cơn bão từ Biển Đông => Tác động đến giao thông vận tải - Phát triển nhiều loại hình GTVT + Ven biển là một đồng bằng gần như liên tục, thuận lợi cho việc xây dựng các tuyến đường bộ, đường sắt xuyên Việt + Đường bờ bỉên kéo dài, ven biển có nhiều vũng vịnh , thuận lợi cho phát triển giao thông đường biển , tạo mối giao lưu trong nước và quốc tế + Do lãnh thổ kéo dài nên việc tổ chức các mối giao thông xuyên Việt, các mối liên kết khó khăn, nhất là vào các mùa mưa bão CHUYÊN ĐỀ 2. CÁC THÀNH PHẦN TỰ NHIÊN VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TỰ NHIÊN VIỆT NAM 1. Dàn ý chi tiết. a. Đặc điểm chung của tự nhiên Việt Nam ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA TỰ NHIÊN VIỆT NAM Đất nước nhiều đồi núi Thiên nhiên chịu Thiên nhiên nhiệt đới Thiên nhiên phân hóa - Đặc điểm chung của địa ảnh hưởng sâu sắc ẩm gió mùa đa dạng hình VN: của biển - Khí hậu nhiệt đới ẩm - Theo chiều Bắc Nam + - Khái quát về biển gió mùa: + Nguyên nhân + Đông: + Tính chất nhiệt đới: + Đặc điểm: + + Diện + Ẩm: * Phần lãnh thổ phía + tích + Gió mùa: Bắc - Các dạng đhình: + Đặc điểm Nguyên nhân * Phần lãnh thổ phía + KV đồi núi: - Ảnh hưởng của Biểu hiện Nam * ĐB, TB, TSB, TSN: biển Đông đến với - Biểu hiện của tính - Theo chiều Đông Tây phạm vi thiên nhiên VN: chất nhiệt đới ẩm gió + Nguyên nhân độ cao + Khí mùa qua các thành + Đặc điểm: hướng núi hậu: phần TN khác: * Vùng biển và thềm lục hướng nghiêng + Địa hình và các + Địa địa cấu trúc HST ven hình * Vùng đồng bằng ven * Bán bình nguyên, đồi biển + Sông biển trung du + TNTN vùng ngòi * Vùng đồi núi + KV đồng bằng biển + - Theo độ cao * ĐB châu thổ: ĐBSH, + Thiên Đất + Nguyên nhân ĐBSCL tai + Sinh + Đặc điểm: nguyên nhân hình thành vật * Đai nhiệt đới gió mùa - Ảnh hưởng của thiên chân núi diện tích nhiên nhiệt đới ẩm gió * Đai cận nhiệt gió mùa ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 24
25. đất đai mùa đến hoạt động trên núi địa hình sản xuất và đời sống: * Đai ôn đới gió mùa đê kênh rạch + Ảnh hưởng đến SX trên núi tác động của thủy NN: - Các miền địa lí TN: triều * Thuận lợi - Đặc điểm của các * ĐB ven biển * Khó khăn vùng: nguyên nhân hình thành + Ảnh hưởng đến các * Miền Bắc và ĐBBB hoạt động diện tích * Miền Tây Bắc và BTB đất đai địa hình * Miền NTB và Nam Bộ - Thế mạnh và hạn chế về TN của các KV đhình đối với phát triển KTXH: - KV đồi núi: + Thuận lợi + Khó khăn - KV đồng bằng: + Thuận lợi + Khó khăn b: Vấn đề sử dụng và bảo vệ tự nhiên VẤN ĐỀ SỬ DỤNG VÀ BẢO VỆ TỰ NHIÊN Sử dụng và bảo vệ TNTN Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai - Sử dụng và bảo vệ tài nguyên sinh vật: - Tình hình môi trường ở VN: + tài nguyên rừng: + * Hiện trạng + * Nguyên nhân - Một số thiên tai chủ yếu và biện pháp phòng * Các biện pháp bảo vệ chống: + đa dạng sinh học: + Bão: * Hiện trạng * Thời gian * Nguyên nhân * Phân bố * Các biện pháp bảo vệ * Hậu quả - Sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất: * Biện pháp phòng chống * Hiện trạng + Ngập lụt, lũ quét, hạn hán: * Các biện pháp bảo vệ * Nơi hay xảy ra - Các tài nguyên khác: * Thời gian * Nguyên nhân * Hậu quả * Biện pháp phòng chống + Các thiên tai khác: - Chiến lược quốc gia về bảo vệ TN môi trường: c. Sơ đồ tư duy về địa lí tự nhiên VN ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 25
26. 2. Câu hỏi, bài tập về địa lí tự nhiên Việt Nam: Câu 1: Địa hình đồi núi nước ta có đặc điểm gì? Địa hình đồi núi có ảnh hưởng như thế nào đến khí hậu, sinh vật, thổ nhưỡng nước ta? Câu 2. a. Hoàn thành nội dung bảng sau: Yếu tố Các vùng núi ĐB TB TSB TSN Giới hạn Hướng núi Độ cao TB Các dãy núi chính Thuận lợi Khó khăn b. Hoàn thành nội dung bảng sau: Nội dung ĐBSH ĐBSCL ĐB ven biển miền Trung Diện tích Điều kiện hình thành Địa hình Đất Thuận lợi Khó khăn Câu 3: a. Trình bày các nét khái quát về biển Đông? Biển Đông có ảnh hưởng như thế nào đến khí hậu, địa hình, các hệ sinh thái vùng ven biển nước ta? b. Trình bày và nhận xét về sự phân bố các mỏ dầu, khí ở thềm lục địa nước ta? Kể tên và nêu sự phân bố của các loại tài nguyên khác của vùng biển nước ta? c. Các thiên tai vùng biển nước ta thường gặp? Câu 4: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 26
27. a. Tính chất nhiệt đới, ẩm của khí hậu nước ta được biểu hiện như thế nào ? Giải thích nguyên nhân ? b. Hoàn thành bảng sau: Loại gió Nguồn gốc Thời gian Phạm vi Hướng gió Kiểu thời mùa hoạt động tiết đặc trưng Gió mùa mùa đông Gió mùa mùa hạ c.Hoàn thành bảng sau: Thành phần tự nhiên Biểu hiện của tính chất Nguyên nhân nhiệt đới ẩm gió mùa Địa hình Sông ngòi Đất Sinh vật Câu 5. Hãy nêu ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến hoạt động sản xuất và đời sống. Câu 6: a. Dựa vào bảng số liệu sau: : Nhiệt độ trung bình tại một số địa điểm. Nhiệt độ trung bình Nhiệt độ trung bình Nhiệt độ trung bình Địa điểm tháng I ( oC) tháng VII ( oC) năm ( oC) Lạng Sơn 13,3 27,0 21,2 Hà Nội 16,4 28,9 23,5 Vinh 17,6 29,6 23,9 Huế 19,7 29,4 25,1 Quy Nhơn 23,0 29,7 26,8 Tp. Hồ Chí Minh 25,8 27,1 26,9 Hãy nhận xét về sự thay đổi nhiệt độ từ Bắc vào Nam. Giải thích nguyên nhân. b. Hoàn thành bảng sau: Đặc điểm thiên nhiên Nội dung Phần lãnh thổ phía Bắc Phần lãnh thổ phía Nam Khí hậu Kiểu khí hậu Nhiệt độ TB năm Số tháng lạnh < 200C Mùa Cảnh quan Cảnh quan tiêu biểu Thành phần loài c. Nêu khái quát sự phân hóa thiên nhiên theo hướng Đông – Tây. Dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm thiên nhiên vùng thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi kề bên. d. Hoàn thành bảng sau: Đặc điểm cơ bản các miền tự nhiên nước ta Tên miền Miền B và ĐBBB Miền TB và BTB Miên NTB và NB Phạm vi Địa chất- địa hình Khoáng sản Khí hậu Sông ngòi Sinh vật Câu 7: a. Cho bảng số liệu: Sự biến động diện tích rừng qua một số năm Năm Tổng diện tích có Diện tích rừng TN Diện tích rừng Độ che phủ % rừng (triệu ha) (triệu ha) trồng (triệu ha) ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 27
