Tập bài làm và đề tham khảo ôn thi học sinh giỏi Lịch sử Lớp 9

Nội dung text: Tập bài làm và đề tham khảo ôn thi học sinh giỏi Lịch sử Lớp 9

1. TËp bµi lµm vµ ®Ò tham kh¶o §Ò sè 1: Nªu kh¸i qu¸t phong trµo GPDT cña nh©n d©n ¸, Phi, MÜ tõ 1945 ®Õn nay. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, mét cao trµo ®Êu tranh GPDT cña nh©n d©n ¸, Phi, MÜ La tinh đã bùng nổ và phát triển mạnh mẽ. (VËy phong trµo diÔn ra mÊy giai ®o¹n vµ néi dung tõng giai ®o¹n nh­ thÕ nµo? Chóng ta h·y cïng t×m hiÓu.) Phong trµo cã thÓ ®­îc chia lµm ba giai ®o¹n chÝnh nh­ sau: - Giai ®o¹n thø nhÊt lµ tõ n¨m 1945 ®Õn nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kØ XX. + Phong trào nổ ra đầu tiên là ở 3 n­íc §«ng Nam ¸ , nh©n d©n ®· chíp thêi c¬ næi dËy lËt ®æ ¸ch thèng trÞ thùc d©n, phong kiÕn giµnh chÝnh quyÒn: In®«nªxia (17-8-1945), ViÖt Nam (2-9-1945) vµ Lµo (12-10-1945). Sau ®ã phong trµo lan sang Nam ¸, B¾c Phi vµ MÜ La tinh: N¨m 1950 thùc d©n Anh ph¶i c«ng nhËn nÒn ®éc lËp cho Ên §é. N¨m 1952 n­íc Céng hoµ Ai CËp ra ®êi. Ngµy 1-1-1959 c¸ch m¹ng Cu Ba th¾ng lîi. + §Æc biÖt n¨m 1960, 17 n­íc ch©u Phi giµnh ®­îc ®éc lËp lµm nªn “N¨m ch©u Phi”. Th¾ng lîi cña giai ®o¹n nµy ®· lµm cho hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa thùc d©n c¬ b¶n sôp ®æ. - Giai ®o¹n thø hai tõ nh÷ng n¨m 60 ®Õn nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX. NÐt næi bËt cña giai ®o¹n nµy lµ sù v­¬n lªn giµnh ®éc lËp cña 3 n­íc thuộc địa Bồ đào nha : Ghinª xÝch ®¹o (9-1974), M«d¨mbich (6-1975), ¨ngg«la (11-1975) . Th¾ng lîi cña 3 n­íc nµy cã ý nghÜa quan träng đối với phong trµo gi¶i phãng d©n téc nãi chung vµ nhÊt lµ nh©n d©n ch©u Phi nãi riªng. - Giai ®o¹n thø ba lµ giai ®o¹n tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX ®Õn nay. ë giai ®o¹n nµy phong trµo tiªu biÓu nhÊt lµ phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n Nam Phi chèng chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc (chñ nghÜa Apacthai). §©y lµ h×nh thøc tån t¹i cuèi cïng cña chñ nghÜa thùc d©n. + Chñ nghÜa Apacthai lµ chñ nghÜa ph©n biÖt, miÖt thÞ d©n téc v« cïng tµn b¹o, hµ kh¾c cña nh÷ng kÎ cùc ®oan ph¸t xÝt da tr¾ng ®èi víi ng­êi da ®en vµ da mµu ë Nam Phi. + Nh©n d©n Nam Phi d­íi sù l·nh ®¹o cña tæ chøc “§¹i héi d©n téc phi” ®· kiªn c­êng, bÒn bØ ®Êu tranh , Liªn hiÖp quèc vµ nh©n d©n tiÕn bé thÕ giíi ñng hé. KÕt qu¶ lµ n¨m 1980 nh©n d©n R«®ªdia (Sau nµy ®æi lµ Dimbabuª) ®· giµnh th¾ng lîi. N¨m 1990 chÝnh quyÒn da tr¾ng ph¶i tuyªn bè xo¸ bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ë T©y Nam Phi (Nay lµ Namibia) vµ n¨m 1993 thµnh tr× cuèi cïng cña chóng ë céng hoµ Nam Phi còng sôp ®æ. - Tõ ®©y nh©n d©n c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ La tinh chuyÓn sang nhiÖm vô míi lµ: Cñng cè nÒn ®éc lËp, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, xo¸ bá t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu, tiÕp tôc ®Êu tranh cho môc tiªu v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc vµ tiÕn bé x· héi. (§Ò sè 2: Nªu ý nghÜa cña phong trµo G§T ¸, Phi, MÜ La tinh sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II.) - Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, lÞch sö thÕ giíi cã nhiÒu thay ®æi quan träng, mét trong nh÷ng thay ®æi ®ã lµ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Phong trµo gi¶i phãng d©n téc cã mét ý nghÜa v« cïng lín lao lµ lµm sôp ®æ hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ sù ra ®êi cña h¬n 100 quèc gia ¸, Phi, MÜ La tinh. - Tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ La tinh lµ thuéc ®Þa cu¶ c¸c n­íc t­ b¶n ph­¬ng T©y. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai phong trµo gi¶i phãng d©n téc 1
2. ph¸t triÓn m¹nh mÏ, thu nhiÒu kÕt qu¶. Cuèi nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa ®Õn quèc sôp ®æ hoµn toµn. - Khëi ®Çu lµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸, trong ®ã cã 3 n­íc giµnh ®­îc ®éc lËp: In®«nªxia (17-8-1945), ViÖt Nam (2-9-1945), Lµo (12-10-1945). TiÕp ®ã th¸ng 10-1949 n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi. Phong trµo ®· lan réng sang Nam ¸, B¾c Phi vµ nhiÒu n­íc ®· giµnh ®éc lËp. + §Æc biÖt n¨m 1960 ®­îc gäi lµ “n¨m Ch©u Phi” víi 17 n­íc giµnh ®­îc ®éc lËp. +MÜ La tinh: ngµy 1-1-1959 c¸ch m¹ng Cuba th¾ng lîi, chÕ ®é ®éc tµi th©n MÜ bÞ lËt ®æ. TiÕp ®ã trong nh÷ng n¨m 1974-1975 c¸c n­íc M«d¨mbÝch, ¨ngg«la vµ Ghinªbitxao ®· tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Bå §µo Nha. + Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX, chñ nghÜa thùc d©n chØ cßn tån t¹i d­íi h×nh thøc thùc d©n cuèi cïng lµ chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ë miÒn Nam ch©u Phi. Sau nhiÒu n¨m ®Êu tranh ngoan c­êng, bÒn bØ cña ng­êi da ®en, chÝnh quyÒn thùc d©n cña giai cÊp thèng trÞ ®· ph¶i tuyªn bè xo¸ bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc. Næi bËt lµ sù sôp ®æ cña chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ë céng hoµ Nam Phi (1993). Nh­ vËy, hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa ®Õ quèc bÞ sôp ®æ hoµn toµn. - Th¾ng lîi cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ®· dÉn tíi viÖc thµnh lËp hµng ho¹t nhµ n­íc ®éc lËp lµm thay ®æi c¨n b¶n bé mÆt cña c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ La tinh, lµm thay ®æi côc diÖn thÕ giíi. - Sau khi giµnh ®éc lËp, lÞch sö c¸c d©n téc ¸, Phi, MÜ La tinh ®· sang ch­¬ng míi víi nhiÖm vô to lín lµ cñng cè nÒn ®éc lËp d©n téc, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. MÆc dï cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi nh­ng nh©n d©n ¸, Phi, MÜ La tinh còng ®· b­íc ®Çu giµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi. +Tõ mét n­íc ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc, nhê cuéc “c¸ch m¹ng xanh trong n«ng nghiÖp, Ên §é ®· tù tóc ®­îc l­¬ng thùc cho sè d©n h¬n 1 tØ ng­êi. Bªn c¹nh ®ã Ên §é cßn næi tiÕng víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng. HiÖn nay Ên §é ®· cè g¾ng v­¬n lªn hµng c¸c c­êng quèc vÒ c«ng nghÖ phÇn mÒm, c«ng nghÖ h¹t nh©n vµ vò trô. + Trung Quèc nhê thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, sau h¬n 20 n¨m, nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn nhanh chãng: Tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt thÕ giíi: Tæng s¶n phÈm trong n­íc hµng n¨m t¨ng trung b×nh 9,6%, ®øng hµng thø 3 thÕ giíi. §Çu t­ n­íc ngoµi dÉn ®Çu thÕ giíi, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. §Þa vÞ chÝnh trÞ ngµy cµng n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ. + Cuba ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, møc t¨ng tr­ëng ngµy cµng gia t¨ng. Mªhic«, Achentina, Brazin ®­îc xÕp vµo hµng nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi (NIC). +ViÖt Nam sau h¬n 20 n¨m ®æi míi, tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. Th¸ng 11-2006 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), ViÖt Nam ®øng tr­íc nh÷ng thêi c¬ høa hÑn t¨ng tr­ëng cao. - ngµy nay c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ La tinh ngµy cµng tÝch cùc tham gia vµ cã vai trß quan träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ thÕ giíi. §Ò sè 3: Nªu t×nh h×nh chung cña c¸c n­íc ch©u Phi tõ sau 1945 ®Õn nay. - Víi 57 quèc gia, ch©u Phi cã diÖn tÝch 30,5 triÖu km (gÊp 3 lÇn ch©u ¢u, xÊp xØ ch©u MÜ vµ b»ng 3/4 ch©u ¸). Ch©u Phi cã c¸c nguån tµi nguyªn phong phó vµ nhiÒu n«ng s¶n quý. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, tiÕp theo ch©u ¸- nhân dân ch©u Phi còng đứng lên giành độc lập . Phong trµo næ ra sím nhÊt ë vïng B¾c Phi- n¬i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n c¸c vïng kh¸c. Khëi ®Çu lµ th¾ng lîi cña cuéc binh biÕn sÜ quan yªu n­íc ë 2
3. Ai CËp (7-1952) lËt ®æ chÕ ®é qu©n chñ, thµnh lËp n­íc céng hoµ Ai CËp. TiÕp ®ã lµ th¾ng lîi cña cuéc ®Êu tranh vò trang kÐo dµi tõ 1954 – 1962 cña nh©n d©n Angiªri, đã lËt ®æ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p, giµnh ®éc lËp d©n téc. N¨m 1960, 17 n­íc ch©u Phi tuyªn bè ®éc lËp, ®­îc ghi nhËn lµ “n¨m ch©u Phi”. Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 60 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ XX, Ch©u Phi trë thµnh “Lôc ®Þa míi trçi dËy” næi bËt nhÊt lµ cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n c¸c n­íc ¨ngg«la, M«d¨mbich vµ Ghinªbitxao nh»m lËt ®æ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Bå §µo Nha. KÕt qu¶ 3 n­íc lÇn l­ît giµnh ®éc lËp: Ghinªbitxao (9-1974), M«d¨mbÝch (6-1975) vµ ¨ngg«la (11-1975). - Tõ 1975 trë ®i cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc tËp trung ë miÒn Nam ch©u Phi, nh»m xo¸ bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc, ¸ch thèng trÞ cuèi cïng cña chñ nghÜa thùc d©n cò. Sau nhiÒu thËp niªn bÒn bØ ®Êu tranh cña ng­êi da ®en, chÝnh quyÒn thùc d©n cña ng­êi da tr¾ng ®· ph¶i tuyªn bè xo¸ bá chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc. ChÝnh quyÒn cña ng­êi da ®en ®· ®­îc thµnh lËp ë R«®ªdia (1980) (Sau ®æi thµnh Dimbabuª) vµ ë T©y Nam Phi n¨m 1990 (nay lµ Namibia). Th¾ng lîi ®Æc biÖt cã ý nghÜa nhÊt lµ th¾ng lîi cña nhµ n­íc Céng hoµ Nam Phi. - N¨m 1993 sau h¬n 3 thÕ kØ tån t¹i- Th¾ng lîi: N¬i sµo huyÖt cuèi cïng cña chÕ ®é PBCT. - Sau khi tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n, c¸c n­íc ch©u Phi b¾t tay ngay vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y lµ cuéc ®Êu tranh l©u dµi, gian khæ vµ thËm chÝ cßn khã kh¨n h¬n cuéc ®Êu tranh v× ®éc lËp tù do. Nh÷ng thµnh tùu ban ®Çu mµ c¸c n­íc ch©u Phi ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m ®Çu sau khi giµnh ®éc lËp ch­a ®ñ ®Ó thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n bé mÆt kinh tÕ nghÌo nµn, l¹c hËu. - Tõ nh÷ng n¨m 80, ®Æc biÖt lµ b­íc vµo thËp niªn 90, ch©u Phi l¹i r¬i vµo th¶m c¶nh cña chiÕn tranh, tôt hËu vµ ®ãi nghÌo. Ch©u Phi trë thµnh lôc ®Þa bÊt æn nhÊt thÕ giíi. §ã lµ c¸c cuéc xung ®ét, néi chiÕn ®Ém m¸u do m©u thuÉn s¾c téc, t«n gi¸o. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, nî nÇn chång chÊt vµ c¸c lo¹i dÞch bÖnh hoµnh hµnh. Liªn hîp quèc xÕp 32 trong sè 57 n­íc ch©u Phi vµo nhãm nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi. Ch©u Phi còng lµ ch©u lôc cã tØ lÖ ng­êi mï ch÷ cao nhÊt thÕ giíi. Ch©u Phi còng lµ ch©u ®­îc gäi lµ “Lôc ®Þa cña bÖnh AIDS”. - Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù gióp ®ì cña céng ®ång quèc tÕ, ch©u Phi ®· tÝch cùc t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p, ®Ò ra nh÷ng c¶i c¸ch nh»m gi¶i quyÕt c¸c cuéc xung ®ét, kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ, thµnh lËp c¸c tæ chøc liªn minh khu vùc, lín nhÊt lµ tæ chøc thèng nhÊt ch©u Phi, nay gäi lµ Liªn minh ch©u Phi (AU). §Ò sè 4: Kh¸i qu¸t t×nh h×nh chung cña c¸c n­íc ch©u ¸ tõ sau n¨m 1945 ®Õn nay. - Ch©u ¸ lµ vïng ®«ng d©n c­ nhÊt thÕ giíi, bao gåm nh÷ng n­íc cã l·nh thæ réng lín víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. - Tõ cuèi thÕ kØ XIX hÇu hÕt c¸c n­íc ë ch©u lôc nµy trë thµnh nh÷ng n­íc thuéc ®Þa, phô thuéc vµ lµ thÞ tr­êng chñ yÕu cña c¸c n­íc t­ b¶n ¢u – MÜ, chÞu sù bãc léc, n« dÞch nÆng nÒ cña chñ nghÜa thùc d©n. - Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, cao trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc bïng næ m¹nh mÏ, ®Õn nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kØ XX hÇu hÕt c¸c n­íc ch©u ¸ ®· giµnh ®­îc ®éc lËp. Nh­ng gÇn suèt nöa sau thÕ kØ XX, t×nh h×nh ch©u ¸ kh«ng æn ®Þnh, bëi c¸c cuéc chiÕn tranh x©m l­îc cña c¸c n­íc ®Õ quèc, nhÊt lµ ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ T©y ¸. - Sau khi giành được độc lập nhiÒu n­íc ch©u ¸ ®¹t ®­îc sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng vÒ kinh tÕ nh­ Xingapo, Th¸i Lan, Trung Quèc, Ên §é, Việt nam 3