28. 1943 14,3 14,3 0 43,0 1983 7,2 6,8 0,4 22,0 2011 13,5 10,3 3,2 39,7 Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự biến động diện tích rừng qua một số năm. Nhận xét và giải thích? Các biện pháp bảo vệ tài nguyên rừng. b. Cho bảng số liệu: Sự suy giảm thành phần loài động thực vật ở nước ta Số lượng loài Thực vật Thú Chim Bò sát lưỡng Cá cư Số lượng loài đã biết 145000 300 830 400 2550 Số lượng loài mất dần 500 96 57 62 90 Trong đó số lượng loài 100 62 29 - - có nguy cơ tuyệt chủng Vẽ biểu đồ cột chồng thể hiện sự suy giảm thành phần loài động thực vật ở nước ta. Nhận xét và giải thích. Nêu các biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học. c. Trình bày hiện trạng sử dụng tài nguyên đất và tình trạng suy thoái tài nguyên đất ở nước ta. Các biện pháp bảo vệ đất ở vùng đồi núi và vùng đồng bằng. Câu 8: a. Nêu những hiểu biết của em về bão ở nước ta? b. Hoàn thành bảng sau: Loại Nguyên nhân Hậu quả Nơi xảy ra Thời gian Biện pháp thiên tai phòng chống Ngập lụt Lũ quét Hạn hán c. Nêu chiến lược quốc gia về bảo vệ MT? 3. Trả lời câu hỏi, bài tập. Câu 1: a. Địa hình đồi núi nước ta có đặc điểm: * Địa hình đồi núi chiếm phần lớn diện tích nhưng chủ yếu là đồi núi thấp + Đồi núi chiếm 3/4 diện tích cả nước, đồng bằng chiếm 1/4 diện tích cả nước. + Đồi núi thấp chiếm hơn 60%, nếu kể cả đồng bằng thì địa hình thấp dưới 1000m chiếm 85% diện tích, núi cao trên 2000m chiếm khoảng 1% diện tích cả nước. * Cấu trúc địa hình nước ta khá đa dạng: - Địa hình được trẻ hóa và có tính phân bật rõ rệt. - Địa hình thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. - Địa hình gồm 2 hướng chính: + Hướng Tây Bắc-Đông Nam: dãy núi vùng Tây Bắc, Bắc Trường Sơn. + Hướng vòng cung: các dãy núi vùng Đông Bắc, Nam Trường Sơn. * Địa hình của vùng nhiệt đới ẩm gió mùa: quá trình xâm thực và bồi tụ diễn ra mạnh mẽ. * Địa hình chịu tác động mạnh mẽ của con người b.Địa hình đồi núi có ảnh hưởng như thế nào đến khí hậu, sinh vật và thổ nhưỡng nước ta ? * Khí hậu: Các dãy núi cao chính là ranh giới khí hậu giữa các vùng. Chẳng hạn như, dãy Bạch Mã là ranh giới giữa khí hậu giữa phía Bắc và phía Nam-ngăn gió mùa Đông Bắc từ Đà Nẵng vào; dãy Hoàng Liên Sơn là ranh giới giữa khí hậu giữa Tây Bắc và Đông Bắc; dãy Trường Sơn tạo nên gió Tây khô nóng ở Bắc Trung Bộ. -Độ cao của địa hình tạo nên sự phân hóa khí hậu theo đai cao. Tại các vùng núi cao xuất hiện các vành đai khí hậu cận nhiệt đới và ôn đới. * Sinh vật và thổ nhưỡng: - Ở vành đai chân núi diễn ra quá trình hình thành đất feralit và phát triển cảnh quan rừng nhiệt đới ẩm gió mùa. Trên các khối núi cao hình thành đai rừng cận nhiệt đới trên núi và đất feralit có mùn. Lên cao trên 2.400 m, là nơi phân bố của rừng ôn đới núi cao và đất mùn alit núi cao. - Thảm thực vật và thổ nhưỡng cũng có sự khác nhau giữa các vùng miền: Bắc-Nam, Đông-Tây, đồng bằng lên miền núi. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 28
29. Câu 2. a. Hoàn thành nội dung bảng sau: Yếu tố Các vùng núi ĐB TB TSB TSN Giới hạn + Nằm ở tả ngạn + Giữa sông Hồng + Từ Nam sông Cả + Phía Nam dãy sông Hồng và sông Cả tới dãy Bạch Mã. Bạch Mã tới bán + Hướng nghiêng: bình nguyên ở thấp dần về phía Đông Nam Bộ Tây (110B), Hướng núi + Núi thấp chủ + địa hình cao nhất + Huớng núi là + Hướng nghiêng yếu, theo hướng nước ta, hướng núi hướng Tây Bắc- chung: nghiêng vòng cung. chính là Tây Bắc- Đông Nam dần về phía Đông, + Hướng nghiêng Đông Nam tạo nên thế chênh chung của địa hình vênh của đường bờ là hướng Tây Bắc- biển có sườn dốc. Đông Nam. Độ cao TB 500-1500m 1500-2500m 500-1500m 1000-2000m Các dãy núi chính + 4 cánh cung lớn + Phía Đông là + gồm các dãy núi + bao gồm khối (Sông Gâm, Ngân núi cao đồ sộ so le, song song, núi Kon Tum và Sơn, Bắc Sơn, Hoàng Liên Sơn, hẹp ngang, cao ở 2 khối núi Nam Đông Triều) chụm có đỉnh Fan Si Pan đầu, thấp trũng ở Trung Bộ cao và đầu ở Tam Đảo, cao 3.143 m. Phía giữa: Phía Bắc là dốc đứng. mở về phía bắc và Tây là núi trung vùng núi Tây Nghệ + Phía Tây là các phía đông. bình dọc biên giới An, phía Nam là cao nguyên xếp + Những đỉnh núi Việt-Lào như Pu vùng núi Tây Thừa tầng tương đối cao trên 2.000 m ở Sam Sao, Pu Đen Thiên-Huế. Mạch bằng phẳng, cao Thương nguồn Đinh. Ở giữa là các cuối cùng là dãy khoảng từ 500- sông Chảy. Giáp dãy núi xen các Bạch Mã-ranh giới 800-1000 m: Plây- biên giới Việt- sơn nguyên, cao với vùng núi cu, Đắk Lắk, Lâm Trung là các khối nguyên đá vôi từ Trường Sơn Nam Viên, Mơ Nông, núi đá vôi cao trên Phong Thổ đến và là bức chắn Di Linh, tạo nên sự 1.000 m ở Hà Mộc Châu. Xen ngăn cản các khối bất đối xứng giữa Giang, Cao Bằng. giữa các dãy núi là khí lạnh tràn 2 sườn Đông-Tây Trung tâm là đồi các thung lũng xuống phía Nam. của địa hình núi thấp, cao trung sông Trường Sơn Nam. bình 500-600 m Thuận lợi + Khoáng sản: Nhiều loại, như: đồng, chì, thiếc, sắt, crôm, bô xít, apatit, than đá, vật liệu xây dựng Thuận lợi cho nhiều ngành công nghiệp phát triển. + Thuỷ năng: sông dốc, nhiều nước, nhiều hồ chứa Có tiềm năng thuỷ điện lớn. + Rừng: chiếm phần lớn diện tích, trong rừng có nhiều gỗ quý, nhiều loại động thực vật, cây dược liệu, lâm thổ sản, đặc biệt là ở các vườn quốc gia Nên thuận lợi cho bảo tồn hệ sinh thái, bảo vệ môi trường, bảo vệ đất, khai thác gỗ + Đất trồng và đồng cỏ: Thuận lợi cho hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp (Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, Trung du miền núi Bắc Bộ .), vùng đồng cỏ thuận lợi cho chăn nuôi đại gia súc. Vùng cao còn có thể nuôi trồng các loài động thực vật cận nhiệt và ôn đới. + Du lịch: điều kiện địa hình, khí hậu, rừng, môi trường sinh thái thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, tham quan Khó khăn xói mòn đất, đất bị hoang hoá, địa hình hiểm trở đi lại khó khăn, nhiều thiên tai: lũ quét, mưa đá, sương muối Khó khăn cho sinh hoạt và sản xuất của dân cư, đầu tư tốn kém, chi phí lớn cho phòng và khắc phục thiên tai. b. Hoàn thành nội dung bảng sau: Nội dung ĐBSH ĐBSCL ĐB ven biển ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 29