4. + Ên §é: Tõ mét n­íc ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc, Ên §é ®· tù tóc ®­îc l­¬ng thùc co sè d©n h¬n 1 tØ ng­êi. HiÖn nay Ên §é ®ang cè g¾ng v­¬n lªn hµng c¸c c­êng quèc vÒ c«ng nghÖ phÇn mÒm, c«ng nghÖ h¹t nh©n vµ c«ng nghÖ vò trô. + Trung Quèc nhê thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, sau h¬n 20 n¨m, nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn nhanh chãng: Tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt thÕ giíi: Tæng s¶n phÈm trong n­íc hµng n¨m t¨ng trung b×nh 9,6%, ®øng hµng thø 3 thÕ giíi. §Çu t­ n­íc ngoµi dÉn ®Çu thÕ giíi, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. §Þa vÞ chÝnh trÞ ngµy cµng n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ. + Singapo : Được xem là “con rồng nhỏ” châu á , có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất vùng Đông nam Á + Thái lan : cũng có tốc độ tăng trưởng cao , nhất là nông nghiệp (đứng đầu thế giới về xuất khẩu gạo) và du lịch +Malaixia; Từ năm 1965 – 1983 tốc độ tăng trưởng hàng năm là 6,3% + Việt nam cũng là nước đang đứng trước triển vọng đầy hứa hẹn . qua 20 năm đổi mới , tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm sau cao hơn năm trước . Từ năm 2000 – 2005 hàng năm tăng 7,5% . Tháng 11-2006 Việt nam là thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại thế giới WTO . Việt nam đang đứng trước những thời cơ lớn , hứa hẹn những tăng trưởng kinh tế cao . - Do vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng, c¸c n­íc ®Õ quèc cè t×m mäi c¸ch ®Ó duy tr× ®Þa vÞ thèng trÞ cña chóng ë ch©u lôc nµy, chÝnh v× vËy hÇu nh­ nöa sau thÕ kØ XX t×nh h×nh ch©u ¸ kh«ng æn ®Þnh. Nh÷ng cuéc xung ®ét khu vùc vµ tranh chÊp biªn giíi, l·nh thæ hoÆc tiÕp tay cho phong trµo li khai , khñng bè nhÊt lµ ë c¸c n­íc T©y ¸ (vïng trung ®«ng), Nam ¸ vµ §«ng Nam ¸ §Ò sè 5:Nªu nh÷ng nÐt chung cña ch©u MÜ Latinh tõ sau n¨m 1945 ®Õn nay. - MÜ La tinh cã h¬n 20 n­íc kÐo dµi tõ Mªhic« ®Õn Achentina víi diÖn tÝch trªn 20 triÖu kil«mÐt vu«ng vµ d©n sè kho¶n 774 triÖu ng­êi, lµ vïng ®Êt giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tõ nh÷ng thËp niªn ®Çu thÕ kØ XIX nhiÒu n­íc ®· giµnh ®­îc ®éc lËp nh­ Braxin, Achentina, Venexuela, Pªru nh­ng ®Çu thÕ kØ XX l¹i trë thµnh “s©n sau” cña ®Õ quèc MÜ. - Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai MÜ dùng nªn c¸c chÕ ®é ®éc tµi th©n MÜ. Nh©n d©n liªn tôc næi dËy ®Êu tranh . Th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng Cu Ba (1-1-1959) đã mở ra một giai đoạn mới - khëi nghÜa vò trang, ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi cho phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña nhân dân các nước Mỹ la tinh. - Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX, cao trµo ®Êu tranh ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®Êu tranh vò trang diÔn ra ë nhiÒu n­íc, MÜ latinh trë thµnh “Lục địa bùng cháy”. C¸c chÝnh quyÒn ®éc tµi ë nhiÒu n­íc bÞ lËt ®æ, c¸c chÝnh phñ d©n téc d©n chñ ®­îc thµnh lËp. Trong ®ã næi bËt nhÊt lµ c¸c sù kiÖn ë Chilª vµ Nicaragoa. - Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX, nh©n d©n MÜ latinh ®ang võa cñng cè ®éc lËp võa ph¸t triÓn kinh tÕ, tõng b­íc tho¸t khái sù lÖ thuéc, n« dÞch cña MÜ. Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, c¸ n­íc MÜ latinh ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng: cñng cè ®éc lËp chñ quyÒn, d©n chñ hãa sinh ho¹t chÝnh trÞ, tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ, thµnh lËp c¸c tæ chøc liªn minh khu vùc ®Ó cïng nhau hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ò sè 6: Nªu t×nh h×nh chung khu vùc §«ng Nam ¸ tõ sau 1945 ®Õn nay. §«ng Nam ¸ lµ khu vùc cã diÖn tÝch gåm 4,5 triÖu km víi h¬n 500 triÖu d©n vµ bao gåm 11 n­íc- phÇn lín c¸c n­íc n»m s¸t biÓn vµ rÊt giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn. 4
5. Tr­íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, hÇu hÕt c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (trõ Th¸i Lan) lµ thuéc ®Þa cña c¸c n­íc T­ b¶n Anh, Ph¸p, MÜ, Hµ Lan. Khi chiÕn tranh thÕ giíi thø hai lan réng kh¾p thÕ giíi (12-1941) c¸c n­íc §«ng Nam ¸ bÞ qu©n NhËt chiÕm, thèng trÞ vµ g©y nhiÒu téi ¸c ®èi víi nh©n d©n khu vùc nµy. Cuéc ®Êu tranh chèng ph¸t xÝt NhËt bïng lªn m¹nh mÏ ë kh¾p n¬i. Lîi dông thêi c¬ NhËt ®Çu hµng ®ång minh (8-1945) nh©n d©n c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®· næi dËy giµnh chÝnh quyÒn, lËt ®æ ¸ch thèng trÞ cña ph¸t xÝt NhËt (®iÓn h×nh lµ ViÖt Nam). Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, c¸c n­íc ®Õ quèc trë l¹i x©m l­îc, nh©n d©n c¸c n­íc §«ng Nam ¸ tiÕp tôc tiÕn hµnh kh¸ng chiÕn. KÕt qu¶, ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kØ XX c¸c n­íc lÇn l­ît giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc. Riªng 3 n­íc §«ng d­¬ng tõ nh÷ng n¨m 60 ®Õn n¨m 1975 ®· kiªn c­êng chèng s¸ch x©m l­îc cña ®Õ quèc MÜ. Th¾ng lîi cña ViÖt Nam, Lµo, Campuchia lµ th¾ng lîi to lín nhÊt tr­íc mét kÎ thï giµu m¹nh, hung h·n nhÊt. - Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kØ XX c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®· cã sù ph©n ho¸ trong ®­êng lèi ®èi ngo¹i: Mét sè n­íc tham gia khèi qu©n sù §«ng Nam ¸ (SEATO) trë thµnh thµnh ®ång minh cña MÜ (Th¸i Lan, Philippin) mét sè n­íc thi hµnh chÝnh s¸ch hoµ b×nh trung lËp (In®«nªxia, Mianma). - Tõ cuèi nh÷ng n¨m 70 sau khi giµnh ®éc lËp c¸c n­íc: Th¸i Lan, In®«nªxia, Philippin, Malaixia, Xingapo, ®· thµnh lËp hiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) ®Ó gióp nhau ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c n­íc nµy ®Òu ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ trong nh÷ng n¨m 70 ®Õn nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX. - Tõ nh÷ng n¨m 90 tÊt c¶ c¸c n­íc trong khu vùc ®· tham gia vµo tæ chøc ASEAN, më ra mét ch­¬ng míi trong lÞch sö khu vùc §«ng Nam ¸. ASEAN tõ mét tæ chøc láng lÎo, non yÕu ®· nhanh chãng trë thµnh mét tæ chøc liªn kÕt toµn diÖn lÊy ph¸t triÓn kinh tÕ lµm ho¹t ®éng träng t©m, ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ thu hót sù quan t©m hîp t¸c cña nhiÒu nÒn kinh tÕ, nhiÒu tæ chøc ë nhiÒu khu vùc. ViÖt Nam tõ khi tham gia (7-1995) ®Õn nay lu«n ho¹t ®éng tÝch cùc v× mét §«ng Nam ¸ æn ®Þnh vµ thÞnh v­îng, ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu vµ cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng lµm thay ®æi c¨n b¶n bé mÆt c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nãi chung vµ vÞ thÕ cña m×nh nãi riªng. §Ò sè 8: Tr×nh bµy hoµn c¶nh ra ®êi, môc tiªu, nguyªn t¾c. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ASEAN. Mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN. - Hoµn c¶nh: ASEAN ra ®êi trong bèi c¶nh khu vùc vµ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn chuyÓn to lín. - Sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cã yªu cÇu hîp t¸c ®Ó cùng ph¸t triÓn. Các nước §«ng Nam ¸ chñ tr­¬ng thµnh lËp mét tæ chøc Liªn minh khu vùc nh»m cïng nhau hîp t¸c ph¸t triÓn, ®ång thêi h¹n chÕ ¶nh h­ëng cña c¸c c­êng quèc bªn ngoµi ®èi víi khu vùc. + Ngµy 8/8/1967 HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (viÕt t¾t lµ ASEAN) ®­îc thµnh lËp t¹i B¨ng Cèc (Th¸i Lan) víi sù tham gia cña 5 n­íc: In®«nªxia, Malaixia, Philippin, Xingapo vµ Th¸i Lan. - Môc tiªu ho¹t ®éng: Lµ ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ th«ng qua nh÷ng nç lùc hîp t¸c chung gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, trªn tinh thÇn duy tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. - Nguyªn t¾c c¬ b¶n trong quan hÖ: 5
6. + T«n träng chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau. Gi¶i quyÕt mäi tranh chÊp b»ng ph­¬ng ph¸p hoµ b×nh. + Hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: - Giai ®o¹n tõ 1975, cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX: lµ thêi k× kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN t¨ng tr­ëng m¹nh. - Th¸ng 1-1984 Bru-n©y gia nhËp, trë thµnh thµnh viªn thø 6 cña ASEAN. - §Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX, ASEAN tiÕp tôc ®­îc më réng trong bèi c¶nh khu vùc vµ thÕ giíi cã nhiÒu thuËn lîi, xu h­íng næi bËt lµ sù më réng thµnh viªn. + Th¸ng 7-1992 ViÖt Nam lµ Lµo tham gia hiÖp ­íc Bali vµ ®Õn th¸ng 7-1995 ViÖt Nam gia nhËp ASEAN . + Th¸ng 9-1997 Lµo vµ Mianma gia nhËp ASEAN . + Th¸ng 4-1999 Campuchia gia nhËp trë thµnh thµnh viªn thø 10. LÇn ®Çu tiªn tÊt c¶ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cïng tËp trung trong mét tæ chøc. - Trªn c¬ së ®ã, ASEAN chuyÓn träng t©m ho¹t ®éng sang hîp t¸c kinh tÕ, ®ång thêi x©y dùng mét khu vùc §«ng Nam ¸ hoµ b×nh, æn ®Þnh ®Ó cïng ph¸t triÓn phån vinh. Quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN: quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN diÔn ra phøc t¹p, cã lóc hoµ dÞu cã lóc c¨ng th¼ng theo sù biÕn ®éng cña quèc tÕ vµ khu vùc, nhÊt lµ t×nh h×nh phøc t¹p ë Campuchia. - 1975 cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc thắng lợi : Quan hệ giữa Vietj nam với ASEAN dược cải thiện , bắt đầu có những chuyến thăm viếng lẫn nhau của các quan chức cao cấp Từ tháng 12-1978 “ vấn đề Căm pu chia “: Do có sự kích động của bên ngoài , quan hệ giữa Việt nam và ASEAN trở nên căng thẳng , đối đầu . Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, quan hệ Việt nam - ASEAN chuyÓn tõ “®èi ®Çu” sang “®èi tho¹i” vµ nhÊt lµ sau khi vÊn ®Ò Campuchia ®­îc gi¶i quyÕt bằng hiệp định Pa ri (10- 1991), ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch “muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc”, quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN ngµy cµng c¶i thiÖn.A SEAN có xu hướng mở rộng thành viên . Th¸ng 7-1992 ViÖt Nam tham gia hiÖp ­íc Bali, đây là bước đi đầu tiên tạo cơ sở để việt nam hòa nhập vào các hoạt động của khu vực Đông nam Á 7/1995 ViÖt Nam trở thành thành viên thứ 7 , quan hệ ngày càng phát triển hơn về mọi mặt . §Ò sè 9: T¹i sao nãi: Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX “mét ch­¬ng míi ®· më ra trong lÞch ö khu vùc §«ng Nam ¸”. - Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX, “mét ch­¬ng míi ®· më ra trong lÞch ö khu vùc §«ng Nam ¸” chóng ta kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã v×: Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX, t×nh h×nh khu vùc ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt- xu thÕ chung lµ ®èi tho¹i, vÊn ®Ò Campuchia ®· ®­îc gi¶i quyÕt æn tho¶. Xu h­íng næi bËt ®Çu tiªn lµ sù më réng thµnh viªn cña tæ chøc ASEAN. - Th¸ng 7-1992 ViÖt Nam vµ Lµo chÝnh thøc tham gia hiÖp ­íc Bali (1976). §©y lµ b­íc ®i ®Çu tiªn t¹o c¬ së ®Ó ViÖt Nam hoµ nhËp vµo c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc §«ng Nam ¸. TiÕp ®ã, th¸ng 7-1995 ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp vµ trë thµnh thµnh viªn thø b¶y cña ASEAN. +Th¸ng 9-1997 Lµo, Mianma gia nhËp ASEAN. +Th¸ng 4-1999, Campuchia ®­îc kÕt n¹p vµo tæ chøc nµy. §©y lµ thµnh viªn thø 10 cña ASEAN. 6
7. - Nh­ thÕ, ASEAN tõ s¸u n­íc ®· ph¸t triÓn thµnh m­êi n­íc thµnh viªn. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö khu vùc, m­êi n­íc §«ng Nam ¸ cïng ®øng trong mét tæ chøc thèng nhÊt. - Trªn c¬ së ®ã, ASEAN ®· chuyÓn träng t©m ho¹t ®éng sang hîp t¸c kinh tÕ, ®ång thêi x©y dùng mét khu vùc §«ng Nam ¸ hoµ b×nh, æn ®Þnh ®Ó cïng nhau ph¸t triªn phån vinh. - N¨m 1992 ASEAN quyÕt ®Þnh biÕn §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc mËu dÞch tù do (AFTA) trong vßng 10- 15 n¨m. - N¨m 1994, ASEAN lËp diÔn ®µn khu vùc (ARF) víi sù tham gia cña 23 quèc gia trong vµ ngoµi khu vùc nh»m t¹o nªn mét m«i tr­êng hoµ b×nh, æn ®Þnh cho c«ng cuéc hîp t¸c ph¸t triÓn cña §«ng Nam ¸. Nh­ vËy ta cã thÓ nãi: Tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ XX “Mét ch­¬ng míi ®· më ra trong lÞch sö khu vùc §«ng Nam ¸”. §Ò sè 10: H·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh t×nh h×nh kinh tÕ- chÝnh trÞ- khoa häc kÜ thuËt cña MÜ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. - Kinh tÕ: Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kinh tÕ MÜ ph¸t triÓn v­ît bËc, n­íc MÜ trë thµnh n­íc giµu nhÊt thÕ giíi vµ lµ trung t©m kinh tÕ- tµi chÝnh duy nhÊt cña thÕ giíi trong giai ®o¹n 1945 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 70. + VÒ c«ng nghiÖp, s¶n l­îng c«ng nghiÖp hµng n¨m t¨ng 14%, tõ n¨m 1945 – 1949 chiÕm h¬n mét nöa tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp thÕ giíi (56,1%). + VÒ n«ng nghiÖp, s¶n l­îng t¨ng 27% so víi tr­íc chiÕn tranh vµ gÊp 2 lÇn cña Anh, Ph¸p, T©y, §øc, Italia vµ NhËt céng l¹i. + VÒ tµi chÝnh, n¾m 3/4 dù tr÷ vµng cña thÕ giíi vµ lµ chñ nî cña thÕ giíi. * * Nguyªn nh©n lµm cho kinh tÕ MÜ ph¸t triÓn v­ît bËc nh­ vËy lµ do: - Không bị chiến tranh tàn phá - Thu nhiều lợi nhuận từ b¸n vò khÝ. Thø ba n­íc MÜ giµu cã tµi nguyªn, nh©n c«ng lao ®éng dåi dµo vµ cã tay nghÒ kÜ thuËt cao . - Từ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ XX nÒn kinh tÕ MÜ l¹i suy gi¶m t­¬ng ®èi, lµm cho vÞ trÝ cña MÜ kh«ng cßn gi÷ ®­îc nh­ tr­íc n÷a, cô thÓ: +S¶n l­îng c«ng nghiÖp chØ cßn 40% (1973) cña thÕ giíi . + dù tr÷ vµng còng chØ cßn 11,9 tØ USD. Nguyên nhân : + MÜ liªn tôc vÊp ph¶i suy tho¸i khñng ho¶ng . + bÞ c¸c n­íc NhËt B¶n, T©y ¢u c¹nh tranh. + MÜ chi nh÷ng kho¶n tiÒn khæng lå ® ch¹y ®ua vò trang, s¶n xuÊt vò khÝ hiÖn ®¹i, x©y dùng hµng ngh×n c¨n cø qu©n sù vµ tiÕn hµnh c¸c cuéc chiÕn tranh x©m l­îc. + T×nh h×nh giµu nghÌo trong n­íc ®· th­êng xuyªn g©y bÊt æn x· héi MÜ. * ChÝnh trÞ: - VÒ ®èi néi: Thi hµnh chÝnh s¸ch ph©n biÖt chñng téc, th¼ng tay ®µn ¸p phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n vµ ban hµnh nhiÒu ®¹o luËt ph¶n ®éng, h¹n chÕ mäi quyÒn tù do d©n chñ. - VÒ ®èi ngo¹i: §Ò ra vµ thao ®uæi “ChiÕn l­îc toµn cÇu” ®Çy tham väng, ®Çy hiÕu chiÕn vµ ph¶n ®éng. Tuy thùc hiÖn ®­îc mét sè m­u ®å nh­ng MÜ còng vÊp ph¶i nhiÒu thÊt b¹i nÆng nÒ trong viÖc can thiÖp vµo Trung Quèc (1945- 1946) Cuba (1959-1960) ®Æc biÖt lµ cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam. 7
8. + HiÖn nay MÜ ©m m­u x¸c lËp trËt tù thÕ giíi “®¬n cùc” nh­ng còng gÆp mu«n vµn khã kh¨n tr­íc m¾t. * Khoa häc kÜ thuËt: + Nhê nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, MÜ sím ®Çu t­ nghiªn cøu khoa häc vµ tiÕn hµnh c¸ch m¹ng KHKT. + Thµnh tùu: S¸ng chÕ ra c¸c c«ng cô s¶n xuÊt míi, n¨ng l­îng míi, vËt liÖu míi, c¸ch m¹ng xanh, giao th«ng vµ th«ng tin liªn l¹c, chinh phôc vò trô, s¶n xuÊt vò khÝ hiÖn ®¹i §Ò sè 12: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sôp ®æ cña trËt tù thÕ giíi hai cùc Ianta. - Kh¸i niÖm TTTG: Lµ sù s¾p xÕp, ph©n bæ vµ c©n b»ng quyÒn lùc gi÷a c¸ c­êng quèc nh»m duy tr× sù æn ®Þnh cña hÖ thèng c¸c quan hÖ quèc tÕ. Sù h×nh thµnh TTTG sau chiÕn tranh. - Hoµn c¶nh: Th¸ng 2-1945 Héi nghÞ cÊp cao 3 c­êng quèc (Liªn X«- Anh- Mü) ®­îc tiÕn hµnh ë Ianta (Liªn X«) - Néi dung héi nghÞ: +VÒ viÖc kÕt thóc chiÕn tranh ë ch©u ¢u vµ ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng ba c­êng quèc ®· thèng nhÊt lµ sÏ tiªu diÖt tËn gèc chñ nghÜa ph¸t xÝt §øc, ý, NhËt nhanh chãng kÕt thóc chiÕn tranh. +VÒ tho¶ thuËn viÖc ph©n chia khu vùc ¶nh h­ëng gi÷a 2 c­êng quèc MÜ vµ Liªn X«. Cô thÓ: Liªn X« chiÕm ®ãng vµ kiÓm so¸t vïng §«ng ¢u, ®«ng n­íc §øc vµ b¾c TriÒu Tiªn . + Thèng nhÊt thµnh lËp tæ chøc Liªn hîp quèc ®Ó gi÷ g×n hoµ b×nh, an ninh vµ trËt tù thÕ giíi sau chiÕn tranh. - Toµn bé nh÷ng tho¶ thuËn quy ®Þnh trªn ®· trë thµnh khu«n khæ cña mét trËt tù thÕ giíi míi mµ lÞch sö gäi lµ trËt tù hai cùc Ianta do Liªn X« vµ MÜ ®øng ®Çu mçi cùc. – Hậu quả : + nh÷ng cuéc chiÕn tranh khu vùc ¸c liÖt lµm tæn thÊt tiÒn cña rÊt lín, viÖc ch¹y ®ua vò trang, thiÕt lËp hÖ thèng c¨n cø qu©n sù, s¶n xuÊt vò khÝ hiÖn ®¹i -Lý do chấm dứt “chiến tranh lạnh”: +T×nh tr¹ng c¨ng th¼ng trªn thÕ giíi kÐo dµi cïng víi chiÕn tranh l¹nh gi÷a hai phe ®· lµm cho kinh tÕ, chÝnh trÞ cña Liªn X« vµ MÜ ngµy cµng gi¶m sót + ngµy cµng ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc do bị Tây âu , Nhật bản cạnh tranh gay gắt . + C¶ MÜ vµ Liªn X« muèn v­¬n lªn kÞp c¸c n­íc kh¸c th× ph¶i tho¸t khái sù “®èi ®Çu” ®Ó æn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ. Th¸ng 12-1989 tæng thèng MÜ (Bus¬) vµ tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n Liªn X« (Goocbachop) ®· cïng nhau tuyªn bè chÊm døt chiÕn tranh l¹nh. Sau sù kiÖn 25-12-1991 ë Liªn X«, trËt tù hai cùc Ianta chÝnh thøc sôp ®æ. §Ò 13: Nªu sù h×nh thµnh (nguyªn nh©n) biÓu hiÖn, hËu qu¶ vµ chÊm døt “chiÕn tranh l¹nh”. Kh¸i niÖm: ChiÕn tranh l¹nh vµ chÝnh s¸ch thï ®Þch vÒ mäi mÆt cña MÜ vµ c¸c n­íc ®Õ quèc trong quan hÖ víi Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa. - Nguyªn nh©n: Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, phong trµo c¸ch m¹ng ë c¸c n­íc th¾ng trËn còng nh­ b¹i trËn ®Òu ph¸t triÓn m¹nh. HÖ thèng x· héi chñ nghÜa ®· h×nh thµnh vµ ngµy cµng lín m¹nh, phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ la tinh ph¸t triÓn nh­ vò b·o. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, th¸ng 3/1947, T¬ruman ph¸t ®éng “chiÕn tranh 8
9. l¹nh” nh»m chèng l¹i Liªn X«, c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc hßng thùc hiÖn chiÕn l­îc toµn cÇu ph¶n c¸ch m¹ng cña MÜ. - BiÓu hiÖn: C¸c n­íc ®Õ quèc (®øng ®Çu lµ MÜ) ch¹y ®ua vò trang, t¨ng c­êng ng©n s¸ch qu©n sù, x©y dùng c¸c khèi qu©n sù vµ c¨n cø qu©n sù kh¾p n¬i trªn thÕ giíi nh­ NATO, SEATO, CENTO ph¸t ®éng hµng chôc cuéc chiÕn tranh lín nhá d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh»m chèng l¹i c¸ch m¹ng thÕ giíi. Bao v©y kinh tÕ, c« lËp chÝnh trÞ, ®¶o chÝnh chèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa. - HËu qu¶: Tuy kh«ng næ ra mét cuéc chiÕn tranh thÕ giíi nh­ng trong gÇn nöa thÕ kØ cña “chiÕn tranh l¹nh” thÕ giíi lu«n n»m trong t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng, nhiÒu cuéc chiÕn tranh côc bé ®· næ ra ë mét sè khu vùc nh­ §«ng Nam ¸, §«ng B¾c ¸, Trung §«ng. - ChiÕn tranh l¹nh chÊm døt: th¸ng 12/1989 tæng thèng MÜ (Bus¬) vµ tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n Liªn X« (Goocbach«p) ®· cïng nhau tuyªn bè chÊm døt chiÕn tranh l¹nh. LÝ do: Qua h¬n 40 n¨m ch¹y ®ua vò trang c¶ MÜ vµ Liªn X« ®Òu bÞ suy gi¶m “thÕ m¹nh” cña hä so víi nhiÒu n­íc. - MÜ vµ Liªn X« ®Òu ®øng tr­íc khã kh¨n vµ th¸ch thøc lín: §ã lµ sù v­¬n lªn cña T©y ¢u NhËt B¶n. Do vËy muèn v­¬n lªn kÞp c¸c n­íc kh¸c th× c¶ 2 n­íc ph¶i chÊm døt sù “®èi ®Çu” ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ò 14 : H·y nªu nguån gèc. Thµnh tùu vµ ý nghÜa t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt lÇn thø hai. - VÒ nguån gèc: Còng nh­ c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ë thÕ kØ XVIII- XIX, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – kÜ thuËt ngµy nay diÔn ra lµ do nh÷ng ®ßi hái cña cuéc sèng, cña s¶n xuÊt, nh»m ®¸p øng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng cao cña con ng­êi. NhÊt lµ trong t×nh h×nh bïng næ d©n sè thÕ giíi vµ v¬i c¹n nghiªm träng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. - Nh÷ng thµnh tùu: Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc- kÜ thuËt lÇn thø hai ®­îc tiÕn hµnh tõ nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kØ XX cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt cã néi dung phong phó, ph¹m vi réng lín ®· lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh khoa häc míi nh­: §iÒu khiÓn häc, tù ®éng ho¸, du hµnh vò trô Cuéc c¸ch m¹ng ch­a kÕt thóc nh­ng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu v« cïng to lín lµ: +Trong khoa häc c¬ b¶n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc nh¶y vät ch­a tõng thÊy trong c¸c ngµnh: to¸n, lÝ, ho¸, sinh . + ph¸t minh ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt míi trong ®ã quan träng nhÊt lµ m¸y tÝnh ®iÖn tö, m¸y tù ®éng vµ hÖ thèng m¸y tù ®éng võa cho chÊt l­îng s¶n phÈm tèt võa cho n¨ng suÊt cao. +T×m ra nh÷ng nguån n¨ng l­îng míi võa s¹ch, võa nhiÒu võa rÎ nh­ n¨ng l­îng mÆt trêi, n¨ng l­îng thñy triÒu, n¨ng l­îng giã ®Æc biÖt lµ n¨ng l­îng nguyªn tö ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn. +S¸ng chÕ ra nh÷ng vËt liÖu míi nh­ chÊt dÎo Polime, c¸c vËt liÖu s¹ch siªu bÒn, siªu nhÑ, siªu dÉn. +Cuéc “c¸ch m¹ng xanh” trong n«ng nghiÖp nh­: c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, lai t¹o gièng + Nh÷ng tiÕn bé thÇn k× trong lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i (m¸y bay tµng h×nh, tµu ch¹y trªn ®iÖn tõ ) vµ th«ng tin liªn l¹c. + Chinh phôc vò trô, th¸m hiÓm mÆt trang n¨m 1969. - VÒ ý nghÜa vµ t¸c ®éng: * MÆt tÝch cùc: Cuéc c¸ch m¹ng KH-KT cã ý nghÜa v« cïng to lín : 9
10. - nh­ mét cét mèc chãi läi trong lÞch sö tiÕn ho¸ v¨n minh cña loµi ng­êi, mang l¹i nh÷ng tiÕn bé phi th­êng, nh÷ng thµnh tùu k× diÖu vµ nh÷ng thay ®æi to lín trong cuéc sèng con ng­êi. - C¸ch m¹ng KH- KT ®· cho phÐp con ng­êi thùc hiÖn nh÷ng b­íc nh¶y vät ch­a tõng thÊy vÒ s¶n xuÊt. - VÒ n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao møc sèng vµ chÊt l­îng cuéc sèng cña con ng­êi víi nh÷ng hµng ho¸ míi vµ tiÖn nghi sinh ho¹t míi. - C¸ch m¹ng KH-KT ®· ®­a tíi nh÷ng thay ®æi lín vÒ c¬ cÊu d©n c­- lao ®éng trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp gi¶m dÇn, tØ lÖ d©n c­ trong c¸c ngµnh dÞch vô ngµy cµng t¨ng lªn, nhÊt lµ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn cao. *MÆt h¹n chÕ: Cuéc c¸ch m¹ng KH-KT còng ®· mang l¹i nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc (chñ yÕu do chÝnh con ng­êi t¹o nªn). + §ã lµ viÖc chÕ t¹o c¸c lo¹i vò khÝ vµ ph­¬ng tiÖn qu©n sù cã søc tµn ph¸ vµ huû diÖt sù sèng. + §ã lµ n¹n « nhiÔm m«i tr­êng (« nhiÔm khÝ quyÓn, ®¹i d­¬ng, s«ng hå vµ c¶ nh÷ng “b·i r¸c” trong vò trô). +ViÖc nhiÔm phãng x¹ nguyªn tö, nh÷ng tai n¹n lao ®éng vµi n¹n giao th«ng, nh÷ng dÞch bÖnh míi cïng ®e do¹ vÒ ®¹o ®øc x· héi vµ an ninh ®èi víi con ng­êi. THỜI CƠ VÀ THÁCH THỨC CỦA VIỆT NAM KHI GIA NHẬP ASEAN Thời cơ : + Có điều kiện để hội nhập vào nền KT của TG và khu vực + Có điều kiện để rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển +Có điều kiện để học hỏi và tiếp thu trình độ quản lí KTcủa các nước trong khu vực + Tiếp thu những thành tựu KH-KT tiên tiến nhất của thế giới để phát triển KT . + Có điều kiện để giao lưu văn hóa , giáo dục , thể thao với các bạn bè trong khu vực . Thách thức : + Nếu không tận dụng được thời cơ để phát triển thì KT nước ta sẽ có nguy cơ bị tụt h + sự cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước với nước ngoài . + Hội nhập dễ bị “hòa tan “, đánh mất bản sắc và truyền thống văn hóa của dân tộc . Liên hệ bản thân : -HS là chủ nhân tương lai của đất nước phải tích cực học tập văn hóa , rèn luyện phảm chất đạo đức để trở thành công dân có ích . - Tiếp cận, ứng dụng KH-KT để phát triển KT đất nước . - Quảng bá với bạn bè thế giới về một đất nước VN xinh đẹp , có nhiều truyền thống quý báu TRÁCH NHIỆM TUỔI TRẺ : -Nhận thức tác dụng của KH- KT là thời cơ thuận lợi để vươn lên phát triên nhưng cũng là một thử thachsgay gắt nếu như bị tụt hậu , không bắt kịp đà tiến của thời đại . - Tuổi trẻ VN : nâng cao ý thức chủ động , tự giác không ngừng học tập để trở thành những người lao độngcó chất lượng , đáp ứng những đòi hỏi của sự nghiệp CN hóa , hiện đại hóa đất nước , nhanh chóng thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu . VN HỌC GÌ TỪ NHẬT BẢN 1- VN cần đầu tư và sử dụng hiệu quả các thành tựu KH-KT , thu hút các nhà khoa học , thoát khỏi nghèo nàn bằng khoa học công nghệ . 2- Sử dụng hợp lí vốn nước ngoài , nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển kinh tế . 10
11. 3- Có khả năng xâm nhập thị trường thế giới , nâng cao năng lực quản lí và chất lượng sản phẩm , để có sức cạnh tranh cao , mở rộng đầu tư ra nước ngoài . 4- Khai thác , sử dụng tốt nguồn tài nguyên đất nước . 5- Đẩy mạnh giáo dục nhằm đâo tạo nhân lực có trình độ văn hóa , có tay nghề cao , có phẩm chất đạo đức , có tinh thần dân tộc , siêng năng , cần cù , tiết kiệm , sáng tạo 6- Các chính sách và hoạt động điều tiết của nhà nước và các nhà quản lí xí nghiệp , công ty cần đào tạo đội ngũ trí thức lãnh dạo cùng các chính sách phát triển KT hợp lí , nhanh nhẹn , kịp thời , năng động và có khả năng thích ứng với mọi thay đổi . 7- Tăng trưởng KT nhưng phải giữ gìn bản sắc dân tộc . 8- Tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với lợi ích của nhân dân ( nhà ở , môi trường ) . THÁI ĐỘ CỦA VN TRƯỚC XU THẾ THỜI ĐẠI : - Phát triển KT , CN hóa , hiện đại hóa và tích cực “ mở cửa “ hội nhập thế giới . - Coi trọng hòa bình , lên án khủng bố . - Tham gia các tổ chức liên minh khu vực và thế giới . NHIỆM VỤ TO LỚN NHẤT CỦA NHÂN DÂN TA HIỆN NAY : Tập trung sức lực triển khai lực lượng sản xuất ,làm ra nhieuf của cải vật chất để chiến thắng đói nghèo và lạc hậu , đem lại ấm no , tự do và hạnh phúc cho nhân dân . ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN THI HSG HUYỆN NĂM 2008 1.Tại sao nhiều người dự đoán rằng :”thế kỷ XXI là thế kỷ của châu Á” ?(5Đ) ĐÁP ÁN: - Nhiều thập niên vừa qua , đặc biệt là những năm gần đây , một số nước châu Á đã đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng về KT ,KHKT , có vị thế quan trọng trên trường quốc tế . 0,5đ Dẫn chứng một số nước tiêu biểu với những điểm nổi bật 4,5đ *Nhật bản : + Từ những năm 70 trở đi NB trở thành một trong ba trung tâm KT – tài chính của thế giới . + Thu nhập bình quân đầu người vượt Mỹ ,đứng thứ hai thế giới . + Hàng hóa của NB len lỏi khắp thị trường thế giới . *Ân độ : + Tự túc lương thực cho số dân hơn 1 tỷ người . +Công nghiệp : Xếp hàng thứ 10 trong SX công nghiệp thế giới . + Đang cố gắng vươn lên hàng các cường quốc về công nghệ phần mềm hạt nhân và vũ trụ . *Trung quốc : + Thành tựu sau hơn 20 năm cải cách mở cửa : Tốc đọ tăng trưởng cao nhất thế giới . + Tổng sản phẩm trong nước tăng trung bình hàng năm 9,6% đứng hàng thứ 7 thế giới . + Tính đến năm 1997 có 145 nghìn doanh nghiệp nước ngoài đang hoạt động ở Trung quốc . 11
12. + Từ những năm 90 của thế kỷ XX , Xingapo , thái lan , Malaixia , Inđônê xia được xếp vào danh sách các nền kinh tế Đông nam Á hoạt động cao , Xingapo được mệnh danh là con rồng châu Á , Thai lan , Malaixia được đánh giá đang đứng trước ngưỡng của của CLB các nước công nghiệp mới(NIC) +Việt nam : Sau hơn 20 năm đổi mới – tổng sản phẩm năm sau cao hơn năm trước ,bình quân trong 5 năm ( 2000 – 2005) là 7,5% . Tháng 12-2006 là thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới (wto) ( Lưu ý : Là câu hỏi mở , GC tùy theo sự trình bày của HS để cho điểm trong tổng điểm 4,5đ ) 2. Tại sao nói : “ Cu ba là lá cờ đầu của MỸ-la-tinh” . Hãy nêu những hiểu biết của em về mối quan hệ hữu nghị giữa nhân dân hai nước VN – Cu ba ? ĐÁP ÁN : a . Cu ba là lá cờ đầu ; - Đi đầu trong cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài tay sai của Mỹ : 2,5đ Yêu cầu nêu khái quát cách mạng Cu ba , nhấn mạnh các mốc quan trọng : + 3.1952 : Mỹ thết lập chế độ độc tài Batixta 0,25đ +26.7.1953 : Tấn công pháo đài Môn ca đa 0,25đ + 11.1956 :Cuộc đổ bộ của tàu Granma 0,25đ + 1958 : Đấu tranh vũ trang lan rộng khắp đất nước 0,25đ + 1.1.1959 :Cách mạng Cuba thành công 0,5đ Sự kiện này mở đầu giai đoạn mới trong phong trào đấu tranh ở Mỹ-la-tinh và khu vực này được mệnh danh là “lục địa bùng cháy” 1đ - Đi đầu trong việc chống sự can thiệp vũ trang của Mỹ và kien cường đứng vững trước sự cấm vận , bao vây nhiều mặt của Mỹ 1đ + Tháng 4.1961 : Chiến thắng Hi-Rôn , Cu ba tuyên bố tiến lên CNXH , trở thành nước XHCN đầu tiên ở Mỹ la tinh - Kiên định trên con đường xây dựng CNXH và đạt nhiều thành tựu : + Từ một nền nông nghiệp độc canh (mía) và một nền công nghiệp đơn nhất( khai mỏ) đã xây dựng được một nền công nghiệp với hệ thống cơ cấu các nghành hợp lí , một nền nông nghiệp đa dạng . + Giáo dục , y tế , văn hóa , thể thao phát triển mạnh mẽ . 0,5đ +Mở cửa cho Tư bản nước ngoài vào đầu tư 0,25đ + Nổi bật về khai thác , xây dựng , du lịch 0,25đ - Làm tròn nghĩa vụ quốc tế đối với các dân tộc ở châu Phi và Mỹ la tinh . 1đ b.Mối quan hệ hữu nghị giữa Cu ba và Việt nam : - Nhân dân Cu ba hết lòng ủng hộ nhân dân VN trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và xây dựng CNXH “ vì VN nhân dân Cu ba sẵn sàng hiến dâng cả máu “ - Nhân dân VN cũng quan tâm và hết lòng ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân Cu ba trên con đường xây dựng CNXH 3.” Từ sau CTTG thứ hai , tình hình các nước Tây Âu đã có những thay đổi to lớn và sâu sắc , Tiêu biểu là sự liên kết các nước Tây Âu trong tổ chức LMCA(EU)-một tổ chức khu vực lớn nhất và có những thành công lớn về kinh tế và chính trị “(lịch sử lớp 9-NXBgiáo dục) Bằng những dẫn chứng lịch sử cụ thể , hãy chứng minh nhận định trên ? ĐÁP ÁN : 1 .Khái quát tình hình chung : 12