30. miền Trung Diện tích Diện tích: 15.000 km2. Diện tích: 40.000 km2, Diện tích: 15.000 km2. lớn nhất nước ta. Điều kiện hình thành Đồng bằng phù sa của Đồng bằng phù sa được phù sa sông biển bồi hệ thống sông Hồng và bồi tụ của sông Tiền và đắp Thái Bình bồi đắp, được sông Hậu, mới được khai phá từ lâu, nay đã khai thác sau ĐBSH. biến đổi nhiều. Địa hình cao ở rìa Tây, Tây Bắc thấp và khá bằng phẳng. + hẹp ngang và bị chia và thấp dần về phía cắt thành từng ô nhỏ, chỉ biển, chia cắt thành có đồng bằng Thanh nhiều ô nhỏ. Hoá, Nghệ An, Quảng Nam, Phú Yên tương đối rộng. + Phần giáp biển có cồn cát và đầm phá, tiếp theo là đất thấp trũng, trong cùng đã bồi tụ thành đồng bằng. Đất - Trong đê, không được Phù sa ngọt màu mỡ, Đất ít phù sa, có nhiều bồi đắp phù sa hàng ngoài ra còn một phần cát. năm, gồm các ruộng cao lớn diện tích đất nhiễm bạc màu và các ô trũng phèn, nhiễm mặn cần ngập nước. được cải tạo - Ngoài đê được bồi đắp phù sa hàng năm. Đê, kênh rạch Có đê Không có đê, có hệ - thống kênh rạch chằng chịt Thuận lợi + Là nơi có đất phù sa màu mỡ nên thuận lợi cho phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới đa dạng, với nhiều loại nông sản có giá trị xuất khẩu cao. + Cung cấp các nguồn lợi thiên nhiên khác như: thuỷ sản, khoáng sản, lâm sản. + Thuận lợi cho phát triển nơi cư trú của dân cư, phát triển các thành phố, khu công nghiệp + Phát triển GTVT đường bộ, đường sông. Khó khăn + bão, lũ lụt, hạn hán thường xảy ra, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. + ĐBSH vùng trong đê phù sa không được bồi đắp dẫn đến đất bạc màu và tạo thành các ô trùng ngập nước. + ĐBSCL do địa hình thấp nên thường ngập lụt, chịu tác động mạnh mẽ của sóng biển và thuỷ triều, dẫn tới diện tích đất ngập mặn, nhiễm phèn lớn. + Đồng bằng ven biển miền Trung thì quá nhỏ hẹp, bị chia cắt, nghèo dinh dưỡng. Câu 3: a. Trình bày các nét khái quát về biển Đông: - Biển Đông là một vùng biển rộng và lớn trên thế giới, có diện tích 3,477 triệu km2. - Là biển tương đối kín, tạo nên tính chất khép kín của dòng hải lưu với hướng chảy chịu ảnh hưởng của gió mùa. - Biển Đông trải dài từ xích đạo đến chí tuyến Bắc, nằm trong vùng nội chí tuyến nên là một vùng biển có đặc tính nóng ẩm và chịu ảnh hưởng của gió mùa. - Biển Đông giàu khoáng sản và hải sản. Thành phần sinh vật cũng tiêu biểu cho vùng nhiệt đới, số lượng loài rất phong phú. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 30
31. Biển Đông có ảnh hưởng như thế nào đến khí hậu, địa hình, các hệ sinh thái vùng ven biển nước ta? * Khí hậu: -Biển Đông rộng và chứa một lượng nước lớn là nguồn dự trữ ẩm dồi dào làm cho độ ẩm tương đối trên 80%. -Các luồng gió hướng đông nam từ biển thổi vào làm giảm tính lục địa ở các vùng cực tây đất nước. -Biển Đông làm biến tính các khối khí đi qua biển vào nước ta, làm giảm tính chất khắc nghiệt của thời tiết lạnh khô vào mùa đông; làm dịu bớt thời tiết nóng bức vào mùa hè. -Nhờ có Biển Đông nên khí hậu nước ta mang tính hải dương điều hoà, lượng mưa nhiều. * địa hình và hệ sinh thái ven biển: -Tạo nên địa hình ven biển rất đa dạng, đặc trưng địa hình vùng biển nhiệt đới ẩm với tác động của quá trình xâm thực-bồi tụ diễn ra mạnh mẽ. -Phổ biến là các dạng địa hình: vịnh cửa sông, bờ biển mài mòn, các tam giác châu với bãi triều rộng lớn, các bãi cát phẳng, các đảo ven bờ và những rạn san hô -Biển Đông mang lại lượng mưa lớn cho nước ta, đó là điều kiện thuận lợi cho rừng phát triển xanh tốt quanh năm. -Các hệ sinh thái vùng ven biển rất đa dạng và giàu có: hệ sinh thái rừng ngập mặn có diện tích 450.000 ha, lớn thứ 2 trên thế giới. Ngoài ra còn có hệ sinh thái trên đất phèn, hệ sinh thái rừng trên đảo b. Trình bày và nhận xét về sự phân bố các mỏ dầu, khí ở thềm lục địa nước ta? Kể tên và nêu sự phân bố của các loại tài nguyên khác của vùng biển nước ta? -Tài nguyên khoáng sản: dầu mỏ, khí đốt với trữ lượng lớn ở bể Nam Côn Sơn và Cửu Long, Thổ Chu- Mã Lai, sông Hồng. -Ngoài ra còn có các bãi cát ven biển, quặng titan là nguyên liệu quý cho công nghiệp. -Vùng ven biển có trữ lượng muối biển lớn, tập trung ở Nam Trung Bộ. -Tài nguyên hải sản phong phú: các loại thuỷ hải sản nước mặn, nước lợ vô cùng đa dạng (2.000 loài cá, hơn 100 loài tôm ), các rạn san hô ở quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa c. Các thiên tai vùng biển nước ta thường gặp: - Hàng năm có 9-10 cơn bão xuất hiện ở Biển Đông, trong đó có từ 5-6 cơn bão đổ trực tiếp vào nước ta. Ngoài ra còn có sóng lừng, lũ lụt gây hậu quả nặng nề cho vùng đồng bằng ven biển, nhất là ở Trung Bộ. - Sạt lở bờ biển. - Hiện tượng cát bay lấn chiếm đồng ruộng ở ven biển miền Trung Câu 4: a. Tính chất nhiệt đới, ẩm của khí hậu nước ta được biểu hiện như thế nào ? Giải thích nguyên nhân . * Tính