13. - Sau CTTG thứ hai KT các nước Tây Âu bị tàn phá nặng nề 0,5đ - Các nước Tây Âu nhận viện trợ của Mỹ theo “kế hoạch phục hưng châu Âu” , kinh tế dần dần được phục hồi 0,5đ - Trong bối cảnh “ chiến tranh lạnh” nhiều nước Tây Âu đã tham gia khối NATO . 0,5đ b.Qúa trình hình thành và phát triển của LMCA(EU) : - Hoàn cảnh : + Có chung nền văn minh và kinh tế không cách biệt nhau lắm 0,5đ + Các nước Tây Âu muốn liên kết để thoát khỏi ảnh hưởng của Mỹ 0,5đ - Qúa trình thành lập : + Tháng 4.1951 : Thành lập “ Cộng đồng tha-thép châu Âu 0,5đ +Tháng 3.1957 : Thành lập “ Cộng đồng năng lượng nguyên tử châu Âu” và “ Cộng đồng kinh tế châu Âu” 0,5đ + Tháng 7.1967 : Ba tổ chức trên sáp nhập thành “Cộng đồng châu Âu”(EC) 0,5Đ + Tháng 12.1991 : Hội nghị cấp cao tại Man xtơrich (Hà lan) quyết định đổi tên thành LMCA (EU) 1đ 2.Đánh giá về LMCA : Là liên minh kinh tế-chính trị lớn nhất , chặt chẽ nhất , thành công nhất trên thế giới : - Lớn nhất : Là một trong 3 trung tâm kinh tế thế giới .Năm 2004 có 25 nước . Năm 2007 có 27 nước thành viên - Thành công nhất : EU chiến khoảng ¼ GDP của toàn thế giới . 4 .Hoàn cảnh ra đời ,mục đích , vai trò của Liên hợp quốc . Hãy nêu những việc làm của liên hợp quốc giúp nhân dân VN mà em biết ? 3đ ĐÁP ÁN : - Hoàn cảnh : + Hội nghị IANTA từ 4đến 11.12.1945 đã quyết định thành lập tổ chức LHQ nhằ duy trì hòa bình và an ninh thế giới 0,25đ + Từ 25.4 đến 26.6.1945 đại biểu của 50 nước họp tại xan phơ ran xit xco (Mỹ) đã thông qua việc thành lập LHQ - Nhiệm vụ : Duy trì hòa bình và an ninh + giữ gìn hòa bình 0,75đ + Đáu tranh xóa bỏ chủ nghĩa thực dân + giúp đỡ các nước phát triển kinh tế - Những việc làm của LHQ giúp đỡ nhân dân VN 1đ (là câu hỏi mở ) HS có thể nêu một số ý : + VN gia nhập LHQ tháng 6.1977 và là thành viên thứ 149 của LHQ + Các tổ chức của LHQ tại VN : FAM , FAO , UNICEP , UNESCO , WHO + VN đã nhận được sự giúp đỡ to lớn ,thiets thực và hiệu quả của LHQ về các mặt : KT, GD, môi trường và nhân đạo NĂM 2009 1. Khái quát những nội dung chủ yếu của LSTG từ năm 1945 đến nay ? (8đ) ĐÁP ÁN : 1.Sự hình thành , phát triển , khủng hoảng và sụp đổ của hệ thống XHCN .0,5Đ -Sau CTTG thứ hai,CNXH từ phạm vi một nước trở thành hệ thống thế giới. 0,5đ 13
14. Trong nhiều thập niên của nửa sau TK XX , các nước XHCN đã đạt được những thành tựu to lớn về mọi mặt , có ảnh hưởng to lớn tới tiến trình phát triển của thế giới 0,5đ - Từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của TK XX, Liên xô và các nước Đông Âu lâm vào khủng hoảng và sụp đổ . 0,5đ 2.Sau CTTG thứ hai , phong trào GPDT phát triển mạnh mẽ ở châu Á , châu Phi và Mĩ la tinh và giành được những thắng lợi lớn có ý nghĩa lịch sử . 0,5đ - Sự sụp đổ của hệ thống thuộc địa và chế độ phân biệt chủng tộc 0,5đ +Dẫn chứng một vài nước tiêu biểu 0,25đ 3.Sau CTTG thứ hai các nước TB đã có bước phát triển nhanh chóng về KT, KHKT 0,25Đ - Mỹ ,Nhật bản , Tây Âu trở thành 3 trung tâm KT tài chính thế giới . 0,5đ - Sự liên kết khu vực : LMCA (EU) 0,5đ 4.Sau CTTG thứ hai , một trật tự mới được xác lập : Trật tự TG hai cực IANTA - Thế giới chia làm hai phe , đỉnh cao là “ chiến tranh lạnh” 0,5đ - Năm 1989 “ CTL” chấm dứt ,thế giới chuyển sang xu thế hòa hoãn , đối thoại 5. Cuộc cách mạng KHKT diễn ra sau CTTG thứ hai với những thành tựu và ý nghĩa to lớn . 1đ Câu 2 : Trình bày chính sách đối ngoại của LX và Mỹ sau CTTG thứ hai . Chính sách đối ngoại của LX và Mỹ sau chiến tranh đã có tác động đến tình hình thế giới như thế nào ? 6đ ĐÁP ÁN : a. Chính sách đối ngoại của LX và Mỹ : * Liên xô : - Chủ trương duy trì hòa bình thế giới , thực hiện chính sách chung sống hòa bình , quan hệ hữu nghị với tất cả các nước 1đ - Tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân , giành độc lập , tự do của các dân tộc bị áp bức . 1đ * Mỹ : Thực hiện “chiến lược toàn cầu” -Mục tiêu :Chống phá các nước XHCN , đẩy lùi phong trào GPDT và thiết lập sự thống trị trên toàn thế giới . - Thực hiện : + Tiến hành “viện trợ” để lôi kéo , khống chế các nước nhận viện trợ . 0,25đ + Thành lập các khối quân sự và các căn cứ quân sự khắp mọi nơi trên thế giới 0,25đ + Tiến hành nhiều cuộc chiến tranh xâm lược 0,5đ b. Chính sách đối ngoại của LX và Mỹ tác động đến tình hình thế giới : * LX : Góp phần giữ gìn hòa bình và an ninh thế giới . LX trở thành chỗ dựa vững chắc của hòa bình và cách mạng thế giới . 1đ * Mỹ : Dẫn đến tình trạng “ chiến tranh lạnh “ trong quan hệ quốc tế , làm cho thế giới luôn ở trong tình trạng căng thẳng . 1đ CÂU 3 :Nguyên nhân dẫn đến tình trạng “ chiến tranh lạnh” chấm dứt ? Các xu thế phát triển của thế giới sau “ chiến tranh lạnh” ? 6đ ĐÁP ÁN : a.Nguyên nhân dẫn đến tình trạng “CTL” chấm dứt : - CTL mang lại những hậu quả nặng nề cho nhân loại 0,75đ + Thế giới luôn ở trong tình trạng căng thẳng 14
15. + Các cường quốc chạy đua vũ trang , phải chi phí khối lượng khổng lồ về tiền của và sức người . - Sau bốn thập niên chạy đua vũ trang , hai cường quốc Xô-Mỹ bị sút kém trên nhiều mặt so với các cường quốc khác . Nhiều khó khăn , thách thức đặt ra cho LX và Mỹ . 1đ + Sự vươn lên mạnh mẽ và cạnh tranh quyết liệt của Nhật bản và các nước Tây Âu . + LX lâm vào tình trạng trì trệ , khủng hoảng . Tháng 12.1989 , LX và Mỹ cùng nhau tuyên bố chấm dứt “ chiến tranh lạnh” . b . Các xu thế phát triển của thế giới sau “ chiến tranh lạnh “ . - Xu thế hòa hoãn và hòa dịu trong quan hệ quốc tế 1đ + Các nước lớn tránh xung đột trực tiếp , đối đầu nhau . + Các xung đột trực tiếp ở nhiều khu vực đi dần vào thương lượng , hòa bình giải quyết các tranh chấp . - Trật tự hai cực IANTA tan rã , tiến tới xác lập một trật tự thế giới đa cực nhiều trung tâm . Trong khi đó Mỹ cố vươn lên thế một cực nhưng gặp không ít khó khăn . 1đ - Hầu hết các quốc gia điều chỉnh chiến lược phát triển , lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm . 1đ + Cuộc cách mạng KH-KT đã mang lại những thành tựu kì diệu , cho phép con người thực hiện những bước nhảy vọt về sản xuất và năng suất lao động . + Các nước đều đẩy mạnh sản xuất và tích cực tham gia các liên minh kinh tế khu vực để cùng nhau hợp tác phát triển . - Mặc dầu hòa bình thế giới được củng cố nhưng ở nhiều khu vực lại xáy ra những vụ xung đột quân sự hoặc nội chiến giữa các phe phái ( dẫn chứng ) 1đ + Nguyên nhân : Do mâu thuẫn về dân tộc , tôn giáo và tranh chấp lãnh thổ , biên giới . + Hậu quả :Làm cho đất nước không ổn định , con người đau khổ Thế giới sau “ chiến tranh lạnh “ diễn ra những thay đổi to lớn và phức tạp nhưng xu thế chung của thế giới ngày nay là hòa bình , ổn định và phát triển kinh tế . 0,25 NĂM 2010 1. Nước Mỹ sau CTTG thứ hai : a. Nêu sự phát triển kinh tế và KHKT của Mỹ sau chiến tranh / b.Những nét chính trong chính sách đối ngoại của Mỹ sau CT C. Qua sự phát triển KT , KHKT và chính sách đối ngoại của Mỹ sau CT , em có nhận xét gì ( tích cực , hạn chế ) 7đ ĐÁP ÁN : a . Sự phát triển KT và KHKT của Mỹ sau CT : - Sau CT Mỹ vươn lên chiếm ưu thế tuyệt đối trong thế giới TB , khoảng 20 năm sau CT , Mỹ trở thành trung tâm kinh tế tài chính lớn nhất thế giới . 0,5đ - Số liệu : Chiếm hơn ½ sản lượng CN toàn thế giới , nông nghiệp ( ) , nắm 33/4 trữ lượng vàng của thế giới , là chủ nợ lớn nhất thế giới . Về quân sự :Mỹ có lực lượng mạnh nhất thế giới TB và độc quyền về vũ khí nguyên tử 0,75đ - Nguyên nhân : Không bị chiến tranh tàn phá , thu 114 tỉ đô la bán vũ khí , áp dụng thành tựu KHKT . 0,25Đ 15
16. - Mỹ là nước khởi đầu cách mạng KHKT hiện đại và đạt nhiều thành tựu về các lĩnh vực như sáng chế ra các công cụ sản xuất mới , các nguồn năng lượng mới ,” cách mạng xanh” trong nông nhiệp ,cách mạng trong GTVT , TTLL và chinh phục vũ trụ . 0,75đ b. Chính sách đối ngoại : - Đề ra “ chiến lược toàn cầu “ 0,25đ - Mục tiêu : Chống phá các nước XHCN , đẩy lùi phong trào GPDT và thiết lập sự thống trị trên toàn thế giới 0,5đ - Biện pháp : Viện trợ , lôi kéo ,khống chế các nước đồng minh , lập các khối quân sự , gây chiến tranh xâm lược 0,5đ - Thành công của Mỹ trong “ chiến lược toàn cầu “ : Là một trong những nguyên nhân gay nên sự sụp đổ của chế độ XHCN ở LX , gây tình hình căng thẳng và khó khăn cho một số quốc gia và khu vực 0,25đ - Thất bại : Trong cuộc chiến tranh Triều tiên , chiến tranh Việt nam ,Cu ba 0,25đ - Vài thập niên gần đây dựa vào sự tăng trưởng KT và vượt trội về các mặt : KT ,KHKT ,quân sự , giới cầm quyền Mỹ ráo riết tiến hành nhiều biện pháp để xác lập trật tự thế giới “ đơn cực “ do Mỹ chi phối và khống chế 1đ c.NHẬN XÉT * Ưu điểm :- Mỹ đã áp dụng thành công nhiều thành tựu KHKT để nâng cao năng suất lao động , hạ giá thành sản phẩm và điều chỉnh hợp lí cơ cấu sản xuất , các tổ hợp sản xuất ,cạnh tranh lớn và hiệu quả trong và ngoài nước .Các chính sách và biện pháp điều tiết của nhà nước đã có vai trò thúc đẩy KT Mỹ phát triển - Mỹ đã đạt được nhiều tiến bộ về văn hóa , giáo dục - Những thành tựu KHKT mà Mỹ đạt được không chỉ thúc đẩy nền KT Mỹ phát triển mà còn có ảnh hưởng lớn trên thế giới 1đ *Hạn chế : - KT Mỹ vẫn thường xẩy ra suy thoái : Thâm hụt ngân sách , lạm phát , phá sản , thất nghiệp . - Vẫn tồn tại những mâu thuẫn và tệ nạn xã hội không thể khắc phục được - Chính sách đối ngoại không tích cực : Các đời tổng thống Mỹ đều theo đuổi chính sách đối ngoại nhằm thực hiện mục đích chi phối thế giới. 1đ Câu 2 : Nêu nguồn gốc của cuộc cách mạng KHKT sau CTTG thứ hai , hãy giải thích câu nói của nhà khoa học A.Nô ben : ‘ tôi hi vọng rằng nhân loại sẽ rút ra dược từ những phát minh khoa học nhiều điều tốt hơn điều xấu “ . 5đ ĐÁP ÁN : - Nguồn gốc của cách mạng KHKT : Do những đòi hỏi của cuộc sống , của sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người , nhất là trong tình hình bùng nổ dân số thế giới và sự vơi cạn nghiêm trọng các nguồn tài nguyên thiên nhiên , đặc biệt là sau chiến tranh thé giới thứ hai . 1đ - Ý nghĩa của cuộc cách mạng : + Như một cột mốc chói lọi trong lịch sử tiến hóa văn minh của loài người , mang lại những tiến bộ phi thường , những thành tuuwuj kì diệu và những thay đổi to lớn trong cuộc sống của con người . + Đưa đến những bước nhảy vọt chưa từng thấy về sản xuất và năng suất lao động , nâng cao mức sống vật chất và tinh thần cho con người với những hàng hóa mới và tiện nghi sinh hoạt mới . 16
17. + Đua đến những thay đổi lớn về dân cư , chất lượng nguồn nhân lực, những đòi hỏi mới về giáo dục và đào tạo , sự hình thành một thị trường thế giới với xu thế toàn cầu hóa . 1đ - Từ ý nghĩa và hậu quả tiêu cực do cuộc cách mạng KHKT mang lại nhân loại cần rút ra một điều : Việc phát minh và áp dụng những thành tựu KHKT vào sản xuất và đời sống với những mục đích tốt đẹp là hết sức cần thiết , mặt khác cần hạn chế đến mức tối đa những tác động tiêu cực mà cuộc cách mạng KHKT mang lại , lên án việc lợi dụng những thành tựu KHKT vì lợi nhuận và tham vọng cá nhân , tập đoàn hay một quốc gia nào đó . Đó cũng chính là điều mà A.Nô ben muốn nói . 2đ LƯU Ý : và câu 2 (ý 3 ): Tùy theo sự hiểu biết của HS để chấm . Nếu đảm bảo được yêu cầu cơ bản thì giám khảo vẫn cho đủ điểm . Câu 3 : Em hiểu gì về tổ chức ASEAN : a . Hoàn cảnh , mục tiêu hoạt động ? b . Tại sao nói trong những năm 90 của thế kỷ XX một chương mới đã mở ra trong lịch sử khu vực Đông nam Á ? c . Em biết gì về vai trò của chủ tịch ASEAN của Việt nam năm 2010 ? 8đ ĐÁP ÁN : *Hoàn cảnh và mục tiêu hoạt động 3đ - Hoàn cảnh : Sau khi giành được độc lập đứng trước yêu cầu phát triển KT , xh đất nước , nhiều quốc gia Đông nam Á chủ trương thành lập một tổ chức liên minh khu vực nhằm cùng nhau hợp tác phát triển 1đ - Mặt khác để hạn chế ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài đối với khu vực nhất là Mỹ và các nước đồng minh ( cuộc CTXL của Mỹ ở Đông dương ngày càng khó khăn , khó tránh khỏi thất bại ) 0,5đ - Ngày 8 tháng 8 năm 1967 hiệp hội các nước Đông nam Á ( ASEAN ) được thành lập tại Băng cốc ( Thái lan ) gồm 5 nước : In đô nê xi a ,Mã lai xi a ,Phi lip pin ,Sin ga po và thái lan . Trụ sở của A SEAN đóng ở Gia các ta ( In đô nê xi a ) 0,5đ - Mục tiêu hoạt động : Trong bản tuyên bố Băng cốc , tuyên ngôn thành lập với mục tiêu ; Phát triển KT ,văn hóa thông qua những nỗ lực hợp tác chung giữa các nước thành viên trên tinh thần duy trì hòa bình và ổn định khu vực 1đ * Một chương mới trong lịch sử khu vực : 3đ - Đầu những năm 90 của thế kỷ XX , thế giới bước vào thời kì sau “ CTL “ , vấn đề CPC được giải quyết , tình hình Đông nam Á được cải thiện rõ rệt 1đ - Xu hướng nổi bật là mở rộng thành viên từ 6 thành viên thành 10 thành viên , chuyenr trọng tâm hoạt động sang hợp tác kinh tế và đẩy mạnh các lĩnh vực khác 1đ - Với 10 nước thành viên , ASEAN trở thành một tổ chức ngày càng có uy tín với những hợp tác kinh tế (AFTA , 1992 ) và hợp tác an ninh ( diễn đàn khu vực ARF , 1994 ) . Nhiều nước , khu vực dã tham gia hai tổ chức trên như : Trung quốc , Nhật bản , hàn quốc , Mỹ , Ân độ 1đ * Vai trò chủ tịch ASEAN của VN năm 2010 : 2đ - Năm 2010 VN đảm nhận vai trò chủ tịch ASEAN mang những nét mới với sắc thái nổi bật . Chủ đề ASEAN là hướng tới cộng đồng ASEAN từ “ tầm nhìn đến hành động “ . Trọng tâm là tăng cường đoàn kết nội khối , mở rộng hợp tác giữa ASEAN với các nước 17
18. đối tác . Tăng cường củng cố vị trí ASEAN trong khu vực cũng như quốc tế . 1đ - Trong 1 năm VN tổ chức 2 hội nghị cấp cao , 8 hội nghị bộ trưởng , chưa kể hội nghị các bộ trưởng chuyên nghành . VN dự thảo các văn kiện điều phối toàn bộ hoạt động trong khuôn khổ về nội dung định hướng cho các diễn dàn khác nhau liên quan đến ASEAN : Diễn đàn ASEAN +3 , diễn đàn cấp cao Đông nam Á , diễn đàn an ninh ARF 1đ SƯU TẦM : Nêu những biến đổi của Đông nam Á sau CTTG thứ hai ? Biến đổi nào quan trọng nhất ? Vì sao ? ĐÁP ÁN : a. Những biến đổi to lớn của Đông nam Á sau CTTG thứ hai : - Các nước Đông nam Á đều giành được độc lập . In đô nê xi a (8.1945) ,VN (8.1945) , Lào (12.1945) , Phi lip pin (7.1946) ,Miến điện (1.1948) , Mã lai xi a (1.1957) - Sau khi giành độc lập , các nuwowcsra sức phát triển KT, XH đạt nhiều thành tựu . Yêu cầu : Nêu những thành tựu nổi bật của các quốc gia : Singapo , Thailan ,Malaixia , Inđônêxia , VN - Xu thế đối thoại và hội nhập : thành lập tổ chức ASEAN yêu cầu : Khái quát hoạt động của ASEAN , đăc biệt nhấn mạnh giai đoạn từ những năm 90 của thế kỷ XX đến nay . Trong đó phải nêu được xu thế mở rộng thành viên ; Chuyển trọng tâm sang hoạt động KT và sự thành lập AFTA và ARF . b . Biến đổi quan trọng nhất : là chuyển sang đối thoại và hội nhập Giaỉ thích : + Đây là tổ chức liên minh KT , chính trị , văn hóa , nhằm xây dựng mối quan hệ hòa bình hợp tác và phát triển giữa các nước trong khu vực . + Phù hợp với nguyện vọng của các quốc gia thành viên và phù hợp xu thế hợp tác phát triển . MéT Sè §Ò THAM KH¶O CHO BåI D¦ìng HSG LíP 9 1.Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến khi sụp đổ Liên xô đã trải qua những giai đoạncơ bản nào ? Nêu nét chính những giai đoạn đó ? 2. Nªu kh¸i qu¸t c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn phong trµo GPDT vµ ý nghÜa lÞch sö cña nã? 3. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc ASEAN (hoµn c¶nh, môc ®Ých, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ vai trß). 4.Vì sao nói : từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX “một chương mới đã mở ra trong lịch sử khu vực đông nam Á ? 18
19. 5.Trình bày khái quát mối quan hệ hợp tác giữa VN và tổ chức ASEAN từ 1975 – nay ? 6. T×nh h×nh kinh tÕ NhËt B¶n tõ . V× sao chÝnh s¸ch ®èi néi lµ mét yÕu tè quan träng. 7. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sôp ®æ cña TTTG hai cùc Santa 8. Hoµn c¶nh- môc tiªu nhiÖm vô- vai trß cña LHQ ®èi víi thÕ giíi vµ ViÖt Nam? 9.T¹i sao nãi Hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c ph¸t triÓn võa lµ thêi c¬ võa lµ th¸ch thøc? 10.Tại sao nói : VN gia nhập WTO vừa là thời cơ vừa là thách thức ? 11. V× sao Cuba lµ hßn ®¶o Anh hïng- l¸ cê ®Çu cña MÜ latinh 12.V× sao nãi: ThÕ kØ XXI lµ “ThÕ kØ cña ch©u ¸” 13. Trình bày nội dung , thµnh tùu và t¸c ®éng cña CM KHKT? ë quª em ®· cã nh÷ng thµnh tùu nµo? 14. Nªu c¸c xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi ngµy nay ? Nhiệm vụ to lớn của nhân dân ta hiện nay? Liên hệ trách nhiemj của bản thân em ? 15. Nªu cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é PBCT ë Céng hoµ Nam Phi? KÕt qu¶ vµ nhiÖm vô hiÖn nay? PHẦN LỊCH SỬ LỚP 8 TÓM TẮT LSVN TỪ 1858-1918 I- Cuộc kháng chiến chống TD Pháp từ 1858-1884 1. Hoàn cảnh (nguyên nhân Pháp xâm lược). a. Nguyên nhân chủ quan: * Sự khủng hoảng của chính quyền phong kiến Việt Nam nửa đầu TK XIX. - Chính trị: + Dưới triều Nguyễn- vua Gia Long xây dựng chế độ quân chủ chuyên chế ntn? + Thực hiện chính sách đối nội phản động (đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân). + Thực hiện chính sách đối ngoại mù quáng (thần phục nhà Thanh, đóng cửa đất nước, ban hành luật Gia Long ). - Kinh tế: 19
20. + Xoá sạch những cải cách tiến bộ của nhà Tây Sơn, không phát triển kinh tế đất nước. Các ngành kinh tế: Nông nghiệp, TC nghiệp, Thương nghiệp đều trì trệ, không có cơ hội phát triển. + Đời sống nhân dân cực khổ (Sưu thuế nặng, thiên tai, dịch bệnh ). + Mâu thuẫn xã hội ngày càng tăng (nhân dân > Phong trào đấu tranh của nhân dân. * Phong trào đấu tranh của nhân dân: Từ đầu thời Gia Long đến đầu thời kì Pháp xâm lược có gần 500 cuộc khởi nghĩa của nông dân nổ ra => Nhà Nguyễn bị khủng hoảng toàn diện. => Trước nguy cơ xâm lược của TD Pháp, với chính sách thống trị chuyên chế, bảo thủ, không chấp nhận những cải cách nào của triều đình Nguyễn làm cho sức dân, sức nước hao mòn, nội bộ bị chia rẽ. Đó là thế bất lợi cho nước ta khi chiến tranh xâm lược nổ ra. b. Âm mưu xâm lược của TD Pháp (nguyên nhân khách quan). - Từ giữa TK XIX, CNTB phương tây phát triển mạnh mẽ, đẩy mạnh việc xâm chiếm các nước phương Đông. - Đông Nam á và Việt Nam là nơi đất rộng, người đông, tài nguyên thiên nhiên phong phú đã trở thành mục tiêu cho các nước tư bản phương tây nhòm ngó. - TD Pháp có âm mưu xâm lược Việt Nam từ rất lâu – thông qua hoạt động truyền giáo để do thám, dọn đường cho cuộc xâm lược. - Đầu TK XIX, các hoạt động này được xúc tiến ráo riết hơn (nhất là khi CNTB chuyển sang giai đoạn CNĐQ). Âm mưu xâm lược nước ta càng trở nên trắng trợn hơn. Sau nhiều lần khiêu khích, lấy cớ bảo vệ đạo Gia-tô (vì nhà Nguyễn thi hành chính sách cấm đạo, giết đạo, đóng cửa ải) -> Pháp đem quân xâm lược Việt Nam. 2. Quá trình xâm lược của TD Pháp. - 31.8.1858, 3000 quân Pháp và Tây Ban Nha dàn trận trước cửa biển Đà Nẵng. * Âm mưu: Thực hiện kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh”: Chiếm Đà Nẵng -> ra Huế -> buộc nhà Nguyễn đầu hàng. - 1.9.1858: Pháp nổ súng xâm lược nước ta, sau 5 tháng xâm lược chúng chiếm được bán đảo Sơn Trà ( Đà Nẵng). - Thất bại ở kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” – Pháp thay đổi kế hoạch: + 2.1859 Chúng tập trung đánh Gia Định, quân triều đình chống cự yếu ớt rồi tan rã. - 1861 Pháp đánh rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì, chiếm: Định Tường, Biên Hoà và Vĩnh Long. - 5.6.1862 triều đình kí hiệp ước Nhâm Tuất, nhượng cho Pháp nhiều quyền lợi, cắt một phần lãnh thổ cho Pháp (3 tỉnh miền Đông Nam Kì: Gia Định, Định Tường, Biên Hoà + đảo Côn Lôn). - 1867 Pháp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam kì (Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên). Sau đó Pháp xúc tiến công cuộc đánh chiếm ra Bắc Kì. - 1873: Pháp đánh ra Bắc Kì lần I. - 1874 Triều đình Huế kí hiệp ước Giáp Tuất (chính thức thừa nhận 6 tỉnh Nam Kì thuộc Pháp) -> Làm mất một phần lãnh thổ quan trọng của Việt Nam. - 1882 Pháp đánh ra Bắc Kì lần II: Chiếm được Bắc Kì. 20
21. - 1883 Nhân lúc triều đình Nguyễn lục đục, chia rẽ, vua Tự Đức chết Pháp kéo quân vào cửa biển Thuận An uy hiếp, buộc triều đình ký hiệp ước Hác-măng (25.8.1883)- thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Trung Kì. - 1884 Pháp tiếp tục ép triều đình Huế phải ký hiệp ước Pa-tơ-nốt (6.6.1884) - Đặt cơ sở lâu dài và chủ yếu cho quyền đô hộ của Pháp ở Việt Nam. * Nhận xét: Như vậy sau gần 30 năm, TD Pháp với những thủ đoạn, hành động trắng trợn đã từng bước đặt ách thống trị trên đất nước ta. Hiệp ước Pa-tơ-nốt đã chấm dứt sự tồn tại của triều đình phong kiến nhà Nguyễn. “Với tư cách là quốc gia độc lập, thay vào đó là chế độ Thuộc địa nửa PK -> kéo dài cho đến tháng 8.1945. 3. Vai trò, thái độ của triều đình Nguyễn trước sự xâm lược của TD Pháp. (2 gđ) Giai đoạn 1: 1858 ->1862. + Bước đầu, khi pháp xâm lược, triều đình lãnh đạo, tổ chức cho nhân dân kháng chiến nhưng đối phó theo kiểu bị động – phòng ngự. - 31.8.1858 khi Pháp nổ súng xâm lược Đà Nẵng, triều đình đã cử 2000 quân cùng Nguyễn Tri Phương làm tổng chỉ huy mặt trận kéo đến Đà Nẵng. Cùng với nhân dân, quân triều đình đắp thành luỹ, thực hiện “Vườn không nhà trống”, bao vây, tiêu hao dần lực lượng sinh lực địch suốt trong 5 tháng, làm thất bại âm mưu đánh nhanh thắng nhanh của chúng. - 2.1859, Khi Pháp kéo quân vào Gia Định, chúng gặp nhiều khó khăn – phải rút bớt quân để chi viện cho các chiến trường Châu Âu và Trung Quốc (số còn lại chưa đến 1000 quân dàn mỏng trên chiến tuyến dài trên 10 km) – Nguyễn Tri Phương không tổ chức tiêu diệt mà rút về phòng ngự và xây dựng đại đồn Chí Hoà (ngăn chặn địch). => Tr iều đình đã bỏ mất thời cơ quan trọng. Sau đó Pháp tăng viện binh, tăng lực lượng lần lượt chiếm: Định Tường, Biên Hoà, Vĩnh Long vào đầu năm 1861. Giai đoạn 2: 1862 ->1884. Nhà Nguyễn có tư tưởng thủ để hoà, vứt bỏ ngọn cờ chống Pháp, nhượng bộ từng bước rồi đi đến đầu hàng. - 1862 khi mất 3 tỉnh miền Đông và 1 tỉnh miền Tây Nam Kì, triều đình Nguyễn không tấn công lấy lại những vùng đất này- sợ Pháp tấn công tiếp -> ký hiệp ước Nhâm Tuất (5.6.1862) với các điều khoản nặng nề. + Thừa nhận quyền cai quản của Pháp ở 3 tỉnh miền Đông Nam kỳ và đảo Côn Lôn. + Mở 3 cửa biển cho Pháp vào buôn bán. + Cho người Pháp và người Tây Ban Nha tự do truyền đạo. + Bồi thường chiến phí cho Pháp (288 vạn lạng Bạc). + Pháp sẽ trả lại thành Vĩnh Long khi nào triều đình buộc nhân dân ngừng K/C. => Đây là văn kiện bán nước đầu tiên của nhà Nguyễn. Sau đó triều đình càng đi sâu vào con đường đối lập với nhân dân: một mặt đàn áp phong trào của nhân dân ở Bắc-Trung Kì, mặt khác ngăn cản phong trào đấu tranh ở Nam Kì và chủ trương thương lượng với Pháp nhằm đòi lại 3 tỉnh miền Đông nhưng thất bại - > để cho Pháp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây trong 5 ngày mà không mất 1 viên đạn. - Sau khi 6 tỉnh Nam Kì đã mất, Nhà Nguyễn vẫn không tỉnh ngộ trước âm mưu xâm lược của thực dân Pháp, vẫn tin vào thương thuyết để cho Pháp ra Bắc Kì giải quyết vụ Đuy-puy quấy rối, thực chất đã tạo điều kiện cho Pháp đã được ra Bắc Kì để xâm lược. 21
22. - 1873 Pháp đánh chiếm Hà Nội và một số tỉnh Bắc Kì (lần 1) nhà Nguyễn hoang mang hoảng sợ. Bất chấp thái độ của triều đình, nhân dân các tỉnh miền Bắc tự kháng chiến & làm nên chiến thắng Cầu Giấy lần 1, giết chết Gac-ni-ê ->làm cho Pháp hoang mang, nhà Nguyễn không nhân cơ hội này đánh Pháp mà còn ký tiếp hiệp ước Giáp Tuất (15.3.1873): thừa nhận chủ quyền của Pháp ở 6 tỉnh Nam Kì -> với hiệp ước này, Việt Nam mất 1 phần quan trọng chủ quyền, lãnh thổ, ngoại giao, thương mại - 1882 Pháp đưa quân ra xâm lược Bắc Kì lần II, triều đình hoang mang, khiếp sợ sang cầu cứu Nhà Thanh -> Nhà Thanh câu kết với Pháp cùng nhau chia quyền lợi. Nhân dân miền Bắc tiếp tục kháng chiến làm nên trận Cầu Giấy lần II (tướng Ri-vi-e bị giết) quân Pháp hoang mang, dao động. Lúc đó vua Tự Đức chết, triều đình lục đục, Pháp chớp thời cơ đánh chiếm cửa Thuận An, uy hiếp nhà Nguyễn, triều đình hoảng sợ ký Hiệp ước Hác-măng (Quý Mùi: 25.8.1883), sau đó là hiệp ước Pa-tơ-nốt (6.6.1884) với nội dung: Thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Bắc- Trung Kì. -> Triều đình Nguyễn đầu hàng hoàn toàn TD Pháp, nhà nước PKVN đã hoàn toàn sụp đổ, thay vào đó là chế độ “thuộc địa nửa PK”. => Nhận xét: Quân Pháp mạnh hơn ta về Thế và Lực, nhưng ta mạnh hơn Pháp về tinh thần. Nếu nhà Nguyễn phát huy được những yếu tố này, biết đoàn kết toàn dân, biết Duy tân đất nước thì chắc chắn có thể ta sẽ không bị mất nước. - Thực tế, trong thời kỳ này cũng có nhiều nhà yêu nước đã đưa ra đề nghị cải cách nhằm Canh Tân đất nước (Nguyễn Trường Tộ) nhưng nhà Nguyễn không chấp nhận. => Vì vậy việc Pháp xâm lược ta vào cuối TK XIX đầu TK XX là điều tất yếu. Đứng trước nạn ngoại xâm, nhà Nguyễn đã không chuẩn bị, không động viên nhân dân kháng chiến, không phát huy được sức mạnh quần chúng đánh giặc mà ngập ngừng trong kháng chiến rồi đầu hàng hoàn toàn TD Pháp xâm lược. Nhà Nguyễn phải chịu trách nhiệm khi để nước ta rơi vào tay Pháp ở nửa cuối TK XIX. * Cơ sở đầu hàng của triều Nguyễn: - Nhà Nguyễn phòng thủ bị động về quân sự: + Chính trị: không ổn định (có tới 500 cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình). + Kinh tế: Không phát triển do nông nghiệp không được trú trọng. + Quốc phòng: Quân đội rối loạn, không có khả năng chống xâm lược. + XH: Đời sống nhân dân cực khổ do tham nhũng của Vua, quan, thiên tai, mất mùa, đói kém - Nhà Nguyễn nắm ngọn cờ dân tộc trực tiếp chống Pháp nhưng lại hèn nhát, đặt quyền lợi giai cấp, dòng họ lên trên quyền lợi dân tộc, sợ mất ngai vàng, “sợ dân hơn sợ giặc” - Nhà Nguyễn không động viên được sức mạnh toàn dân, không đoàn kết được các dân tộc trong kháng chiến, thụ động đầu hàng, để mất nước dễ dàng. 4. Phong trào kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta (1858-1884). a. Hoàn cảnh lịch sử: - 1.9.1858 Pháp nổ súng tấn công Đà Nẵng mở đầu cho công cuộc xâm lược nước ta. - Nhân dân 2 miền Nam-Bắc đa vùng lên đấu tranh theo bước chân xâm lược của Pháp. b. Quá trình kháng chiến: * 1858-1862: Nhân dân Miền Nam cùng sát cánh với quân triều đình đứng lên chống Pháp xâm lược. 22