chất nhiệt đới:Nằm trong vùng nội chí tuyến nên tổng bức xạ lớn, cán cân bức xạ dương quanh năm. Nhiệt độ trung bình năm trên 200C. Tổng số giờ nắng từ 1400 – 3000 giờ/năm. * Lượng mưa, độ ẩm lớn: - Lượng mưa trung bình năm cao: 1500–2000 mm. Mưa phân bố không đều, sườn đón gió 3500– 4000 mm. - Độ ẩm không khí cao trên 80%, cân bằng ẩm luôn luôn dương. * Nguyên nhân: - Nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến, góc nhập xạ lớn và mọi nơi trong năm đều có 2 lần Mặt trời lên thiên đỉnh. - Các khối khí di chuyển qua biển đã mang lại cho nước ta lượng mưa lớn. b. Hoàn thành bảng sau: Loại gió Nguồn gốc Thời gian Phạm vi Hướng gió Kiểu thời tiết đặc trưng mùa hoạt động Gió mùa Nguồn gốc: cao Từ tháng XI miền Bắc (dãy Đông Bắc +Nửa đầu mùa đông: mùa đông áp lạnh Sibir đến tháng IV Bạch Mã trở lạnh, khô . ra) +Nửa sau mùa đông: lạnh, ẩm, có mưa phùn. Riêng từ Đà Nẵng trở vào, gió tín phong Bắc Bán Cầu thổi theo ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 31
32. hướng Đông Bắc gây mưa cùng ven biển miền Trung, còn Nam Bộ và Tây Nguyên là mùa khô. Gió mùa + Đầu mùa hạ: Từ tháng V Cả nước Tây Nam + gây mưa lớn cho Nam mùa hạ khối khí từ Bắc đến tháng VII Bộ và Tây Nguyên, Ấn Độ Dương riêng ven biển Trung Bộ thổi vào. và phần nam của Tây Bắc có hoạt động của gió Lào khô, nóng. + Giữa và cuối VI- X + gây mưa lớn cho Nam mùa hạ: gió tín Bộ và Tây Nguyên. phong từ Nam Cùng với dải hội tụ nhiệt Bán Cầu di đới gây mưa cho cả 2 chuyển và đổi miền Nam, Bắc và mưa hướng thành gió vào tháng IX cho Trung Tây Nam Bộ. Riêng Miền Bắc gió này tạo nên gió mùa Đông Nam thổi vào (do ảnh hưởng áp thấp Bắc Bộ). c.Hoàn thành bảng sau: Thành Biểu hiện của tính chất Nguyên nhân phần tự nhiệt đới ẩm gió mùa nhiên Địa hình * Xâm thực mạnh ở vùng đồi núi - Nhiệt độ cao, mưa nhiều, nhiệt - Bề mặt địa hình bị cắt xẻ, nhiều nơi đất trơ sỏi đá. độ và lượng mưa phân hóa theo - Địa hình ở vùng núi đá vôi có nhiều hang động, thung mùa làm cho quá trình phong khô. hóa, bóc mòn, vận chuyển xảy ra - Các vùng thềm phù sa cổ bị bào mòn tạo thành đất mạnh mẽ. xám bạc màu. - Bề mặt địa hình có dốc lớn, - Hiện tượng đất trượt, đá lở xảy ra khi mưa lớn. nham thạch dễ bị phong hóa * Bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu sông: ĐBSH và ĐBSCL hằng năm lấn ra biển vài chục đến hàng trăm mét. Sông ngòi Sông ngòi: - Do nước ta có lượng mưa lớn -Mạng lưới sông ngòi dày đặc. Con sông có chiều dài trên địa hình phần lớn là đồi núi hơn 10 km, nước ta có 2.360 con sông. Trung bình cứ và bị cắt xẻ mạnh, sườn dốc 20 km đường bờ biển gặp một cửa sông. - Mưa nhiều làm sông có lượng -Sông ngòi nhiều nước, giàu phù sa. Tổng lượng nước chảy lớn. Hơn nữa, nước ta lại là 839 tỷ m3/năm. Tổng lượng phù sa hàng năm khoảng nhận được một lượng nước lớn từ 200 triệu tấn. lưu vực ngoài lãnh thổ. -Chế độ nước theo mùa. Mùa lũ tương ứng với mùa - Hệ số bào mòn và tổng lượng mưa, mùa cạn tương ứng mùa khô. Chế độ mưa thất cát bùn lớn là hệ quả của quá thường cũng làm cho chế độ dòng chảy của sông ngòi trình xâm thực mạnh ở vùng đồi cũng thất thường. núi. - Mưa theo mùa nên lượng dòng chảy cũng theo mùa. Mùa lũ tương ứng với mùa mưa, mùa cạn tương ứng với mùa khô. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 32
33. Đất Đất đai:Quá trình Feralit là quá trình hình thành đất chủ - Do mưa nhiều nên các chất yếu ở nước ta. Trong điều kiện nhiệt ẩm cao, quá trình Badơ dễ tan (Ca2+, Mg3+, K+) bị phong hóa diễn ra với cường độ mạnh tạo nên lớp đất rửa trôi làm đất chua, đồng thời dày. Mưa nhiều rửa trôi các chất ba-zơ dễ tan làm đất có sự tích tụ ôxit sắt (Fe2O3) và chua, đồng thời có sự tích tụ ô-xít sắt và ô-xít nhôm tạo ôxit nhôm (Al2O3) tạo ra đất ra màu đỏ vàng. Loại đất này gọi là đất feralit đỏ vàng. feralit (Fe - Al) đỏ vàng. - Hiện tượng sinh hóa học diễn ra mạnh mẽ, tạo ra sự phân hủy mạnh mẽ mùn trong đất. Sinh vật - Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh là - Bức xạ mặt trời và độ ẩm phong cảnh quan chủ yếu ở nước ta các loài nhiệt đới chiếm phú. Tương quan nhiệt - ẩm thấp. ưu thế. Thực vật phổ biến là các loài thuộc các họ cây - Sự phân hóa của khí hậu tạo nhiệt đới như: họ Đậu, Dâu tằm, Dầu Động vật trong nên sự đa dạng thành phần sinh rừng là các loài chim, thú nhiệt đới vật có nguồn gốc bản địa. - Có sự xuất hiện các thành phần cận nhiệt đới và ôn đới núi cao. Câu 5: Hãy nêu ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến hoạt động sản xuất và đời sống. - Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp: *Thuận lợi: nền nhiệt ẩm cao thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hoá cây trồng, vật nuôi, phát triển mô hình Nông - Lâm kết hợp, nâng cao năng suất cây trồng. *Khó khăn: lũ lụt, hạn hán, dịch bệnh, khí hậu thời tiết không ổn định, mùa khô thiếu nước, mùa mưa thừa nước * Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống: *Thuận lợi để phát triển các ngành lâm nghiệp, thuỷ sản, GTVT, du lịch đẩy mạnh các hoạt động khai thác, xây dựng vào mùa khô. *Khó khăn: + Các hoạt động GTVT, du lịch, công nghiệp khai thác chịu ảnh hưởng trực tiếp của sự phân mùa khí hậu, chế độ nước sông. + Độ ẩm cao gây khó khăn cho quản lý máy móc, thiết bị, nông sản. + Các thiên tai như: mưa bão, lũ lụt hạn hán và diễn biến bất thường như dông, lốc, mưa đá, sương muối, rét hại, khô nóng gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất. + Môi trường thiên nhiên dễ bị suy thoái. Câu 6: a. Dựa vào bảng số liệu sau: : Nhiệt độ trung bình tại một số địa điểm. Nhiệt độ trung bình Nhiệt độ trung bình Nhiệt độ trung bình Địa điểm tháng I ( oC) tháng VII ( oC) năm ( oC) Lạng Sơn 13,3 27,0 21,2 Hà Nội 16,4 28,9 23,5 Vinh 17,6 29,6 23,9 Huế 19,7 29,4 25,1 Quy Nhơn 23,0 29,7 26,8 Tp. Hồ Chí Minh 25,8 27,1 26,9 Hãy nhận xét về sự thay đổi nhiệt độ từ Bắc vào Nam. Giải thích nguyên nhân. * Nhận xét: -Nhìn chung nhiệt độ tăng dần từ Bắc vào Nam. -Nhiệt độ trung bình tháng VII không có sự chênh lệch nhiều giữa các địa phương. * Giải thích: -Miền Bắc (từ dãy Bạch Mã trở ra) mùa đông chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, nên các địa điểm có nhiệt độ trung bình tháng I thấp hơn các địa điểm ở miền Nam, tháng VII miền Bắc không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, nên các địa điểm trên cả nước có nhiệt độ trung bình tương đương nhau. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 33