23. - 1858 trước sự xâm lược của TD Pháp, đội quân của Phạm Gia Vĩnh và quân triều đình do Nguyễn Tri Phương chỉ huy đắp thành luỹ, bao vây địch, thực hiện “vườn không nhà trống”, giam chân địch suốt 5 tháng liền làm thất bại âm mưu đánh nhanh thắng nhanh của chúng. ở Miền Bắc có đội quân học sinh gần 300 người do Phạm Văn Nghị đứng đầu xin vào Nam chiến đấu. - 1859. Quân Pháp chiếm Gia Định, nhiều đội quân của nhân dân hoạt động mạnh, làm cho quân Pháp khốn đốn. Tiêu biểu là khởi nghĩa của nghĩa quân Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu ét-pê-răng ngày 10.12.1861 trên sông Vàm cỏ Đông. * 1862-1884: => Nhân dân tự động kháng chiến mặc dù khi nhà Nguyễn đầu hàng từng bước rồi đầu hàng hoàn toàn. - 1862, nhà Nguyễn kí hiệp ước Nhâm Tuất cắt cho Pháp 3 tỉnh miền Đông Nam Kì và Đảo Côn Lôn, phong trào phản đối lệnh bãi binh và phản đối hiệp ước lan rộng ra 3 tỉnh M.Đông, đỉnh cao là khởi nghĩa Trương Định với ngọn cờ “Bình Tây đại Nguyên Soái”. -> Nhân dân khắp nơi nổi dậy, phong trào nổ ra gần như Tổng khởi nghĩa: Căn cứ chính ở Tân Hoà, Gò Công làm cho Pháp và triều đình khiếp sợ. - 1867, Pháp chiếm nốt 3 tỉnh Miền tây Nam Kì: nhân dân miền Nam chiến đấu với nhiều hình thức phong phú như: KN vũ trang, dùng thơ văn để chiến đấu (Nguyễn Đình Chiểu, Phan Văn Trị). TD Pháp cùng triều đình tiếp tục đàn áp, các thủ lĩnh đã hy sinh anh dũng và thể hiện tinh thần khẳng khái anh dũng bất khuất. + Nguyễn Hữu Huân: 2 lần bị giặc bắt, được thả vẫn tích cực chống Pháp, khi bị đưa đi hành hình ông vẫn ung dung làm thơ. + Nguyễn Trung Trực: bị giặc bắt đem ra chém, ông đã khẳng khái tuyên bố “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. -1873, TD Pháp xâm lược Bắc Kì lần I: nhân dân Hà Nội dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương đã chiến đấu quyết liệt để giữ thành Hà Nội (quấy rối địch, đốt kho đạn, chặn đánh địch ở cửa Ô Thanh Hà), Pháp đánh rộng ra các tỉnh nhưng đi đến đâu cũng vấp phải sự phản kháng quyết liệt của nhân dân M.Bắc. - 21.12.1873, Đội quân cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc đã phục kích giặc ở Cầu Giấy, giết chết tướng Gác-ni-ê, làm quân Pháp hoảng sợ. - 1882. Pháp đánh Bắc Kì lần II: Cuộc chiến đấu giữ thành Hà Nội của tổng đốc Hoàng Diệu bị thất thủ, nhưng nhân dân Hà Nội vẫn kiên trì chiến đấu với nhiều hình thức: không bán lương thực, đốt kho súng của giặc. Đội quân cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc phục kích trận Cầu Giấy lần II và giết chết tướng Ri-vi-e, tạo không khí phấn khởi cho nhân dân M.Bắc tiếp tục kháng chiến. - Từ 1883-1884, triều đình Huế đã đầu hàng hoàn toàn TD Pháp (qua 2 hiệp ước: H và P ) triều đình ra lệnh bãi binh trên toàn quốc nhưng nhân dân vẫn quyết tâm kháng chiến, nhiều trung tâm kháng chiến được hình thành phản đối lệnh bãi binh của triều đình, tiêu biểu là ở Sơn Tây. => Nhận xét: Như vậy, giặc Pháp đánh đến đâu nhân dân ta bất chấp thái độ của triều đình Nguyễn đã nổi dậy chống giặc ở đó bằng mọi vũ khí, nhiều hình thức, cách đánh sáng tạo, thực hiện ở 2 giai đoạn: + Từ 1858-1862: Nhân dân cùng sát cánh với triều đình đánh giặc. 23
24. + Từ 1862-1884: Sau điều ước Nhâm Tuất (1862), triều Nguyễn từng bước nhượng bộ, đầu hàng Pháp thì nhân dân 2 miền Nam-Bắc tự động kháng chiến mạnh mẽ, quyết liệt hơn làm phá sản kế hoạch đánh nhanh thắng nhanh của Pháp, làm cho chúng phải mất gần 30 năm mới bình định được Việt Nam. II- Phong trào kháng chiến chống pháp từ 1884 -> đầu TK XX (cuối TK XIX- đầu TK XX). 1. Hoàn cảnh lịch sử: (nguyên nhân của phong trào kháng chiến) - Sau khi buộc triều đình Nguyễn kí điều ước Hác măng, Patơnốt, TD Pháp cơ bản hoàn thành công cuộc xâm lược Việt Nam. - Trong nội bộ triều đình phong kiến Nguyễn có sự phân hoá sâu sắc thành 2 bộ phận: + Phe chủ chiến. + Phe chủ hoà. - Phe chủ chiến đứng đầu là Tôn Thất Thuyết quyết tâm chống Pháp với các hoạt động: + Xây dựng căn cứ, chuẩn bị vũ khí. + Đưa Hàm Nghi lên ngôi vua. - 7.1885 TT Thuyết chủ động nổ súng trước tấn công Pháp ở đồn Mang Cá -> thất bại, ông đưa vua Hàm Nghi ra Quảng Trị. - 13.7.1885, Tại đây, TT Thuyết nhân danh vua Hàm Nghi ra Chiếu Cần Vương với nội dung chính: Kêu gọi nhân dân giúp Vua cứu nước. Vì vậy đã làm bùng nổ phong trào kháng chiến lớn, sôi nổi và kéo dài đến cuối TK XIX được gọi là “Phong trào Cần Vương” (song song là phong trào KN nông dân Yên Thế và phong trào chống Pháp của đồng bào Miền Núi cuối TK XIX). 2. Phong trào Cần Vương (1885-1896) a. Nguyên nhân: Sơ lược hoàn cảnh lịch sử (phần 1). b. Diễn biến: chia làm 2 giai đoạn. * Giai đoạn 1: 1885-1888. (SGK). - Hưởng ứng chiếu Cần Vương, phong trào kháng chiến bùng lên rộng khắp ở Bắc và Trung Kì, có nhiều cuộc khởi nghĩa lớn nổ ra. - TD Pháp ráo riết truy lùng- TT Thuyết đưa vua Hàm Nghi căn cứ Sơn Phòng, Phú Gia thuộc Hương, Khê Hà Tĩnh. Quân giặc lùng sục, Ông lại đưa vua quay lại Quảng Bình- làm căn cứ chỉ huy chung phong trào khắp nơi. - Trước những khó khăn ngày càng lớn, TT Thuyết sang Trung Quốc cầu viện (cuối 1886). - Cuối 1888, quân Pháp có tay sai dẫn đường, đột nhập vào căn cứ, bắt sống vua Hàm Nghi và cho đi đày biệt xứ sang Angiêri (Châu Phi). * Gia đoạn 2: 1888-1896 (phần 2 SGK). - Vua Hàm Nghi bị bắt, phong trào khởi nghĩa vũ trang vẫn tiếp tục phát triển. - Nghĩa quân chuyển địa bàn hoạt động từ đồng bằng lên Trung du miền núi và quy tụ thành những cuộc KN lớn, khiến cho Pháp lo sợ và phải đối phó trong nhiều năm. (KN: B.Đình, Bãi Sậy, Hương Khê). c. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần Vương. * KN Ba Đình (1886-1887). 24
25. - Căn cứ: 3 làng kề nhau giữa vùng chiêm trũng: Mĩ Khê, Mậu Thịnh, Thượng Thọ ( Nga Sơn, Thanh Hoá) -> Là một căn cứ kiên cố, có thể kiểm soát các đường giao thông, xây dựng công sự có tính chất liên hoàn, hào giao thông nối với các công sự (nhưng mang tính chất cố thủ). - Sự bố trí của nghĩa quân: Lợi dụng bề mặt địa thế, nghĩa quân lấy bùn trộn rơm cho vào rọ xếp lên mặt thành, sử dụng lỗ châu mai quân sự. - Lãnh đạo: Phạm Bành, Đinh Công Tráng. - Diễn biến: Từ 12.1886 -> 1.1887, quân Pháp mở cuộc tấn công quy mô lớn vào căn cứ, nghĩa quân chiến đấu và cầm cự trong suốt 34 ngày đêm làm cho hàng trăm lính Pháp bị tiêu diệt. Quân Pháp liều chết cho nổ mìn phá thành, phun dầu đốt rào tre, Ba Đình biến thành biển lửa. - K.quả: 1.1887, nghĩa quân phải rút lên căn cứ Mã Cao (Thanh Hoá), chiến đấu thêm một thời gian rồi tan rã. * Khởi nghĩa Bãi Sậy: (1883-1892). - Lãnh đạo: Nguyễn Thiện Thuật, Đinh Gia Quế. - Căn cứ: + Thuộc các huyện: Văn Lâm, Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ (Hưng Yên). + Dựa vào vùng đồng bằng có lau sậy um tùm, đầm lầy, ngay trong vùng kiểm soát của địch để kháng chiến. - Chiến Thuật: Lối đánh du kích. - Tổ chức: Theo kiểu phân tán lực lượng thành nhiều nhóm nhỏ ở lẫn trong dân, vừa sản xuất, vừa chiến đấu. - Địa bàn hoạt động: Từ Hưng Yên đánh rộng ra các vùng lân cận. - Diễn biến: Nghĩa quân đánh khiêu khích, rồi đánh rộng ra các tỉnh lân cận, tấn công các đồn binh nhỏ, chặn phá đường giao thông, cướp súng, lương thực. - Kết quả: Quân Pháp phối hợp với tay sai do Hoàng Cao Khải cầm đầu, ồ ạt tấn công vào căn cứ làm cho lực lượng nghĩa quân suy giảm rơi vào thế bị bao vây cô lập – cuối năm 1898 Nguyễn Thiện Thuật sang Trung Quốc, phong trào phát triển thêm một thời gian rồi tan rã. * Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895). - Lãnh đạo: Phan Đình Phùng và nhiều tướng tài (tiêu biểu: Cao Thắng). - Lực lượng tham gia: Đông đảo các văn thân, sĩ phu yêu nước cùng nhân dân. - Căn cứ chính: Ngàn Trươi (Hà Tĩnh)- có đường thông sang Lào. - điạ bàn hoạt động: Kéo dài trên 4 tỉnh: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. - Chiến Thuật: Lối đánh du kích. - Tổ chức: Theo lối chính quy của quân đội nhà Nguyễn: lực lượng nghĩa quân chia làm 15 thứ (mỗi thứ có 100 -> 500 người) phân bố trên địa bàn 4 tỉnh – biết tự chế tạo súng - Diễn biến: Cuộc KN chia làm 2 giai đoạn: + 1885-1888: là giai đoạn chuẩn bị, tổ chức, huấn luyện, xây dựng lực lượng, chuẩn bị khí giới. + 1888-1895: Là thời kì chiến đấu, dựa vào địa hình hiểm trở, nghĩa quân đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch. Để đối phó, Pháp đã tập trung binh lực, xây dựng đồn bốt dày đặc, bao vây cô lập nghĩa quân, mở nhiều cuộc tấn công quy mô lớn vao Ngàn Trươi. 25
26. - Kết quả: Nghĩa quân chiến đấu trong điều kiện ngày càng gian khổ do bị bao vây, cô lập, lực lượng suy yếu dần, Chủ tướng Phan Đình Phùng hy sinh, cuộc khởi nghĩa duy trì thêm một thời gian rồi tan rã. - ý nghĩa: Khởi nghĩa Hương Khê: -> Đánh dấu bước phát triển cao nhất của phong trào Cần Vương. -> Đánh dấu sự chấm dứt phong trào Cần Vương. -> Nêu cao tinh thần chiến đấu gan dạ, kiên cường, mưu trí của nghĩa quân. * Tại sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê đánh dấu bước phát triển cao nhất của phong trào Cần Vương? (Nguyên nhân cuộc KN Hương Khê kéo dài nhất trong phong trào Cần Vương). - Lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh bất khuất của nhân dân. - Người lãnh đạo sáng suốt, có uy tín nhất trong phong trào Cần Vương ở Nghệ Tĩnh. - Căn cứ hiểm trở. - Chiến thuật thích hợp: Du kích, lợi dụng điểm mạnh của địa thế. - Tổ chứ: quy mô, có sự chuẩn bị chu đáo. - Được nhân dân ủng hộ. d. Nguyên nhân thất bại của phong trào Cần Vương. (Các cuộc khởi nghĩa lớn). - Khách quan: TD Pháp lực lượng còn đang mạnh, cấu kết với tay sai đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân. - Chủ quan: + Do hạn chế của ý thức hệ phong kiến: “Cần Vương” là giúp vua chống Pháp, khôi phục lại Vương triều PK. Khẩu hiệu Cần Vương chỉ đáp ứng một phần nhỏ lợi ích trước mắt của giai cấp phong kiến, về thực chất, không đáp ứng được một cách triệt để yêu cầu khách quan của sự phát triển xã hội và nguyện vọng của nhân dân là xoá bỏ giai cấp PK, chống TD Pháp, giành độc lập dân tộc. + Hạn chế của người lãnh đạo: Do thế lực PK VN suy tàn nên ngọn cờ lãnh đạo không có sức thuyết phục (chủ yếu là văn thân, sĩ phu yêu nước thuộc giai cấp PK và nhân dân), hạn chế về tư tưởng, trình độ, chiến đấu mạo hiểm, phiêu lưu. Chiến lược, chiến thuật sai lầm. + Tính chất, P2: Các cuộc khởi nghĩa chưa liên kết được với nhau -> Pháp lần lượt đàn áp một cách dễ dàng. đ. ý nghĩa lịch sử phong trào Cần Vương. - Mặc dù thất bại xong các cuộc KN trong phong trào Cần Vương đã nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu kiên cường, quật khởi của nhân dân ta, làm cho TD Pháp bị tổn thất nặng nề, hơn 10 năm sau mới bình định được Việt Nam. - Các cuộc KN tuy thất bại nhưng đã tạo tiền đề vững chắc cho các phong trào đấu tranh giai đoạn sau, - Các cuộc KN cho thấy vai trò lãnh đạo của giai cấp PK trong lịch sử đấu tranh của dân tộc. 3. Phong trào Nông dân Yên Thế và Phong trào chống pháp của đồng bào Miền núi cuối TK XIX. a. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913) [khai thác KTCB trong SGK]. - Căn cứ: Yên Thế (vùng phía Tây tỉnh Bắc Giang) là vùng đất đồi, cây cối rậm rạp, địa hình hiểm trở. 26
27. * Nguyên nhân: Do tình hình kinh tế sa sút dưới thời Nguyễn, khiến cho nông dân đồng bằng Bắc Kì phải rời quê hương lên Yên Thế sinh sống, khi TD Pháp mở rộng phạm vi chiếm đóng Bắc Kì, Yên Thế trở thành mục tiêu bình định của chúng. Để bảo vệ cuộc sống của mình, nhân dân Yên Thế đứng lên đấu tranh chống Pháp. - Lãnh đạo: Hoàng Hoa Thám. - Địa bàn hoạt động: Yên Thế là địa bàn hoạt động chính và một số vùng lân cận. - Lực lượng: đông đảo dân nghèo địa phương. * Diễn biến: (3 giai đoạn). - Gđ 1: 1884-1892: nghĩa quân hoạt động riêng rẽ. - Gđ 2: 1893-1908: Nghĩa quân vừa chiến đấu, vừa xây dựng cơ sở, lực lương giữa ta và Pháp chênh lệch - Đề Thám đã 2 lần phải xin giảng hoà với Pháp rồi chuẩn bị lương thực, quân đội sẵn sàng chiến đấu và bắt liên lạc với các nhà yêu nước khác. - Gđ 3: 1909-1913: Pháp tập trung lực lượng tấn công quy mô lớn lên Yên Thế, lực lượng nghĩa quân bị hao mòn dần. * Kết quả: 10.2.1913 Đề thám bị ám sát, phong trào tan rã. * Nguyên nhân thất bại: - Phong trào Cần Vương tan rã, TD Pháp có điều kiện để đàn áp KN Yên Thế. - Lực lượng nghĩa quân gặp nhiều bất lợi: bị tiêu hao dần, bị khủng bố, mất tiếp tế, thủ lĩnh thì bị ám sát. * ý nghĩa: - Khẳng định truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất của nhân dân. - Thấy được khả năng lớn lao của nhân dân trong lịch sử đấu tranh của DT. b. Phang trào chống Pháp của đồng bào Miền núi cuối TK XIX. (SGK-113) - Liệt kê đầy đủ các phong trào, thời gian, người lãnh đạo, địa bàn hoạt động. - ý nghĩa: Góp phần làm chậm quá trình xâm lược và bình định của TD Pháp. III. Trào lưu cải cách Duy Tân ở Việt Nam nửa cuối TK XIX. 1. Tình hình Việt Nam nửa cuối TK XIX. (Lý do ra đời trào lưu cải cách Duy Tân). - Vào những năm 60 của TK XIX, Pháp mở rộng chương trình xâm lược Nam Kì và chuẩn bị đánh chiếm cả nước ta. - Triều đình Huế: vẫn tiếp tục thực hiện chính sách đối nội, ngoại giao lỗi thời, lạc hậu khiến cho kinh tế, XH Việt Nam khủng hoảng nghiêm trọng: + Bộ máy chính quyền từ TW xuống địa phương mục ruỗng. + Nông nghiệp, TC nghiệp, T.nghiệp đình trệ. + Tài chính cạn kiệt, đời sống nhân dân khó khăn. -> Mâu thuẫn giai cấp, mâu thuẫn dân tộc ngày càng gay gắt làm bùng nổ các cuộc KN của nhân dân, binh lính, đẩy đát nước vào tình trạng rối ren. Trong bối cảnh đó, một số quan lại, sĩ phu yêu nước thức thời đã nhận thức được tình hình đất nước, xuất phát từ lòng yêu nước, thương dân, mong muốn nước nhà giàu mạnh, đủ sức tấn công kẻ thù nên họ đã mạnh dạn đưa ra những đề nghị cải cách, những yêu cầu đổi mới công việc nội trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá của nhà nước PK. => TRào lưu cải cách Duy Tân ra đời. 2. Những đề nghị cải cách ở Việt Nam vào nửa cuối TK XIX. (SGK). * 1868: + Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế xin mở cửa biển Trà Lý (Nam Định). + Đinh Văn Điền xin khai khẩn ruộng hoang, khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng. * 1872: Viện Thương Bạc xin mở 3 cửa biển ở miền Bắc và Trung để thông thương với bên ngoài. 27
28. * Đặc biệt: 1863-1871, Nguyễn Trường Tộ đã kiên trì gửi lên triều đình 30 bản điều trần đề cập đến một loạt các vấn đề như: - Chấn chỉnh bộ máy quan lạ - Phát triển công thương nghiệp và tài chính. - Chỉnh đốn võ bị. - Mở rộng ngoại giao. - Cải tổ giáo dục. * 1877-1882 Nguyễn Lộ Trạch dâng 2 bản “Thời Vụ Sách” lên Vua Tự Đức đề nghị: Trấn hưng dân khí, khai thông dân trí và bảo vệ đất nước. => Nhận xét: Nội dung của các đề nghị cải cách đều mang tính chất tiến bộ, thiết thực, thúc đẩy sự đổi mới và phát triển trong mọi lĩnh vực của nhà nước phong kiến. 3. Kết cục của những đề nghị cải cách. (Đánh giá): - Ưu điểm: Trong bối cảnh bế tắc của xã hội phong kiến cuối TK XIX, các sĩ phu, quan lại tiến bộ đã đưa ra những đề nghị cải cách nhằm canh tân đất nước, đáp ứng phần nào những yêu cầu của nước ta lúc đó. - Hạn chế: + Các đề nghị trên mang tính lẻ tẻ, rời rạc, chưa xuất phát từ cơ sở bên trong, chưa động trạm đến vấn đề cơ bản của thời đại là giảI quyết 2 mâu thuẫn chủ yếu của XH Việt Nam lúc đó là: Nông dân > TD Pháp đẩy mạnh khai thác thuộc địa ở Việt Nam. 2. Nội dung khai thác: a. Tổ chức bộ máy nhà nước: - Chúng lập ra toàn quyền Đông Dương, mọi quyền lực tập trung trong tay Pháp, vua quan trong triều chỉ là bù nhìn, tay sai. - Chúng thực hiện chính sách “chia để trị”, chia cả nước ta thành 3 Kì: Bắc – Trung- Nam Kì với 3 chế đọ cai trị khác nhau. => Tổ chức bộ máy nhà nước từ TW -> địa phương do TD Pháp chi phối. b. Chính sách về kinh tế: - Nông nghiệp: Đẩy mạnh cướp đoạt ruộng đất: 28
29. + Bắc Kì (1902) Pháp chiếm 182000 ha ruộng đất. + Nam Kì: Hội thiên chúa giáo chiếm 1/4 diện tích đất cày cấy. - Công nghiệp: Tập trung khai thác than và kim loại quý. + 1912 số lượng khai thác than tăng 2 lần so với 1903. + 1914- khai thác hàng vạn tấn kim loại quý: Vàng, bạc, đồng , thiếc, kẽm, . + Tập trung sản xuất Xi măng, Điện nước, hàng tiêu dùng. - GTVT: Xây dựng hệ thống GTVT phục vụ cho bóc lột kinh tế, đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân. Cụ thể: + Đường bộ vươn tới những nơi xa xôi , hẻo lánh. + Đường Thuỷ: Kênh rạch ở Nam Kì được khai thác triệt để. + Đường Sắt: năm 1912 có tổng chiều dài 2059 km. - Thương nghiệp: Pháp độc chiếm thị trường Việt Nam, hàng hoá của Pháp đánh thuế nhẹ hoặc miễn, hàng của nước khác đánh thuế năng: 120%, hàng của Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Pháp, đánh thuế nặng vào các mặt hàng: Muối, Rượu, thuốc phiện =>Mục đích chính sách khai thác: Vơ vét, bóc lột, thu lợi nhuận, độc chiếm thị trường Việt Nam. => Hậu quả của chính sách khai thác: Kinh tế Việt Nam phụ thuộc vào kinh tế Pháp, tất cả các lĩnh vực: Nông- Công-Thương nghiệp đều không phát triển, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn. c. Chính trị- Văn Hoá- Giáo dục: Duy trì chế độ giáo dục phong kiến, mở trường học cùng một số cơ sở văn hoá- y tế, phục vụ cho các con em quan lại thực dân -> nhằm tạo ra một lớp người bản xứ phục vụ cho việc cai trị của chúng trên đất nước ta. => Nhận xét: Đây là chính sách VH-GD lạc hậu, lỗi thời, không phải để khai hoá cho nền văn minh người Việt mà chỉ thêm kìm hãm nước ta trong vòng bế tắc, nghèo nàn, lạc hậu để chúng dễ bề cai trị. II- Những chuyển biến của xã hội Việt Nam. Dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần I, XH Việt Nam có nhiều chuyển biến, nhiều tầng lớp và giai cấp ra đời. Cụ thể: a. ở nông thôn: - Địa chủ PK: đầu hàng làm tay sai cho Pháp, số lượng ngày càng đông, phân hoá thành 2 bộ phận: + Bộ phận cau kết với ĐQ bóc lột nhân dân. + Bộ phận là địa chủ vừa và nhỏ, có tư tưởng cách mạng. - Nông dân: + cuộc sống cực khổ trăm bề, bị tước đoạt ruộng đất, chịu nhiều Sưu cao, thuế nặng và các phụ thu khác, bị phá sản trên quy mô lớn, trở thành tá điền trong các đồn điền của Pháp, phu cao su, ra thành thị thì trở thành người ở, làm công trong các nhà máy, xí nghiẹp, hầm mỏ của tư bản Pháp. Dù ở đâu họ vẫn khổ cực, bần cùng, không lối thoát. + Thái độ: Căm ghét TD Pháp, có ý thức đấu tranh, sẵn sàng hưởng ứng và tham gia cách mạng để đấu tranh giành tự do, no ấm. b. ở Đô thị. (do đô thị phát triển nên phân hoá thành nhiều g/c, tầng lớp). - Tầng lớp Tư sản: + Ra đời cùng sự phát triển của đô thị, họ là những nhà thầu-khoán, chủ đại lí. + Hoạt động chủ yếu: Là kinh doanh buôn bán. + Bị thực dân chèn ép, kìm hãm, lệ thuộc yếu ớt về kinh tế. Chưa dám tỏ thái độ hưởng ứng, tham gia cuộc vân động CM giải phóng dân tộc cuối TK XIX- đầu XX. 29
30. - Tầng lớp tiểu tư sản: + Là các chủ xưởng, buôn bán nhỏ, viên chức cấp thấp, học sinh. + Cuộc sống bấp bênh. + Có ý thức dân tộc, đặc biệt là học sinh, nhà giáo, sinh viên. tích cực tham gia vào các cuộc vận động cứu nước đầu TK XX. - Giai cấp công nhân: + Số lượng: khoảng 10 vạn người (phát triển cùng sự phát triển của công thương nghiệp và thuộc địa). + Bị thực dân, PK và Tư sản bóc lột -> có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ chống bọn chủ đòi cải thiện điều kiện làm việc và sinh hoạt. III- Xu hướng mới trong cuộc vận động giải phóng dân tộc. - Trong lúc xã hội Việt Nam có sự phân hoá sâu sắc thì vào những năm đầu của TK XX xuất hiện một xu hướng cứu nước mới: Tư tưởng DCTS ở Châu Âu truyền bá vào Việt Nam qua con đường sách báo của Trung Quốc; tấm gương Nhật Bản theo con đường TBCN->phát triển giàu mạnh đã kích thích những nhà yêu nước Việt Nam mở ra một khuynh hướng cứu nước mới cho cách mạng Việt Nam: Khuynh hướng DCTS. B- Phong trào yêu nước chống Pháp (trước chiến tranh) từ đầu TK XX-> năm 1918. I- Phong trào yêu nước trước chiến tranh TG I ( phong trào yêu nước đầu TK XX) 1. Hoàn cảnh: - Sau khi Pháp dập tắt phong trào Cần Vương và phong trào Nông dân Yên Thế, TD Pháp bắt tay vào cuộc khai thác Việt Nam trên quy mô lớn, làm cho xã hội Việt Nam có nhiều biến đổi sâu sắc, nhiều giai cấp và tầng lớp ra đời. - Trào lưu tư tưởng DCTS đã tràn vào nước ta, tạo nên một phong trào yêu nước phong phú mang màu sắc DCTS. 2. Các phong trào. a. Phong trào Đông Du (1905-1909). - Lãnh đạo: Phan Bội Châu. - Hình thức, chủ trương: + PBC vận động quần chúng lập hội Duy Tân: mục đích nhằm lập ra một nước Việt Nam độc lập, tranh thủ sự ủng hộ của các nước ngoài (Nhật). Tổ chức bạo động đánh đuổi Pháp, sau đó xây dựng một chế độ chính trị dựa vào dân theo tư tưởng cộng hoà. - Hoạt động: + Đầu 1905 hội Duy Tân phát động các thành viên tham gia phong trào Đông Du (Du học ở Nhật), nhờ Nhật giúp đỡ về vũ khí, lương thực và đào tạo cán bộ cách mạng cứu nước. + Lúc đầu phong trào hoạt động thuận lợi, số học sinh sang Nhật có lúc lên đến 200 người. - Kết quả: + Tháng 9.1908 Pháp câu kết với Nhật, trục xuất những người yêu nước Việt Nam. + Tháng 3.1909, Phan Bội Châu rời Nhật sang Trung Quốc phong trào thất bại, hội Duy Tân ngừng hoạt động. b. Phong trào Đông kinh Nghĩa thục (1907). - Lãnh đạo: Lương Văn Can, Nguyễn Quyền. 30
31. - Hình thức: Cuộc vận động cải cách văn hoá XH theo lối tư sản. - Hoạt động: tháng 3.1907 mở trường dạy học ở Hà Nội lấy tên là Đông Kinh Nghĩa Thục. - Chương trình học: + Các môn: Địa lí, Lịch sử, khoa học thường thức. + Tổ chức các buổi bình văn, viết báo, xuất bản sách báo. => Nhằm bồi dưỡng, nâng cao lòng yêu nước, truyền bá nội dung học tập, vận động nhân dân theo đời sống mới, thu hút được gần 1000 học sinh tham gia. - Kết quả: TD Pháp lo ngại, thẳng tay đàn áp, tháng 11.1907 Đông Kinh Nghĩa Thục bị giải tán, lãnh đạo bị bắt. - ý nghĩa: Phong trào hoạt động trong thời gian ngắn, tuy thất bại nhưng Đông Kinh Nghĩa Thục đạt được kết quả to lớn trong việc cổ động cách mạng, phát triển văn hoá-ngôn ngữ dân tộc. Góp phần tích cực trong việc làm thức tỉnh lòng yêu nước của nhân dân đầu TK XX. c. Cuộc vận động Duy Tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì. (1908). - Lãnh đạo: Những nhà nho tiến bộ: Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng. - Chủ trương: Phan Châu Trinh định dùng những cải cách xã hội để canh tân đất nước, cứu nước bằng con đường nâng cao dân trí và dân quyền, đề cao tư tưởng DCTS, đòi Pháp phải sửa đổi chính sách cai trị. Chủ trương phản đối bạo động (đi theo con đường cải lương tư sản- ) - Phạm vi: diễn ra sôi nổi ở khắp Trung Kì. - Hoạt động: phong phú; mở trường, diễn thuyết về xã hội và tình hình thế giới. Tuyên truyền, kêu gọi, mở mang Công- Thương nghiệp, đẩy mạnh sản xuất, đả phá các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, bài trừ quan lại xấu. - Tác động: ảnh hưởng của phong trào mạnh mẽ khắp Trung kì -> làm bùng nổ các phong trào tiếp theo như phong trào chống thuế ở Trung Kì. * Phong trào chống thuế ở Trung Kì (1908). - Nguyên nhân: Do tác động của cuộc vận động Duy Tân, nhân dân vùng Quảng Nam, Quảng Ngãi điêu đứng vì nạn thuế khoá và các phụ thu khác nên rất căm thù TD Pháp. - Phạm vi: Phong trào diễn ra ở Quảng Nam rồi lan rộng ra khắp Trung kì. - Hình thức: Cao hơn phong trào Duy Tân: đấu tranh trực diện, yêu sách cụ thể, quần chúng tham gia đông, mạnh mẽ. - Kết quả: TD Pháp thẳng tay đàn áp, bắt bớ, tù đày, xử tử nhiều nhà yêu nước-> thất bại. @ Nhận xét: Phong trào yêu nước đầu TK XX. - Ưu điểm: + Phong trào diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ -> Pháp lo lắng đối phó. + Nhiều hình thức phong phú, người lao động tiép thu được những giá tri tiến bộ của trào lưu tư tưởng DCTS. - Nguyên nhân thất bại: + Những người lãnh đạo phong trào cách mạng đầu TK XX chưa thấy được mâu thuẫn cơ bản trong xã hội Việt Nam là mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp, do đó mà không xác định được đầy đủ kẻ thù cơ bản của Việt Nam là TD Pháp và địa chủ phong kiến. + Thiếu phương pháp cách mạng đúng đắn, không đề ra được đường lối cách mạng phù hợp. 31
32. + Đường lối còn nhiều thiếu xót, sai lầm: ->Phan Bội Châu dựa vào ĐQ để đánh ĐQ thì chẳng khác nào ”Đưa hổ cửa trước, rước beo cửa sau”. -> Phan Châu Trinh: Dựa vào ĐQ để đánh PK thì chẳng khác gì “Cầu xin ĐQ rủ lòng thương”. + Các phong trào chưa lôi kéo được đông đảo quần chúng và các giai cấp tham gia. VD: Đông Du ; chủ yếu là học sinh Đông kinh nghĩa thục ; phạm vi - Bắc kì Duy Tân : Trung kì , Quang Nam ,Quảng Ngãi ( nông dân ). => Các phong trào sôi nổi, nhưng cuối cùng thất bại. Vì vậy có thể nói: các phong trào yêu nước đầu TK XX mang màu sắc DCTS đã lỗi thời, muốn CM Việt Nam thắng lợi trước hết phải tiến hành CMVS.  Những nét mới của phong trào yêu nước đầu TK XX ở Việt Nam: - Về tư tưởng: các phong trào yêu nước đầu TK XX đều đoạn tuyệt với tư tưởng PK, tiếp thu tư tưởng DCTS tiến bộ. - Về mục tiêu: không chỉ chống ĐQ Pháp mà còn chống cả PK tay sai, đồng thời canh tân đất nước. - Về hình thức- phương pháp: mở trường, lập hội, tổ chức cho học sinh đi du học, xuất bản sách báo, vân động nhân dân theo đời sống mới. - Thành phần tham gia: ngoài nông dân phong trào còn lôi cuốn được các tầng lớp, giai cấp khác: TS dân tộc, Tiểu TS, công nhân. - Người lãnh đạo: là các nhà nho yêu nước tiến bộ sớm tiếp thu tư tưởng BT 2: So sánh: phong trào yêu nước cuối TK XIX có gì khác so với phong trào yêu nước đầu TK XX? (So sánh đặc điểm giống và khác nhau của phong trào yêu nước chống Pháp cuối TK XIX với đầu TK XX). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó? * Đặc điểm giống: - Đều thể hiện lòng yêu nước chống Pháp xâm lược và PK tay sai. - Mục đích: giành độc lập dân tộc. - Kết quả: các phong trào đều thất bại. * Đặc điểm khác: Đ2 so sánh P.trào yêu nước cuối TK XIX P.trào yêu nước đầu TK XX Tư tưởng - Diễn ra dưới ngọn cờ PK, bị chi - Đi theo phương hướng và tư phối bởi ý thức hệ PK. tưởng mới: DCTS. - Tư tưởng: giúp Vua cứu nước, - Người lãnh đạo sẵn sàng tiếp thu khôI phục lại vương triều PK. những giá trị tiến bộ của trào lưu DCTS. Mục tiêu - Đánh đuổi Pháp, khôi phục lại - Chống Pháp cùng bọn vua quan chế đọ PK có chủ quyền. để giành ĐL dân tộc-> thực hiện đổi mới đất nước (Duy Tân). Người - Các văn thân sĩ phu yêu nước - Những nhà nho yêu nước tiến bộ lãnh đạo thuộc g/c PK và nông dân hạn tiếp thu tư tưởng mới: DCTS. chế về trình đọ và tư duy. Hình thức - Khỏi nghĩa vũ trang. - Mở trường, lập hội, đi du học, - Khởi nghĩa nông dân. xuất bản sách báo, vận động nhân dân theo đời sống mới, bạo động, 32