34. -Miền Nam (từ dãy Bạch Mã trở vào) không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, mặt khác lại nằm ở vĩ độ thấp hơn, có góc nhập xạ lớn, nhận được nhiều nhiệt hơn nên các địa điểm ở miền Nam có nhiệt độ trung bình tháng I và cả năm cao hơn các địa điểm miền Bắc. b. Hoàn thành bảng sau: Đặc điểm thiên nhiên Nội dung Phần lãnh thổ phía Bắc Phần lãnh thổ phía Nam (từ dãy núi Bạch Mã trở ra) (từ dãy núi Bạch Mã trở vào) Khí hậu Kiểu khí Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có Khí hậu cận xích đạo gió mùa, nóng hậu mùa đông lạnh quanh năm. Nhiệt độ 200C-250C, biên độ nhiệt trung trên 250C, biên độ nhiệt trung bình TB năm bình năm lớn (100C-120C). năm thấp (30C-40C) Số tháng 3 tháng. Không có lạnh < 200C Mùa mùa đông-mùa hạ mùa mưa-mùa khô Cảnh quan Cảnh quan Đới rừng nhiệt đới gió mùa đới rừng cận xích đạo gió mùa tiêu biểu Thành Các loài nhiệt đới chiếm ưu thế, Các loài động vật và thực vật phần loài ngoài ra còn có các cây cận nhiệt thuộc vùng xích đạo và nhiệt đới với đới, ôn đới, các loài thú có lông nhiều loài. dày. c. Nêu khái quát sự phân hóa thiên nhiên theo hướng Đông – Tây. Dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm thiên nhiên vùng thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi kề bên. * Vùng biển và thềm lục địa: - Thiên nhiên vùng biển đa dạng đặc sắc và có sự thay đổi theo từng dạng địa hình ven biển, thềm lục địa. + Thềm lục địa phía Bắc và phía Nam đáy nông mở rộng và nhiều đảo ven bờ + Thềm lục địa vùng Nam Trung Bộ thu hẹp, tiếp giáp vùng biển nước sâu * Vùng đồng bằng ven biển: thiên nhiên thay đổi theo từng vùng: - Đồng bằng Bắc Bộ và Nam Bộ mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thiên nhiên trù phú. - Dải đồng bằng ven biển Trung bộ hẹp ngang, bị chia cắt, bờ biển khúc khuỷu, các cồn cát, đầm phá phổ biến thiên nhiên khắc nghiệt, đất đai kém màu mỡ, nhưng giàu tiềm năng du lịch và kinh tế biển. * Vùng đồi núi: thiên nhiên rất phức tạp (do tác động của gió mùa và hướng của các dãy núi). Thể hiện sự phân hoá thiên nhiên từ Đông-Tây Bắc Bộ và Đông Trường Sơn và Tây Nguyên. + Vùng núi Tây Bắc có mùa đông ngắn, khí hậu phân hóa theo độ cao. + Vùng cánh cung Đông Bắc có mùa đông đến sớm + Vùng Trường Sơn Bắc thiên nhiên phân hóa giữa sườn tây và sườn đông + Vùng Tây nguyên sườn đông khô hạn vào mùa hạ d. Hoàn thành bảng sau: Đặc điểm cơ bản các miền tự nhiên nước ta Tên miền Miền B và ĐBBB Miền TB và BTB Miên NTB và NB Phạm vi Tả ngạn sông Hồng, gồm hữu ngạn sông Hồng đến từ dãy Bạch Mã trở vào vùng núi Đông Bắc và đông dãy Bạch Mã. Nam bằng BắcBộ. Địa chất- địa + hướng vòng cung (4 cánh + địa hình núi trung bình và + Khối núi cổ Kontum. Các hình cung), với hướng nghiêng cao chiếm ưu thế, độ dốc núi, sơn nguyên, cao chung là Tây Bắc-Đông cao. nguyên ở cực Nam Trung Nam. + Hướng Tây Bắc-Đông Bộ và Tây Nguyên. Các dãy +Đồi núi thấp (độ cao trung Nam. núi là hướng vòng cung. bình khoảng 600m). +Đồng bằng thu nhỏ, Sườn Đông thì dốc, sườn +Nhiều địa hình đá vôi chuyển tiếp từ đồng bằng Tây thoải. (caxtơ). châu thổ sang đồng bằng +Đồng bằng ven biển thì +Đồng bằng Bắc Bộ mở ven biển. thu hẹp, đồng bằng Nam Bộ ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 34
35. rộng. Bờ biển phẳng, nhiều +Nhiều cồn cát, bãi biển, thì mở rộng. vịnh, đảo, quần đảo. đầm phá. +Đường bờ biển Nam Trung Bộ nhiều vũng vịnh. Khoáng sản giàu khoáng sản: than, sắt, có thiếc, sắt, apatit, crôm, dầu khí có trữ lượng lớn ở thiếc, vonfram, vật liệu xây titan, vật liệu xây dựng . thềm lục địa. Tây Nguyên dựng, chì-bạc-kẽm, bể dầu giàu bô- xít. khí s.Hồng Khí hậu mùa hạ nóng, mưa nhiều, gió mùa Đông Bắc suy yếu cận xích đạo. Hai mùa mưa, mùa đông lạnh, ít mưa với và biến tính. Số tháng lạnh khô rõ. Mùa mưa ở Nam Bộ sự xâm nhập mạnh của gió dưới 2 tháng (ở vùng thấp). và Tây Nguyên từ tháng V mùa Đông Bắc. Khí hậu, Bắc Trung Bộ có gió phơn đến tháng X, XI; ở đồng thời tiết có nhiều biến động. Tây Nam, bão mạnh, mùa bằng ven biển NTB từ tháng Có bão. mưa lùi vào tháng VIII, XII, IX đến tháng XII, lũ có 2 I. Lũ tiểu mãn tháng VI. cực đại vào tháng IX và tháng VI. Sông ngòi mạng lưới sông ngòi dày sông ngòi hướng Tây Bắc- 3 hệ thống sông: các sông đặc. Hướng Tây Bắc-Đông Đông Nam; ở Bắc Trung Bộ ven biển hướng Tây-Đông Nam và hướng vòng cung. hướng tây – đông. Sông có ngắn, dốc (trừ sông Ba). độ dốc lớn, nhiều tiềm năng Ngoài ra còn có hệ thống thuỷ điện sông Cửu Long và hệ thống sông Đồng Nai. Sinh vật Đai nhiệt đới chân núi hạ có đủ hệ thống đai cao: đai thực vật nhiệt đới, xích đạo thấp. Trong thành phần có nhiệt đới gió mùa, đai cận chiếm ưu thế. Nhiều rừng, thêm các loài cây cận nhiệt nhiệt đới gió mùa trên núi nhiều thú lớn. Rừng ngập (dẻ, re) và động vật Hoa có đất mùn khô, đai ôn đới mặn ven biển rất đặc