33. biểu tình (chống thuế ở Trung Kì). * Nguyên nhân có sự khác nhau đó là do: - Nhà nước PK đã đầu hàng kẻ thù của dân tộc, câu kết và trở thành tay sai của Pháp, không còn đủ khả năng lãnh đạo kháng chiến. - Tư tưởng PK đã lỗi thời, lạc hậu, nhiều nhà yêu nước đã sẵn sàng đón nhận trào lưu tư tưởng mới để đưa dân tộc đi theo một phương hướng mới.  BT 3: So sánh phong trào Đông Du và Cuộc vận động Duy Tân ở Trung Kì? Rút ra nét mới của phong trào yêu nước đầu TK XX ở Việt Nam? * Đặc điểm giống nhau: - Đều thể hiện lòng yêu nước chống Pháp xâm lược, chống PK tay sai. - M.đích: giành ĐLDT. - L.đạo: những nhà nho yêu nước đã tiếp thu tư tưởng DCTS. - Kết quả: các phong trào đều thất bại. * Đặc điểm khác nhau: Đ2 so sánh Phong trào đông du Cuộc vận động duy tân Chủ trương - Cứu nước bằng khởi nghĩa vũ - Vận động, cải cách KT-VH-XH- trang, khôi phục nước Việt Nam > làm cho Việt Nam phát triển giàu độc lập. mạnh tiến tới giành ĐLDT, cứu nước bằng con đường hoà bình thông qua cải cách XH. Biện pháp - Đưa thanh niên đi du học ở - Mở trường học. Nhật, nhờ Nhật giúp đỡ về vũ - Xuất bản sách báo. khí, lương thực để chống Pháp. - Đả phá hủ tục lạc hậu. - Tuyên truyền lối sống mới. * Những nét mới của phong trào yêu nước đầu TK XX: - Tư tưởng: DCTS tiến bộ. - Mục tiêu: chống Pháp, PK- tư sản và canh tân đất nước. - Hình thức: phong phú. - Thành phần: nông dân, TS dân tộc, tiểu TS. - Lãnh đạo: nhà nho yêu nước tiến bộ đã tiếp thu tu tưởng DCTS. II- Phong trào yêu nước trong thời gian CTTG I (1914-1918) 1. Hoàn cảnh: Chiến tranh TG I bùng nổ, Pháp tham gia chiến tranh- TD Pháp tăng cường bóc lột, vơ vét sức người, sức của ở Đông Dương. Cụ thể: - Bắt lính người Đ Dương phục vụ cho chiến tranh (bằng 1/4 tổng số lính trong thuộc địa của Pháp). - Bắt nông dân chuyển từ trồng cây nông nghiệp (lúa) sang trồng cây công nghiệp (thầu dầu, lạc, đậu, cao su) để phục vụ cho chiến tranh. - Bắt nông dân mua Công trái. - Bắt nông dân đi lính. - Khai thác kim loại quý ở Việt Nam để phục vụ công nghiệp thời chiến của Pháp. => Hậu quả: Sản xuất ở nông thôn giảm sút, đời sống nhân dân ngày càng khốn khổ -> nhân dân nổi dậy đấu tranh. Đặc biệt việc TD Pháp bắt linh đã dẫn đến các phong trào đấu tranh của binh lính Việt Nam trong quân đội Pháp và nhân dân. 2. Các phong trào. 33
34. a. Vụ mưu khởi nghĩa ở Huế (1916). - Nguyên nhân: do Pháp ráo riết bắt lính đưa sang chiến trường Châu Âu. - Lãnh đạo: Thái Phiên, Trần Cao Vân. - Diễn biến: + Những người yêu nước tiến bộ ở Quảng Nam và Quảng Ngãi đã bí mật liên lạc với số binh lính bị tập trung ở thành phố Huế và mời Vua Duy Tân tham gia cuộc khởi nghĩa. + Giờ khởi nghĩa dự kiến vào đêm mồng 3 rạng sáng 4.5.1916, song việc chuẩn bị của những người lãnh đạo có nhiều sơ hở nên kế hoạch bị bại lộ. + Pháp đóng cửa các trại lính, tước khí giới. - Kết quả: Thái Phiên, Trần Cao Vân bị bắt và tử hình, vua Duy Tân bị truất ngôi và đưa đi đày ở Châu Phi. -> cuộc khởi nghĩa thất bại. b. Khởi nghĩa của binh lính và tù chính trị ở Thái Nguyên (1917). - Nguyên nhân: do Pháp đối xử tàn tệ với binh lính người việt trong quân đội Pháp ở Thái Nguyên. - Lãnh đạo: Lương Ngọc Quyến và Trịnh Văn Cấn. - Diễn biến: + Đêm 30 rạng sáng 31.8.1917 cuộc khởi nghĩa nổ ra, nghĩa quân giết chết viên giám binh người Pháp, phá nhà lao, thả tù chính trị, chiếm công sở làm chủ tỉnh lị Thái Nguyên trong một tuần lễ. + Pháp có viện binh, tập trung đánh làm cho nghĩa quân phải rút khỏ tỉnh lị, Lương Ngọc Quyến hy sinh. + Cuộc chiến đấu diễn ra gần 5 tháng ở vùng rừng núi, Đội Cấn (Trịnh Văn Cấn)tự sát. - Kết quả: Cuộc khởi nghĩa thất bại. @ Nhận xét: Đặc điểm nổi bật của phong trào yêu nước trong chiến tranh TG I: - Lực lượng tham gia: + Sự phối hợp giữa binh lính người Việt trong quân đội Pháp và nhân dân. + Binh lính và tù chính trị. => là đặc điểm khác so với các phong trào trước. - Phương pháp tiến hành: tự phát, bị động, không có chương trình hoạt động cụ thể -> thất bại nhanh chóng hoặc thất bại từ trong trứng nước. - Thiếu sự lãnh đạo của một giai cấp tiên tiến (mới chỉ là người yêu nước tiến bộ trong nhân dân, binh lính và tù chính trị). - Tổ chức lỏng lẻo, có nội gián. * Ưu điểm: thể hiện tinh thần chống Pháp của binh lính người Việt trong quân đội Pháp và tù chính trị. * Hạn chế: - Phương pháp tiến hành. - Thành phần lãnh đạo. => (đã trình bày ở trên). - Tổ chức. * ý nghĩa: - Thể hiện tinh thần yêu nước chống Pháp, ý chí chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta (binh lính, tù chính trị) - Đánh vào chính sách “Dùng người Việt trị người Việt” của Pháp 34
35. III- Những hoạt động yêu nước của Nguyễn ái Quốc từ đầu TK XX - >1918. * Sơ lược hoàn cảnh đất nước. (Phong trào CM Việt Nam cuối TK XIX- đầu XX). - Cuối TK XIX- đầu XX, sau khi dập tắt phong trào Cần Vương, TD Pháp bắt đầu khai thác thuộc địa, dẫn đến sự phân hoá giai cấp trong XH, làm nảy sinh các cuộc khởi nghĩa của nhân dân đòi quyền sống, quyền tự do và chống chủ nghĩa thực dân. - Đầu TK XX, các cuộc đấu trang Duy Tân diễn ra trong một bối cảnh mới, các cuộc vận động cách mạng có tính chất DCTS (Đông Du, ĐKNT, Duy Tân)-> Các phong trào đều thất bại. Bộc lộ rõ sự khủng hoảng do thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ chức, giai cấp lãnh đạo tiên tiến => Đặt cách mạng Việt Nam trước những yêu cầu, đòi hỏi cấp bách. * Sơ lược tiểu sử, xu hướng cứu nước của Nguyễn ái Quốc. - Nguyễn ái Quốc sinh ngày 19.5.1890 trong một gia đình trí thức yêu nước ở làng Kim Liên (Làng Sen)- Chung Cự- Nam Đàn- Nghệ An. - Nguyễn ái Quốc sinh ra vào thời buổi nước mất nhà tan, chứng kiến sự thất bại của các phong trào yêu nước, được tiếp xúc với những nhà lãnh đạo cách mạng đương thời, được sống trên mảnh đất quê hương có truyền thống chiến đấu bất khuất, tiếp thu truyền thống gia đình, sẵn có lòng yêu nước thương dân, căm thù Đ.Quốc xâm lược. Tất cả những điều đó đã hun đúc ý chí quyết tâm và Người quyết chí ra đi tìm đường cứu nước mới, khác với con đường của các bậc tiền bối (Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh), Người quyết định sang phương tây để tìm hiểu xem nước Pháp và các nước khác đã làm gì mà hùng cường như vậy để từ đó về giúp đỡ đồng bào, cứu dân tộc. * Những hoạt động của Nguyễn ái Quốc (1911-1917). - 5.6.1911 Nguyễn ái Quốc rời tổ quốc tại bến cảng Nhà Rồng làm phụ bếp cho một tàu buôn của Pháp để có cơ hội sang các nước Phương tây. - 1911-1917 Người đi qua nhiều nước ĐQ, TB, thuộc địa, phụ thuộc, làm nhiều nghề để kiếm sống nhưng trong lòng vẫn luôn nung nấu một hoài bão: làm thế nào để tìm được con đường cứu nước cứu dân. Trong thời gian này, Người sống và làm việc gần gũi với nhiều người lao động ở nhiều nước, hiểu rõ hoàn cảnh, nguyện vọng của họ trong cuộc đấu tranh giành ĐLDT, từ đó Người nhận thấy họ là bạn của nhân dân Việt Nam. -> Đây là cơ sở đầu tiên (trực tiếp) giúp Người nhận thức được sự đoàn kết quốc tế giữa các dân tộc bị áp bức trên thế giới, từ đó người có điều kiện tiếp thu quan điểm về giai cấp cà đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác- Lê nin. - 1917 Nguyễn ái Quốc trở lại Pháp học tập, rèn luyện trong quần chúng và giai cấp câng nhân Pháp. -Tham gia vào hội những người yêu nước tại Pháp như: viết báo, truyền đơn, tham gia diễn đàn, mít tinh, tố cáo TD Pháp, tuyên truyền cho CM VN. Người sống và hoạt động trong phong trào công nhân Pháp, tiếp nhận ảnh hưởng của CM tháng Mười Nga-> tư tưởng của Nguyễn ái Quốc dần có những chuyển biến. * Đánh giá: Những hoạt động này tuy mới chỉ là bước đầu, nhưng là điều kiện quan trọng để Người xác định con đường cách mạng đúng đắn cho dân tộc. So sánh hướng đi của Nguyễn ái Quốc với hướng đi của những nhà yêu nước chống Pháp trước đó? 35
36. - Hoàn cảnh: phong trào CM Việt Nam, bế tắc, khủng hoảng về đường lối, phương pháp -> khởi nghĩa thất bại. * So sánh: - Phan Bội Châu: chủ trương bạo động- dựa vào Nhật để đánh Pháp -> Thất bại. - Phan Châu Trinh: CảI cách xã hội- dựa vào ĐQ để chống PK -> cải lương tư sản. => Con đường, phương pháp có nhiều sai lầm. - Nguyễn ái Quốc: + Xuất phát từ lòng yêu nước, trên cơ sở nhận thức đúng đắn về thực tế CN Việt Nam, rút kinh nghiệm từ những thất bại của những bậc tiền bối. + Ra đi tìm đường cứu nước, hướng sang phương tây, đến nước Pháp để tìm hiểu xem nước Pháp và các nước làm như thế nào rồi sẽ về giúp đồng bào. + Qua nhiều nước ở các châu lục, tiếp xúc với nhiều người và phải làm nhiều nghề để kiếm sống, học tập, tự tìm cách tiếp cận với chân lý cứu nước. => Hướng đi mới của Nguyễn ái Quốc là đúng đắn, là điều kiện quan trọng để Người xác định con đường cứu nước chân chính cho dân tộc. TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG HSG LỚP 9 A. PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI CHỦ ĐỀ 1: LIÊN XÔ TỪ SAU 1945 -> ĐẦU NHỮNG NĂM 70 CỦA THẾ KỶ XX 1. Những thành tựu chủ yếu của Liên Xô trong công cuộc xây dựng CNXH từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến những năm 70 của TK XX. a. Bối cảnh lịch sử: Sau chiến tranh thế giới thứ hai, tuy là nước thắng trận, nhưng Liên Xô bị chiến tranh tàn phá nặng nề về người và của bên cạch đó còn phải làm nhiệm vụ giúp đỡ các nước XHCN anh em và phong trào cách mạng thế giới. Bên ngoài, các nước đế quốc - đứng đầu là Mỹ tiến hành bao vây về kinh tế, cô lập về chính trị, phát động "chiến tranh 36
37. lạnh", chạy đua vũ trang, chuẩn bị một cuộc chiến tranh nhằm tiêu diệt liên Xô và các nước XHCN. Tuy vậy, Liên Xô có thuận lợi: có được sự lãnh đạo của ĐCS và Nhà nước Liên Xô, nhân dân Liên Xô đã lao động quên mình để xây dựng lại đất nước. b. Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến những năm 70 của TK XX, Liên Xô đạt được nhiều thành tựu to lớn về mọi mặt. Cụ thể: - Công cuộc khôi phục kinh tế (1945 - 1950): Hoàn thành kế hoạch 5 năm (1945 - 1950) trong 4 năm 3 tháng. Nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch. Đến năm 1950, tổng sản lượng công nghiệp tăng 73% so với trước chiến tranh. Nông nghiệp vượt mức trước chiến tranh. Năm 1949, chế tạo thành công bom nguyên tử, phá thế độc quyền hạt nhân của Mĩ. - Từ năm 1950, Liên Xô thực hiện nhiều kế hoạch dài hạn nhằm tiếp tục xây dựng CSVC - KT của CNXH và đã thu được nhiều thành tựu to lớn: Về công nghiệp: bình quân công nghiệp tăng hàng năm là 9,6%. Tới những năm 50, 60 của TK XX, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới sau Mỹ, chiếm khoảng 20 % sản lượng công nghiệp thế giới. Một số ngành công nghiệp đứng đầu thế giới: Vũ trụ, điện, nguyên tử Về nông nghiệp: có nhiều tiến bộ vượt bậc. Về khoa học - kĩ thuật: phát triển mạnh, đạt nhiều thành công vang dội: năm 1957 Liên Xô là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo vào quỹ đạo trái đất, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người. Năm 1961 Liên Xô lại là nước đầu tiên phóng thành công con tàu vũ trụ đưa nhà du hành Ga-ga-rin bay vòng quanh trái đất. Về Quân sự:, Liên Xô đã đạt được thế cân bằng chiến lược về quân sự nói chung, hạt nhân nói riêng so với Mĩ và phương Tây. Về Đối ngoại: thực hiện chính sách đối ngoại hoà bình, tích cực ủng hộ phong trào cách mạng thế giới và các nước xã hội chủ nghĩa. Sau khoảng 30 năm tiến hành khôi phục kinh té, Đất nước Liên Xô có nhiều biến đổi, đời sống nhân dân được cải thiện, xã hội ổn định, trình độ học vấn của người dân không ngừng được nâng cao. c. Ý nghĩa: Uy tín và địa vị quốc tế của Liên Xô được đề cao, Liên Xô trở thành trụ cột của các nước XHCN, là thành trì của hoà bình, là chỗ dựa cho phong trào cách mạng thế giới. Làm đảo lộn toàn bộ chiến lược toàn cầu phản cách mạng của đế quốc Mỹ và đồng minh của chúng. 2. Quá trình khủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô viết. a . Bối cảnh lịch sử: Năm 1973, thế giới lâm vào cuộc khủng hoảng dầu mỏ. Để thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng, các nước tư bản đã tìm cách cải cách về kinh tế, thích nghi về chính trị, nhờ đó thoát ra khỏi khủng hoảng. Tuy nhiên, ban lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô đã chậm trễ trong việc đề ra cải cách cần thiết nên bước sang những năm 80 của thế kỉ XX, nền kinh tế Liên Xô ngày càng lún sâu vào tình trạng khó khăn, trì trệ, khủng hoảng. Năm 1985, Goóc-ba-chốp lên nắm quyền lãnh đạo Đảng và Nhà nước Xô Viết và tiến hành cải tổ. Cuộc cải tổ được tuyên bố như một cuộc cách mạng nhằm sửa chữa những sai lầm trước kia, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng và xây dựng một CNXH theo đúng bản chất và ý nghĩa nhân văn đích thực của nó. 37