trưng. Nam. trên 2600m. Rừng còn nhiều ở Nghệ An, Hà Tĩnh. Thuận lợi giàu tài nguyên khoáng sản, chăn nuôi đại gia súc, trồng đất đai, khí hậu thuận lợi khí hậu có mùa đông lạnh cây công nghiệp, phát triển cho sản xuất nông-lâm có thể trồng rau quả cận nông-lâm kết hợp trên các nghiệp và nuôi trồng thuỷ nhiệt, ôn đói, nhiều cảnh cao nguyên, nhiều đầm phá sản, tài nguyên rừng phong quan đẹp phát triển du thuận lợi nuôi trồng thuỷ phú, tài nguyên biển đa lịch sản, sông ngòi có giá trị dạng và có giá trị kinh tế. thuỷ điện. Khó khăn sự bất thường của thời tiết, nhiều thiên tai như: bão, lũ, xói mòn, rửa trôi đất ở vùng nhất là vào mùa đông lạnh. lở đất, hạn hán đồi núi, ngập lụt ở đồng bằng Nam bộ, thiếu nước vào mùa khô. Câu 7: a. Cho bảng số liệu: Sự biến động diện tích rừng qua một số năm Năm Tổng diện tích có Diện tích rừng TN Diện tích rừng Độ che phủ % rừng (triệu ha) (triệu ha) trồng (triệu ha) 1943 14,3 14,3 0 43,0 1983 7,2 6,8 0,4 22,0 2011 13,5 10,3 3,2 39,7 Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự biến động diện tích rừng qua một số năm. Nhận xét và giải thích? Các biện pháp bảo vệ tài nguyên rừng. - Vẽ - Nhận xét: * Rừng của nước ta đang được phục hồi. + Năm 1943: 14,3 triệu ha (70% diện tích là rừng giàu) + Năm 1983: diện tích rừng giảm còn 7,2 triệu ha, trung bình mỗi năm giảm 0,18 triệu ha. + Năm 2011: 13,5 triệu ha hiện nay có xu hướng tăng trở lại. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 35
36. - Tỷ lệ che phủ rừng năm 2011 đạt 39,7% nhưng vẫn thấp hơn năm 1943 (43%). - Giải thích: + 1943 – 1983: giảm do khai thác bừa bãi, do chiến tranh. + 1983 – 2011: tăng do các chính sách của nhà nước nhằm sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, trồng rừng. - Các biện pháp bảo vệ: -Đối với rừng phòng hộ: có kế hoạch, biện pháp bảo vệ, nuôi dưỡng rừng hiện có, trồng rừng trên đất trống, đồi núi trọc. -Đối với rừng đặc dụng: bảo vệ cảnh quan, đa dạng sinh học của các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. -Đối với rừng sản xuất: Phát triển diện tích và chất lượng rừng, độ phì và chất lượng đất rừng. -Nhà nước có chính sách giao đất giao rừng cho người dân và thực hiện chiến lược trồng 5 triệu ha rừng đến năm 2010. b. Cho bảng số liệu: Sự suy giảm thành phần loài động thực vật ở nước ta Số lượng loài Thực vật Thú Chim Bò sát lưỡng Cá cư Số lượng loài đã biết 145000 300 830 400 2550 Số lượng loài mất dần 500 96 57 62 90 Trong đó số lượng loài 100 62 29 - - có nguy cơ tuyệt chủng Vẽ biểu đồ cột chồng thể hiện sự suy giảm thành phần loài động thực vật ở nước ta. Nhận xét và giải thích. Nêu các biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học. - Vẽ - Nhận xét: * Giới sinh vật nước ta có tính đa dạng sinh vật cao. * Số lượng loài thực vật và động vật đang bị suy giảm nghiêm trọng. +Thực vật giảm 500 loài trên tổng số 14.500 loài đã biết, trong đó có 100 loài có nguy cơ tuyệt chủng. + Thú giảm 96 loài trên tổng số 300 loài đã biết, trong đó có 62 loài có nguy cơ tuyệt chủng. + Chim giảm 57 loài trên tổng số 830 loài đã biết, trong đó có 29 loài có nguy cơ tuyệt chủng. - Nguyên nhân + Khai thác quá mức làm thu hẹp diện tích rừng tự nhiên và làm nghèo tính đa dạng của sinh vật. + Ô nhiễm môi trường đặc biệt là môi trường nước làm cho nguồn thuỷ sản bị giảm sút. * Biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học - Xây dựng hệ thống vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên. - Ban hành sách đỏ Việt Nam. - Quy định khai thác về gỗ, động vật, thuỷ sản. c. Trình bày hiện trạng sử dụng tài nguyên đất và tình trạng suy thoái tài nguyên đất ở nước ta. Các biện pháp bảo vệ đất ở vùng đồi núi và vùng đồng bằng. * Hiện trạng sử dụng đất - Năm 2005, có 12,7 triệu ha đất có rừng và 9,4 triệu ha đất sử dụng trong nông nghiệp (chiếm hơn 28% tổng diện tích đất tự nhiên), 5,3 triệu ha đất chưa sử dụng. - Bình quân đất nông nghiệp tính theo đầu người thấp (0,1 ha). Khả năng mở rộng đất nông nghiệp ở đồng bằng và miền núi là không nhiều. * Suy thoái tài nguyên đất - Diện tích đất trống đồi trọc đã giảm mạnh nhưng diện tích đất đai bị suy thoái vẫn còn rất lớn. - Cả nước có khoảng 9,3 triệu ha đất bị đe doạ hoang mạc hoá (chiếm khoảng 28%). * Biện pháp bảo vệ tài nguyên đất - Đối với đất vùng đồi núi: + Áp dụng tổng thể các biện pháp thuỷ lợi, canh tác hợp lý: làm ruộng bậc thang, trong cây theo băng. + Cải tạo đất hoang đồi trọc bằng các biện pháp nông-lâm kết hợp. Bảo vệ rừng, đất rừng, ngăn chặn nạn du canh du cư. - Đối với đất nông nghiệp: + Cần có biện pháp quản lý chặt chẽ và có kế hoạch mở rộng diện tích. + Thâm canh nâng cao hiệu quả sử dụng đất, chống bạc màu. + Bón phân cải tạo đất thích hợp, chống ô nhiễm đất, thoái hóa đất. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 36
37. Câu 8: a. Nêu những hiểu biết của em về bão ở nước ta? * Hoạt động của bão ở Việt Nam: - Thời gian hoạt động từ tháng 06, kết thúc tháng 11, đặc biệt là các tháng 9,10. - Mùa bão chậm dần từ Bắc vào Nam. - Bão hoạt động mạnh nhất ở ven biển Trung Bộ. Riêng Nam Bộ ít chịu ảnh hưởng của bão. - Trung bình mổi năm có 8 trận bão. * Hậu quả của bão: - Mưa lớn trên diện rộng, gây ngập úng đồng ruộng, đường giao thông, thuỷ triều dâng cao làm ngập mặn vùng ven biển. - Gió mạnh làm lật úp tàu thuyền, tàn phá nhà cửa - Ô nhiễm môi trường gây dịch bệnh. * Biện pháp phòng chống bão: - Dự báo chính xác về quá trình hình thành và hướng di chuyển cuả cơn bão. - Thông báo cho tàu thuyền trở về đất liền. - Củng cố hệ thống đê kè ven biển. - Sơ tán dân khi có bão mạnh. - Chống lũ lụt ở đồng bằng, chống xói mòn lũ quét ở miền núi. b. Hoàn thành bảng sau: Loại Nguyên nhân Hậu quả Nơi xảy ra Thời gian Biện pháp thiên tai phòng chống Ngập lụt - Địa hình thấp. Phá hủy mùa Đồng bằng Mùa mưa Xây dựng đê - Mưa nhiều tập màng tắc nghẽn sông Hồng và (tháng 5 đến diều, hệ thống trung theo mùa. giao thông, ô đồng bằng tháng 10) riêng thủy lợi. - ảnh hưởng của nhiễm môi sông Cửu duyên hải miền thủy triều trường. Long Trung từ tháng 9 đến tháng 12. Lũ quét - Địa hình dốc. Thiệt hại về mùa Xảy ra đột Tháng 6 - 10 ở - Trồng rừng, - Mưa nhiều, tập màng và tính ngột ở mìên miền Bắc. quản lí và sử trung theo mùa. mạng của dân núi. Tháng 10 - 12 ở dụng đất đai - Rừng bị chặt cư miền Trung. hợp lí. phá. - Canh tác hiệu quả trên đất dốc. - Quy hoạch các điểm dân cư. Hạn hán - Mưa ít. Mất mùa, cháy Nhiều địa Mùa khô (tháng - Trồng rừng. - Cân bằng ẩm nhỏ rừng, thiếu nước phương. 11 - 4) - Xây dựng hệ hơn 0. cho sản xuất và thống thủy lợi. sinh hoạt - Trồng cây chịu hạn. c. Nêu chiến lược quốc gia về bảo vệ MT: - Duy trì các hệ sinh thái, các quá trình sinh thái chủ yếu có ý nghĩa quyết định đến đời sống con người. - Đảm bảo sự giàu có của đất nước về vốn gen, các loài nuôi trồng, các loài hoang dại, có liên quan đến lợi ích lâu dài. - Đảm bảo việc sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, điều khiển việc sử dụng trong giới hạn có thể phục hồi được. - Đảm bảo chất lượng moi trường phù hợp với yêu cầu về đời sống con người. - Phấn đấu đạt tới trạng thái ổn định dân số ở mức cân bằng với khả năng sử dụng hợp lý các tài nguyên thiên nhiên. - Ngăn ngừa ô nhiễm môi trường, kiểm soát và cải thiện môi trường. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 37
38. CHUYÊN ĐỀ 3. ĐỊA LÍ DÂN CƯ 1: Sơ đồ tư duy 2: Câu hỏi, bài tập về địa lí dân cư: Câu 1: Phân tích tác động của đặc điểm dân cư nước ta đối với sự phát triển kinh tế xã hội và môi trường? Câu 2: Cho BSL: Số dân và tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta giai đoạn 1970 – 2011 Năm Sô dân(triệu người) Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên (%) 1970 41,0 3,2 1979 52,7 2,6 1989 64,4 2,1 1999 76,6 1,4 2005 83,1 1,3 ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 38
39. 2011 87,8 0,97 a. Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự thay đổi dân số và tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta giai đoạn 1970 – 2011 b. Nhận xét c. Giải thích vì sao hiện nay tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta đã giảm nhưng dân số vẫn tăng nhanh? Câu 3: Vì sao nước ta phải thực hiện phân bố lại dân cư cho hợp lý ? Nêu một số phương hướng và biện pháp đã thực hiện trong thời gian qua Câu 4: a. Phân tích những thế mạnh và hạn chế của nguồn lao động nước ta? b. Hãy nêu một số chuyển biến về cơ cấu lao động trong các ngành kinh tế quốc dân ở nước ta hiện nay. Câu 5: Vì sao vấn đề việc làm dang là vấn đề KTXH gay gắt ở nước ta? Trình bày các phương hướng giải quyết việc làm nhằm sử dụng hợp lý lao động ở nước ta nói chung và địa phương em nói riêng. Câu 6: Cho bảng số liệu: số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị trong tổng dân số cả nước giai đoạn 1979 – 2009 Năm Số dân thành thị (nghìn người) Tỉ lệ dân thành thị (%) 1979 10094 19,2 1989 12463 19,4 1999 18077 23,7 2009 25374 29,6 a. Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự thay đổi số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị trong tổng dân số cả nước giai đoạn 1979 – 2009 b. Nhận xét. Câu 7: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam hãy kể tên 5 thành phố trực thuộc trung ương, các đô thị có quy mô dân số từ 100 nghìn đến 200 nghìn người trở lên. Câu 8: Trình bày đặc điểm đô thị hóa ở nước ta ?Phân tích những ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa ở nước ta đối với phát triển kinh tế - xã hội. 3. Đáp án câu hỏi và bài tập chuyên đề dân cư Câu 1: Phân tích tác động của đặc điểm dân cư nước ta đối với sự phát triển kinh tế xã hội và môi trường: a/ Thuận lợi: - Dân số đông nên có nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn. - Dân số tăng nhanh, cơ cấu dân số trẻ tạo ra nguồn lao động bổ sung lớn, tiếp thu nhanh khoa học kỹ thuật. b/ Khó khăn: - Đối với phát triển kinh tế: + Tốc độ tăng dân số chưa phù hợp tốc độ tăng trưởng kinh tế. + Vấn đề việc làm luôn là thách thức đối với nền kinh tế. + Sự phát triển kinh tế chưa đáp ứng được tiêu dùng và tích lũy. + Chậm chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành và theo lãnh thổ. - Đối với phát triển xã hội: + Chất lượng cuộc sống chậm cải thiện, thu nhập bình quân đầu người còn thấp. + Giáo dục, y tế, văn hóa còn gặp nhiều khó khăn. - Đối với tài nguyên môi trường: + Sự suy giảm các TNTN. + Ô nhiễm môi trường. + Không gian cư trú chật hẹp. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 39
40. Câu 2: Cho BSL: Số dân và tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta giai đoạn 1970 – 2011 Năm Sô dân(triệu người) Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên (%) 1970 41,0 3,2 1979 52,7 2,6 1989 64,4 2,1 1999 76,6 1,4 2005 83,1 1,3 2011 87,8 0,97 a. Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự thay đổi dân số và tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta giai đoạn 1970 – 2011 b. Nhận xét - Số dân tăng , trung bình là người/năm, tăng nhanh trong giai đoạn nào (dẫn chứng) - Tỉ suất gia tăng tự nhiên giảm, giảm mạnh trong giai đoạn nào, trung binh bao nhiêu %/ năm (dẫn chứng) c. Giải thích vì sao hiện nay tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên nước ta đã giảm nhưng dân số vẫn tăng nhanh: - Do quy mô dân số nước ta lớn, số người trong độ tuổi sinh đẻ cao, nên tỉ lệ gia tăng giảm, nhưng quy mô dân số vẫn tiếp tục tăng . - Ví dụ: với quy mô dân số 70 triệu người, tỷ lệ gia tăng dân số 1,5%, thì mổi năm dân số tăng 1,05 triệu người. Nhưng nếu quy mô dân số là 84 triệu người, tỷ lệ gia tăng dân số là 1,31%, thì mổi năm dân số tăng thêm 1,10 triệu người. Câu 3: Vì sao nước ta phải thực hiện phân bố lại dân cư cho hợplý: * Nước ta phải thực hiện phân bố lại dân cư cho hợp lý là do: - Mật độ dân số trung bình ở nước ta: 254 người/km2 (2006), phân bố không đều. - Phân bố không đều giữa đồng bằng – miền núi: + Đồng bằng: 1/4 diện tích – chiếm 3/4 dân số ĐBSH cao nhất, 1.225 người/km2 , gấp 5 lần cả nước. + Miền núi: 3/4 diện tích - chiếm 1/4 dân số Tây Nguyên 89 người/km 2, Tây Bắc 69 người/km2, trong khi vùng này lại giàu TNTN. - Phân bố không đều giữa nông thôn và thành thị: + Nông thôn: 73,1%, có xu hướng giảm. + Thành thị: 26,9%, có xu hướng tăng. - Sự phân bố dân cư chưa hợp lý làm ảnh hưởng rất lớn đến việc sử dụng lao động, khai thác tài nguyên. Vì vậy, phân bố lại dân cư và lao động trên phạm vi cả nước là rất cần thiết. Nêu một số phương hướng và biện pháp đã thực hiện trong thời gian qua: - Tuyên truyền và thực hiện chính sách KHHDS có hiệu quả. - Phân bố dân cư, lao động hợp lý giữa các vùng. - Quy hoạch và có chính sách thích hợp nhằm đáp ứng xu thế chuyển dịch cơ cấu dân số nông thôn và thành thị. - Mở rộng thị trường xuất khẩu lao động, đẩy mạnh đào tạo người lao động có tay nghề cao, có tác phong công nghiệp. - Phát triển công nghiệp ở miền núi và ở nông thôn nhằm sử dụng tối đa nguồn lao động của đất nước. Câu 4: a. Phân tích những thế mạnh và hạn chế của nguồn lao động nước ta: * Thế mạnh: -Năm 2005, dân số hoạt động kinh tế của nước ta là 42,53 triệu người (51,2% tổng số dân). -Mỗi năm tăng thêm 1 triệu lao động. -Lao động cần cù, sáng tạo có tinh thần ham học hỏi, kinh nghiệm tích lũy qua nhiều thế hệ. -Chất lượng lao động ngày càng được nâng cao nhờ những thành tựu phát triển trong văn hóa, giáo dục và y tế. * Hạn chế: -Thiếu tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động chưa cao. -Lao động trình độ cao còn ít, đội ngũ quản lý, công nhân lành nghề còn thiếu. ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 40
41. -Phân bố không đồng đều. Đại bộ phận lao động tập trung ở đồng bằng và hoạt động trong nông nghiệp, vùng núi và cao nguyên lại thiếu lao động, nhất là lao động có kỹ thuật. b. Hãy nêu một số chuyển biến về cơ cấu lao động trong các ngành kinh tế quốc dân ở nước ta hiện nay. - Lao động trong ngành nông, lâm, ngư nghiệp chiếm tỷ trọng cao nhất. - Xu hướng: giảm tỷ trọng lao động nông, lâm, ngư nghiệp (còn 57,3% - 2005); tăng tỷ trọng lao động công nghiệp, xây dựng (lên 18,2%) và tỷ trọng dịch vụ cũng tăng nhưng còn chậm (24,5%). Câu 5: - Vì sao vấn đề việc làm dang là vấn đề KTXH gay gắt ở nước ta: + Mặc dù mỗi năm nước ta đã tạo ra khoảng 1 triệu chỗ làm mới nhưng tình trạng việc làm vẫn còn gay gắt. + Năm 2005, tỷ lệ thất nghiệp của cả nước là 2,1%, còn thiếu việc làm là 8,1%. Thất nghiệp ở thành thị cao: 5,3%, thiếu việc làm ở thành thị là 4,5%. Ở nông thôn, thất nghiệp là 1,1%, thiếu việc làm là 9,3%. - Trình bày các phương hướng giải quyết việc làm nhằm sử dụng hợp lý lao động ở nước ta nói chung và địa phương em nói riêng: + Phân bố lại dân cư và nguồn lao động. + Thực hiện tốt chính sách dân số, sức khỏe sinh sản. + Đa dạng hóa các hoạt động sản xuất, chú ý đến hoạt động các ngành dịch vụ. + Tăng cường hợp tác liên kết để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, mở rộng sản xuất hàng xuất khẩu. + Đa dạng hóa các loại hình đào tạo. + Đẩy mạnh xuất khẩu lao động. Câu 6: Cho bảng số liệu: số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị trong tổng dân số cả nước giai đoạn 1979 – 2009 Năm Số dân thành thị (nghìn người) Tỉ lệ dân thành thị (%) 1979 10094 19,2 1989 12463 19,4 1999 18077 23,7 2009 25374 29,6 a. Vẽ biểu đồ kết hợp thể hiện sự thay đổi số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị trong tổng dân số cả nước giai đoạn 1979 – 2009 b. Nhận xét: - Số dân thành thị tăng, mạnh nhất trong giai đoạn nào, trung bình bao nhiêu người/ năm (dẫn chứng) - Tỉ lệ dân thành thị tăng chậm, dẫn chứng. Kết luận Câu 7: Dựa vào Atlat Địa lí Việt Nam hãy kể tên 5 thành phố trực thuộc trung ương, các đô thị có quy mô dân số từ 100 nghìn đến 200 nghìn người trở lên. Sử dụng Atlat để kể. Câu 8: Trình bày đặc điểm đô thị hóa ở nước ta : * Quá trình đô thị hóa ở nước ta diễn ra chậm chạp, trình độ đô thị hóa thấp: + Từ thế kỷ III trước Công nguyên và trong suốt thời kỳ phong kiến, Phú Xuân, Hội An, Đà Nẵng, Phố Hiến + Thời Pháp thuộc, : Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định + Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến năm 1954, quá trình đô thị hóa diễn ra chậm, + Từ 1954 đến 1975, đô thị phát triển theo hai xu hướng khác nhau: ở miền Nam, chính quyền Sài Gòn đã dùng “ đô thị hóa” như một biện pháp để dồn dân phục vụ chiến tranh, từ năm 1965 đến năm 1972, các đô thị bị chiến tranh phá hoại, quá trình đô thị hóa chững lại. + Từ năm 1975 đến nay, quá trình đô thị hóa có chuyển biến khá mạnh, đô thị được mở rộng và phát triển nhanh hơn, đặc biệt là các đô thị lớn. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng của các đô thị (hệ thống giao thông, điện, nước, các công trình phúc lợi xã hội) vẫn còn ở mức độ thấp so với các nước trong khu vực và thế giới. * Tỷ lệ dân thành thị tăng: ___ ĐỀ CƯƠNG ÔN THI ĐỊA LÍ 12 - Nhóm Địa lí trường THPT Thụy Hương 41